بینش و ایدئولوژی صفویان
From Wikipedia, the free encyclopedia
دودمان شیعه مذهب صفوی، پس از سالهای طولانی حکومت بیگانگان بر ایران و چندپارچگی ایران، توانست در اوایل سدهٔ دهم قمری (حدود ۵۰۰ سال پیش) با تکیه به مذهب شیعهٔ دوازدهامامی یک کشور مستقل ایرانی بنیان نهادند. هواداران تشیع و صوفیان در قرن نهم هجری قمری افزایش پيدا کردند. نام این دودمان از شیخ صفیالدین اردبیلی (نیای شاه اسماعیل صفوی) گرفته شدهاست. شاه اسماعیل برای گسترش مذهب شیعه، محقق کرکی را از منطقهٔ جبل عامل به ایران دعوت کرد. پژوهشگران حوزهٔ اندیشهٔ سیاسی اسلام و ایران دربارهٔ تحولات اندیشهٔ سیاسی دورهٔ صفوی دچار چنددستگی آرا هستند. برخی این باور هستند اساساً دگرگونی نوینی در اندیشه و عملکرد سیاسی در این دوره صورت نگرفتهاست، ولی گروه دیگری از پژوهشگران، دورهٔ صفوی را سرآغاز نوزایی ایران، تشیع و اندیشههای شیعی میدانند. باورها، سیاست و ایدئولوژی صفویها به شیعه دوازدهامامی، تأثیر ژرفی در شکلدادن ایران امروزی داشتهاست.
زمانی که صفویها به قدرت رسیدند، مردم ایران بیشتر معتقد به مذهب تسنن بودند. جمعیتهای شیعیان نیز، بیشتر در شهرهای مشهد، سبزوار، قم، کاشان، مناطق شمالی ایران و در میان قوم لر[1] ساکن بودند. با به قدرت رسیدن شاه اسماعیل و اعلام رسمیت تشیع، بیشتر مردم ایران به این مذهب روی آوردند و تسنن، بیشتر به مناطق مرزی تبدیل شد. از دلایل رسمی کردن مذهب تشیع به وسیله صفویها، ایجاد وحدت و یگانگی میان مردم، مشخص کردن ایران از دیگر کشورهای اسلامی و تأمین استقلال کشور بود. یکی از پیامدهای این اقدام، دشمنی حکومتهای سنی مذهب، مانند امپراتوری عثمانی در غرب ایران و خاننشین بخارا [persian-alpha 1] در شرق بود، که سبب بروز جنگهای طولانی و سخت میان آنها و افزایش قدرت علمای مذهبی شد. از نظر شاهان صفوی، ((مجتهد)) نایب امام زمان بود و بر جان و مال مردم تسلط داشت. در این دوره، افراد زیادی به تحصیل علوم دینی پرداختند. فقط در زمان شاه عباس تا حدی از قدرت و نفوذ آنان کاسته شد.[2]