هراس شدید یا بیمارگونه که در روان‌شناسی به فوبیا (به انگلیسی: phobia) شهرت دارد عبارت است از نوعی بیمارگونه و پایدار از ترس در فرد که باعث اختلال در زندگی روزمره وی می‌شود. برخلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، هراس بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک است مانند ترس از پرواز یا ماشین‌سواری. در برخی موارد، فرد هرگز در تماس با چیزی که از آن می‌ترسد نبوده‌است.[7]
| هراس | |
|---|---|
 | |
| عنکبوت‌هراسی یکی از رایج‌ترین هراس‌ها است. | |
| تخصص | روان‌پزشکی، روان‌شناسی بالینی |
| نشانه‌ها | ترس از یک شیء یا وضعیت[1] |
| عوارض | خودکشی، خطر بالای بیماری‌های همراه[1] |
| دورهٔ معمول آغاز | سریع[1] |
| دورهٔ بیماری | بیشتر از شش ماه[1] |
| گونه‌ها | هراس ویژه، اختلال اضطراب اجتماعی، برزن‌هراسی[1][2] |
| علت | عوامل ژنتیکی و محیطی[3] |
| درمان | درمان از طریق مواجهه، مشاوره، دارو[4][5][2] |
| دارو | داروهای ضدافسردگی، بنزودیازپین، بتا-بلاکرها[4] |
| فراوانی | فوبیای ویژه: ~۵٪[1] فوبیای اجتماعی: ~۵٪[6] برزن‌هراسی: ~۲٪[6] |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
فوبیا ترس نامعقول و شدید از یک موضوع، یک موقعیت یا یک شیء است. در واقع با اینکه فرد می‌داند ترسش نامعقول است ولی توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن «هراس» دارد، قرار بگیرد موجی از اضطراب، ترس شدید و حتی وحشت‌زدگی بر او چیره می‌شود و این تجربه چنان برایش ناخوشایند است که سعی می‌کند همیشه از آن مورد «هراس آور» دوری کند. در میان اختلال اضطراب، «فوبیاها» از همه شایع ترند. سالانه ۷٫۸ ٪ از بزرگ‌سالان آمریکایی از یکی از انواع هراس‌زدگی رنج می‌برند و هراس‌های بیمارگونه، شایع‌ترین اختلال روانشناختی در میان زنان و دومین اختلال شایع در میان مردان سنین بالای ۱۵ سال است.
ترس یک واکنش طبیعی بشر هنگام مواجهه با خطر است که هدف محافظتی دارد. هنگام مواجهه با خطر، دستگاه عصبی سمپاتیک با ترشح آدرنالین آمادگی «مبارزه یا فرار» را ایجاد می‌سازد. آدرنالین موجب افزایش ضربان قلب و جریان خون در عضلات بدن می‌شود و در نتیجه فرد می‌تواند در شرایط اضطراری بهتر عکس العمل نشان دهد. همچنین میزان قند خون نیز بالا می‌رود. در چنین شرایطی، جسم آماده عمل است. پس در موقعیت‌های خطرناک، ترس، طبیعی و حتی مفید است. اما فوبیا، ترس بیمارگونه‌ای است که به شدت مبالغه‌آمیز و حتی توهمی است.
طبقه‌بندی
بیش از هشتاد نوع هراس وجود دارد که برخی بسیار نادرند مانند ترس از سرخس! یا ترس از عدد ۸ یا هراس از پکیج (آبگرمکن دیواری) که پکیجوفوبیا نامگذاری می‌شود. ولی به‌طور کلی هراس‌زدگی‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد.
- هراس‌های ویژه (مانند ترس از حیوانات، ترس از زخم، هراس موقعیتی مانند ترس از مکان‌های بسته و ارتفاع، ترس از بلاهای طبیعی مانند زمین‌لرزه)
- جمع‌هراسی
- بازارهراسی
بعضی از هراس‌ها در جنس خاصی یا در سن خاصی شایع‌تر اند، مثلاً فوبیای حیوانات در زنان شایع‌تر است و فوبیای بیماری در سنین میانسالی شایع‌تر است.
