تیس

تیس، روستایی در دهستان وشنام دری بخش مرکزی شهرستان چابهار در استان سیستان و بلوچستان ایران است.

تیس
روستا
مختصات: ۲۵°۲۱′۲۵″ شمالی ۶۰°۳۷′۱۵″ شرقی
کشور	ایران
استان	سیستان و بلوچستان
شهرستان	چابهار
بخش	مرکزی
دهستان	وشنام دری
حکومت
• دهیار	علی غفوریان
جمعیت	۶۳۴۸ نفر (سرشماری ۹۵)

پیشینهٔ باستانی این روستا به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و آثار تاریخی بسیاری در این روستا وجود دارد.

پیشینه

تیس یکی از بنادر مهم ایران در دریای مکران در زمان هخامنشیان بوده‌است و پیشتر به آن تیز می‌گفته‌اند. در آن دوران کالاها از آسیای شرقی و هند به بندر تیس می‌آمده‌اند و به مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز فرستاده می‌شدند. تیس در سده‌های اولیهٔ اسلامی نیز بندری مهم بوده‌است از جمله مقدسی مورخ سده چهارم هجری از رونق این بندر سخن رانده‌است.^[1]

فردوسی از تیس (تیز) در شاهنامه یاد می‌کند. هنگامی که فرمانده جنگ با توران اشکش، همراه با قوم بلوچ به توران حمله می‌کند ودربرگشت به مکران می‌رود:

چو آگاه شد اشکش آمد براه/ ابا لشکری ساخته پیش شاه

همه تیز و مکران بیاراستنند/زهرجای رامشگران خواستند

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا برابر با ۶٬۳۴۸ نفر (۷۷۶ خانوار) بوده‌است.^[2]

رتبه در استان

روستای تیس براساس آخرین آمار سرشماری سال ۹۵ یکی از بزرگترین روستاهای استان سیستان و بلوچستان است و جمعیت آن از ۲۸ شهر استان بیشتر است که در زیر آمده‌است.

• منبع:فهرست شهرهای استان سیستان و بلوچستان

ردیف	نام شهر	شهرستان	جمعیت سال ۹۵
۱	بنت	نیکشهر	۵٬۸۲۲
۲	نگور	دشتیاری	۵٬۶۷۰
۳	محمدی	سراوان	۵٬۶۰۶
۴	نوک‌آباد	تفتان	۵٬۲۶۱
۵	نصرت‌آباد	زاهدان	۵٬۲۳۸
۶	بزمان	ایرانشهر	۵٬۱۹۲
۷	گشت	سراوان	۴٬۹۹۲
۸	علی اکبر	هامون	۴٬۷۷۹
۹	اسپکه	لاشار	۴٬۷۱۹
۱۰	اسماعیل‌آباد	خاش	۴٬۶۸۶
۱۱	زرآباد	زرآباد	۴٬۰۰۲
۱۲	آشار	مهرستان	۳٬۷۸۶
۱۳	بنجار	زابل	۳٬۷۶۰
۱۴	ادیمی	نیمروز	۳٬۶۱۳
۱۵	محمدآباد	هامون	۳٬۴۶۸
۱۶	کتیج	فنوج	۳٬۰۱۶
۱۷	پارود	راسک	۲٬۹۹۷
۱۸	اسفندک	سراوان	۲٬۹۶۲
۱۹	ساربوک	قصرقند	۲٬۴۴۸
۲۰	سیرکان	سراوان	۲٬۱۹۶
۲۱	سرباز	سرباز	۲٬۰۲۰
۲۲	سرجنگل	زاهدان	۱٬۷۹۰
۲۳	ریگ ملک	میرجاوه	۱٬۶۸۸
۲۴	هیدوچ	سیب و سوران	۱٬۶۷۴
۲۵	قرقری	هیرمند	۱٬۳۲۹
۲۶	پلان	چابهار	۱٬۰۴۴
۲۷	ده رئیس	خاش	۷۶۵
۲۸	جزینک	زهک	۶۷۶

طبیعت

رودخانه لاوری از میان شهر می‌گذرد و خلیج چابهار در غرب آن قرار گرفته‌است. بلندی‌های چندی مانند کوه‌های شهباز، پیلبند و لاوری، شهر تیس را احاطه کرده‌است. این شهر آب و هوای گرم و مرطوب دارد. شهر تیس از مراکز عمده سوزن‌دوزی است که بیشتر از سوی زنان شهر تولید می‌شود. این شهر دژی به نام قلعه پرتغالی‌ها دارد که از دیدگاه دیرینگی و نوع معماری شایان توجه‌است ولی هم‌اکنون ویرانه‌ای از آن به جای مانده‌است.در کتاب باستان‌شناسی و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدی خان مهندس ایرانی آمده‌است: «در تیس بسیار دژ خوبی است و یک سوی بدنه دژ وصل به دریاست، قدری ناتمامی دارد که بنُا و عمله در آن مشغول کارند. دیوار بزرگی از سوی دریا کشیده‌اند برای باراندازی وغیره حصن معتبری است واصل دژ نو در روی تپه مرتفعی ساخته شده‌است.» {سنه۱۲۸۲ هجری}(ش۸)

دیدنی‌های تیس

قلعه پرتغالی‌ها • آرامگاه سید غلام رسول • قلعه بلوچ گت • قلعه پیروز گت • غارهای بان مسیتی • قلعه انوشیروان • قلعه باتل • سدهای تیس • مسجد جامع تیس

منابع

1. کتابچهٔ معرفی استان سیستان و بلوچستان (ص ۱۲)
2. «درگاه ملی آمار > سرشماری عمومی نفوس و مسکن > نتایج سرشماری > جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395». www.amar.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۰۹.