ترس

ترس حالتی هیجانی است که به علت ایجاد یا پیش‌بینی محرک مضر و خطرناک پیش می‌آید.^[1] به‌خودی‌خود مشکلی ایجاد نمی‌کند. درواقع مسئله اصلی نحوه واکنش ما در برابر ترس است. ترس را از دل‌شوره و اضطراب، که معمولاً بدون وجود تهدید خارجی رخ می‌دهد، باید جدا دانست. علاوه بر این ترس به رفتارهای خاص فرار و اجتناب مربوط است، در حالی که اضطراب، ناشی از تهدیدهایی خواهد بود که مهارناپذیر و غیرقابل اجتناب تلقی می‌شوند. ترس معمولاً با درد ارتباط دارد. مثلاً کسی که از ارتفاع می‌ترسد، اگر از ارتفاعی بیفتد آسیب جدی خواهد دید یا حتی خواهد مرد. بسیاری از نظریه‌پردازان، چون جان بی. واتسون و پل اکمن، پیش‌نهاد کرده‌اند که ترس یکی از چند احساس بنیادین و فطری است ( نظیر شادمانی و خشم ). ترس از سازوکارهای بقا است و معمولاً در پاسخ به یک محرک منفی خاص روی می‌دهد.

دختری که علائم ترس را نشان می‌دهد

ریشه‌شناسی

صورت فارسی میانهٔ این کلمه tirs-‎ است که مادهٔ مضارع به‌شمار می‌آید. صورت ایرانی باستان آن ‎*trsa-‎ است که مادّهٔ آغازی است از ریشهٔ t_.rh-‎ به معنی ترسیدن. این ریشه مشتق است از ریشهٔ هندواروپایی ‎*t_.rs-‎ (همراه با ‎*ters-‎ و ‎*tres-‎)که به معنی لرزیدن است.^[2]

واژه‌های هَراس، باک، بیم، مَحابا، رُعب، خوف و واهِمِه مترادف واژه ترس هستند.^[3][4]

تفاوت ترس با هراس

باید بین ترس و هراس تفاوت قائل شد. زیرا هراس‌ها ترس‌هایی هستند که به‌طور گسترده با خطرات واقعی آن موقعیت تناسب ندارند، و فراتر از کنترلِ ارادی هستند، و باعثِ خودداری از موقعیتِ ترسناک می‌شوند. در واقع هراس‌ها ترس‌های بی موردی هستند که در نتیجه تداعی عصبی و ذهنی به‌وجود آمده‌اند؛ مثلا شخصی که از پرواز می‌ترسد قبلاً پرواز برای او با یک حادثه و اتفاق ناخوش‌آیند مصادف شده که این امر منجر به به‌وجود آمدن یک نوع تداعی عصبی ذهنی در آن شخص شده‌است؛ لذا هر وقت در مورد پرواز فکر کند یا بخواهد با هواپیما پرواز کند دچار این ترس شدید و بی‌مورد خواهد شد، زیرا ذهن او این‌گونه برنامه‌ریزی شده که پرواز یعنی مرگ؛ پرواز یعنی ایجاد حادثه بد و دل‌خراش.

نگارخانه

• 
  تابلوی نقاشی آزادی از ترس؛ اثر نورمن راکول، کودکان آمریکایی که با همراهی والدین‌شان به رخت‌خواب می‌روند را یه تصویر کشیده‌است.
• 
  جیغ؛ معروف‌ترین نقاشی ادوارد مونک، که ترس را به تصویر می‌کشد.

جستارهای وابسته

• هراس‌زدگی
• شرطی سازی عصبی

پانویس

1. باورهای عامیانه مردم ایران. چشمه. ۱۳۹۴. ص. ۳۶۷.
2. حسن‌دوست، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی ← ترس
3. «جست‌وجوی ترس». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۵.
4. فارسی (چهارم).

منابع

• حسن‌دوست، محمد؛ زیر نظر بهمن سرکاراتی (۱۳۸۳)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۲۸-۱
• ترس، چرا می‌ترسیم؟ چه چیز ترسناک است؟

• Wikipedia contributors, "Fear," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?oldid=235424674 (accessed September ۱، ۲۰۰۸).