علت
علت واقعی این اختلال ناشناخته‌است. علت احتمالی آن عبارتست از یک واکنش یادگرفته شده (ساخته شده در ذهن) مثلاً ناشی از تماس با فرد دیگری دارای ترس مشابه، یا داشتن تجربه یک ترس اولیه که همراه با یک شیئی یا موقعیت خاص بوده‌است. یکی از عللی که می‌تواند عامل هراس باشد، تجربه‌ای در دوران کودکی است. ترسی که در ضمیر ناهشیار شخص پنهان است.
درمان
درمان با داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها، بتا بلاکرها، SSRIs و مهارکننده‌های مونو آمینو اکسیداز (MAOIs)، سایر داروها مانند بوسپیرون، روان‌درمانی، زنده‌درمانی است. روان درمانی به یکی از چهار شیوه حساسیت‌زدایی منظم، غرقه‌سازی، سرمشق‌گیری و تنش کاربردی انجام می‌گیرد. همچنین می‌توان از نوروفیدبک و بیوفیدبک نیز در درمان غیر دارویی هراس به عنوان روش مکمل دارودرمانی یا در موارد مقاوم به درمان دارویی استفاده کرد.[8]
نمونه‌هایی از فوبیا
آگروفوبیا یا ترس از حضور در مکان‌های شلوغ (Agoraphobia)
ترس از فضاهای باز یا پرجمعیت را آگروفوبیا می‌گویند. افرادی که از این فوبیا رنج می‌برند معمولاً از خانه خارج نمی‌شوند.
فوبیای ترس از عدد ۱۳ (Triskaidekaphobia)
خرافات تا به امروز جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بشر بوده‌اند. افرادی که دچار این نوع فوبیا هستند از دوران کودکی تحت تأثیر القائات این چنینی از عدد ۱۳ می‌ترسند. این افراد اگر نفر سیزدهم صف باشند یا شماره ۱۳ لیست اسامی باشند، هراس شدیدی وجود آنان را فرا می‌گیرد.
فوبیای دکمه‌هراسی (Koumpounophobia)
این گونه افراد از لباس‌های دکمه‌دار دوری می‌کنند و نمی‌توانند به لباس دکمه‌دار افراد دیگر نگاه کنند. در غیر این‌صورت دچار حملات فوبیا می‌شوند.
فوبیای اردک‌هراسی (Anatidaephobia)
آیا تا به حال احساس کرده‌اید یک اردک گوشه‌ای از اتاق نشسته و شما را نگاه می‌کند؟ این حسی ست که به افراد Anatidaephobia دست داده و آنان را آزار می‌هد. در این بیماری شما حس می‌کنید که یک اردک همه‌جا به دنبال شما می‌آید و شما را نگاه می‌کند و به شما چیره می‌شود.
فوبیای ترس از ترن هوایی (Coasterphobia)
این افراد حتی با دیدن عکس ترن هوایی رنگشان می‌پرد، عرق می‌کنند و سریعاً از آن محل دور می‌شوند. استرسی که قبل از سوار شدن به ترن هوایی تجربه می‌کنید ارتباطی با این فوبیا ندارد و طبیعی است. تفاوت ترس‌های طبیعی با فوبیا در شدت واکنش است.
فوبیای زامبی‌هراسی (Kinemortophobia)
افرادی که دچار زامبی هراسی اند از این که هر لحظه مورد حملهٔ یک زامبی قرار گرفته و تبدیل به یکی از آنان شوند ترس دارند. مشاهدهٔ فیلم‌های ژانر ترسناک با کاراکتر زامبی ممکن است این فوبیا را در کودکان ایجاد کند.
فوبیای ترس از تکنولوژی (Technophobia)
این افراد از اینکه موبایل داشته باشند متنفرند و حتی نمی‌توانند جایی قرار بگیرند که افراد موبایل دستشان است. این فوبیا توسط فرهنگ‌های سنتی القا می‌شود.
جستارهای وابسته
منابع
پیوند به بیرون
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
