به معنی سرزمین ترکان From Wikipedia, the free encyclopedia
تُرکِستان به معنی سرزمین ترکان، لفظی پارسی است که هیچ‌گاه به یک منطقه واحد گفته نشده‌است.[1] این نام اولین بار توسط جغرافی‌دانان پارسی‌زبان برای اشاره به منطقه زندگی تُرک‌ها استفاده شده‌است[2] پس از تضعیف ایران در پی شکست‌های پیاپی از امپراتوری روسیه در سال ۱۸۶۰ روسیه برای تحت تسلط درآوردن کل آسیای میانه از نفوذ ایران و رفتن به سمت جنوب اقدام به تصرف شهر ترکستان (واقع در قزاقستان امروزی) نمود و به اشتباه نام این شهر را برای کل منطقه جدیدی که تحت تصرف درآورده بود گذاشت.[2][3]
ترکستان امروزه منطقه‌ای از آسیای میانه است که شامل ایالت خودمختار سین‌کیانگ چین، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان و شمال افغانستان فعلی می‌شود.
این منطقه سرزمین اصلی ایل‌های ترک است که از آنجا به طرف غرب تا منطقه بالکان در اروپا، ایران در جنوب و شمال دریای خزر مهاجرت کرده‌اند.
این نام اصولاً به سرزمینی گفته می‌شد که مسکن اصلی قوم ترک در آنجا بود و تقریباً ایالت سین کیانک یا ترکستان چین کنونی است ولی بر اثر مهاجرت مستمر این قوم به طرف شرق و غرب، رفته‌رفته قسمت اعظم آسیای مرکزی نام ترکستان به خود گرفت چنان‌که دامنه‌های جبال تیانشان و دره‌های علیای جیحون و سیحون یعنی حوضه دریاچه‌های بالخاش و قره گول و ایسی گول و دره وانهار ایلی و چوو قزلسو که در عهد باستان توران می‌گفتند، بتدریج ترکستان نامیده شده و هم‌اکنون ترکستان غربی نام دارد.[4]
ایالت خودمختار سین‌کیانگ در چین، ترکستان شرقی نیز نامیده می‌شود.
ترکستان شرقی: سرزمین وسیعی است که ایالت سین کیانگ در شمال‌غرب چین را تشکیل می‌دهد به اندازه خاک ایران وسعت دارد. سلسلهٔ جبال تیانشان، این ناحیه را دو قسمت کرده‌است و رود تاریم از آن می‌گذرد. شهرهای معروف آن ارومچی، کاشغر و یارکند، ختن، کوچا، تورفان، ینگی سار، آق سو و مارالبشی است.[5] مسلمانان این ناحیه را به اسم کاشغر و ختن می‌شناسند.[6]
ترکستان غربی یا ترکستان روس منطقهٔ پهناوری است که قسمت اعظم آن در قدیم به‌نام سرزمین تور، توران و خوارزم معروف بود که امروز بین افغانستان و شمال شرقی ایران و قزاقستان و ترکستان شرقی و مغولستان قرار دارد و جمهوری‌های ترکمنستان و ازبکستان در این ناحیه است. رود سیحون و جیحون در آن جاری است و در حقیقت می‌توان آن را حوضه دریاچهٔ ارال و دو رود یاد شده دانست. قسمت شمال غربی این سرزمین را پیش از مغول، ترکستان و قسمت جنوب شرقی آن را فرغانه می‌نامیدند.[7]
این منطقه خود به دو منطقه ترکستان جوزجان یا ترکستان جنوبی و ترکستان خوارزم یا ترکستان شمالی تقسیم می‌شود.
ترکستان جنوبی یا ترکستان جوزجان (که به صورت ترکستان گوزگان، ترکستان گوزگانان و ترکستان جوزجانان نیز به کار می‌رفته‌است) در منطقه شمال افغانستان، جنوب رود جیحون و در غرب سرزمین بلخ قرار داشته‌است. ترکستان افغانستان یعنی ولایت‌های جوزجان، سرپل و فاریاب بخشی از این منطقه محسوب می‌شوند.
ترکستان شمالی یا ترکستان خوارزم شامل مناطقی از ماوراءالنهر و خوارزم می‌شده‌است که هم‌اکنون در کشورهای ازبکستان و قرقیزستان و قزاقستان و… قرار گرفته‌است. این منطقه در شمال رود جیحون، شرق دریاچه خزر و جنوب دریاچه آرال واقع شده‌است.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
