تراژدی انبازهها
From Wikipedia, the free encyclopedia
تراژدی انبازهها یا تراژدی منابع مشترک (به انگلیسی: Tragedy of the commons) یکی از مفاهیم مهم در بومشناسی بشری است و به حالتی اشاره دارد که یک منبع مشترک متناهی بین تعداد زیادی از انسانها وجود داشته باشد و ایشان در برابر این تصمیم قرار بگیرند که تا چه اندازه از آن منبع مشترک استفاده کنند. منبع مشترک میتواند مواردی چون بومسازگان اقیانوسی که از آن ماهی میگیرند، جنگلی که از چوب درختان آن استفاده میکنند یا جو زمین که در آن گازهای گلخانهای را رها میکنند باشد که مصرف بیرویه از آنها موجب به خطر افتادن پایداری آنها میگردد. در این شرایط افراد در برابر این دوراهی قرار میگیرند که آیا برای حفظ منابع در بلند مدت از برداشتهای خود بکاهند، یا اینکه برای بالا بردن منافع خود و پیشگیری از عقبافتادن از دیگرانی که در حال استفاده از آن منبع هستند و دیر یا زود آن را به پایان میرسانند، به برداشت حداکثری از آن بپردازند.[1]
![]() | این مقاله به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
نظریهٔ تراژدی منابع مشترک پیشفرضهایی در مورد انگیزههای انسانی، قواعد حاکم بر استفاده از منابع مشترک و ویژگیهای منبع مشترک دارد. با این وجود شرایط در عمل معمولاً پیچیدهتر است و انگیزههای انسانی نیاز به بررسی بیشتری دارد، همچنین قواعد حاکم بر منابع مشترک واقعی اغلب اجازهٔ استفادهٔ آزاد به همه را نمیدهند و نیز سامانههای منابع به گونهای هستند که در برابر برداشتهای انسان واکنشهای پویا از خود نشان میدهند. نتیجهٔ این عوامل این است که بر خلاف نظریهٔ گرت هاردین[2] با یک تراژدی روبهرو نمیشویم.[1]
تراژدی انبازهها، یک تئوری اقتصادی است که موقعیتی را شرح میدهد که در آن، در یک سیستم منابعی مشترک بین مصرفکنندگانی وجود دارد که هر یک تنها با توجه به نفع شخصی خود عمل میکنند و به صورت مستقل و بر خلاف صلاح مشترک کل مصرفکنندگان، با فعالیتهای جمعی خود این منابع را به اتمام میرسانند. ریشههای نام و مفهوم تراژدی انبازهها را میتوان در مقالهای که توسط اقتصاد دان دوره ویکتوریایی، ویلیام فورستر لوید، در سال ۱۸۳۳ میلادی به تألیف درآمده است یافت. وی در این مقاله از مثال فرضی چریدن تنظیم نیافته در یک مرتع مشترک در جزایر بریتانیا استفاده میکند. این مفهوم یک قرن بعد با انتشار مقالهای از یک دانشمند بومشناس، به نام گرت هاردین در سال ۱۹۶۸ به صورت گستردهای شناخته شد. در این مقاله، مفهوم انبازهها به هر منبع مشترک و تنظیم نیافتهای مانند اتمسفر، اقیانوسها، رودخانهها، صید ماهیها یا حتی یخچالی که در اداره به صورت مشترک استفاده شود گفته میشود.
بحثی بر سر این موضوع وجود دارد که خود اصطلاح «تراژدی انبازهها» برای معرفی این تئوری مناسب نیست، چرا که در ابتدا «انبازهها» به منابعی گفته میشد که اجتماع مشخصی از افراد مالک آن هستند و هیچ فردی خارج از این اجتماع هیچ گونه دسترسی به این منابع ندارد، ولی در حال حاضر این اصطلاح برای منابعی استفاده میشود که همه افراد به یک اندازه و به صورت آزادانه به آنها دسترسی دارند. از این رو در این دیدگاه، اصطلاح «تراژدی رژیمهایی با دسترسی آزاد» یا به صورتی سادهتر، اصطلاح «مسئله دسترسی آزاد» میتوانند اصطلاحاتی مناسب تر باشند.
به تئوری تراژدی انبازهها، غالباً در رابطه با توسعه پایا، رشد اقتصادی و حفاظت محیط زیست، و مناظرههایی مربوط به گرمایش جهانی اشاره میشود. از این تئوری همچنین در آنالیز رفتاری در زمینههایی چون اقتصاد، روانشناسی تکاملی، مردمشناسی، تئوری بازیها، سیاست، قوانین مالیاتی و جامعهشناسی استفاده میشود.