تختال (زمین‌شناسی)

در زمین‌شناسی، تختال^[1] (انگلیسی: Slab) یک جزء مهم در منطقه فرورانش است.^[2]

شکل یک نمودار شماتیک که یک منطقه فرورانش را نشان می‌دهد. تختال فرورانشی در سمت راست با گرادیان دمایی متفاوت وارد گوشته می‌شود، در حالی که آب را در یک حرکت رو به پایین وارد می‌کند.

تختال‌های فرورانشی، زمین‌ساخت صفحه‌ای را با کشیدن در امتداد سنگ‌کره در فرایندی که به نام کشش تختالی شناخته می‌شود و با القای جریان در گوشته از طریق مکش تختالی هدایت می‌کند.^[3] تختال بر همرفت گوشته و تکامل گوشته سیاره‌ای به دلیل وارد شدن سنگ‌کره آبدار اقیانوسی تأثیر می‌گذارد.^[4] هنگامی که مواد سبک‌وزن سنگ‌کره قاره ای حاشیه‌های فعال قاره‌ای و کمان‌های آتشفشانی تولید می‌کنند، سنگ‌کره چگال اقیانوسی در گوشته زمین فرومی‌رود و باعث ایجاد پدیده آتشفشان‌خیزی می‌شود.^[5] بازیافت تختال فرورانش‌شده، آتشفشان‌خیزی را با ذوب جریان از گوِهٔ گوشته‌ای نشان می‌دهد.^[6] حرکت تختالی می‌تواند باعث بالا آمدن دینامیکی و فرونشست سطح زمین شود که باعث تشکیل راه‌های دریایی کم عمق و به‌طور بالقوه بازآرایی الگوهای زهکشی می‌شود.^[3][7]

منابع

1. مُر، فرید؛ مدبری، سروش (۱۳۹۱). فرهنگ جامع علوم زمین. فرهنگ معاصر. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴.
2. Conrad, C. P. "How Mantle Slabs Drive Plate Motions". Archived from the original on June 13, 2011. Retrieved 24 April 2011.
3. Mitrovica, J. X.; Beaumont, C.; Jarvis, G. T. (1989). "Tilting of continental interiors by the dynamical effects of subduction". Tectonics. 8 (5): 1079. Bibcode:1989Tecto...8.1079M. doi:10.1029/TC008i005p01079.
4. Wada, Ikuko; Behn, Mark D.; Shaw, Alison M. (2012-11-01). "Effects of heterogeneous hydration in the incoming plate, slab rehydration, and mantle wedge hydration on slab-derived H2O flux in subduction zones". Earth and Planetary Science Letters (به انگلیسی). 353–354: 60–71. Bibcode:2012E&PSL.353...60W. doi:10.1016/j.epsl.2012.07.025. ISSN 0012-821X.
5. Frisch, Wolfgang; Meschede, Martin; Blakey, Ronald (2011), "Subduction zones, island arcs and active continental margins", Plate Tectonics (به انگلیسی), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, pp. 91–122, doi:10.1007/978-3-540-76504-2_7, ISBN 978-3-540-76503-5, retrieved 2021-12-10
6. Iwamori, Hikaru (1998-07-01). "Transportation of H2O and melting in subduction zones". Earth and Planetary Science Letters (به انگلیسی). 160 (1): 65–80. Bibcode:1998E&PSL.160...65I. doi:10.1016/S0012-821X(98)00080-6. ISSN 0012-821X.
7. Shephard, G. E.; Müller, R. D.; Liu, L.; Gurnis, M. (2010). "Miocene drainage reversal of the Amazon River driven by plate–mantle interaction". Nature Geoscience. 3 (12): 870–75. Bibcode:2010NatGe...3..870S. CiteSeerX 10.1.1.653.4596. doi:10.1038/ngeo1017.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Slab (geology)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۲۴.