بستهنگار
From Wikipedia, the free encyclopedia
بستهنگار نام یک گوشه در ردیف موسیقی ایرانی و همچنین نام یکی از مقامهای خانوادهٔ سهگاه در موسیقی ترکی و عربی است.
اگرچه عنصرالمعالی در قابوسنامه (قرن پنجم هجری) به یک پرده (مقام) با نام «بسته» اشاره کردهاست، اما قدیمیترین اشاره به نام «بستهنگار» در آثار صفیالدین ارموی است (قرن هفتم هجری) که در آنها از بستهنگار به عنوان یک مقام فرعی نام برده شدهاست. در آثار موسیقیدانهای بعدی (از جمله عبدالقادر مراغهای)، بستهنگار به عنوان یکی از شعبههای بیست و چهارگانه نام بردهشدهاست ولی چند قرن بعد فرصتالدوله شیرازی بستهنگار را مترادف رهاوی (یکی از مقامهای اصلی) دانستهاست.
در موسیقی معاصر، بستهنگار سرنوشت دوگانهای پیدا کردهاست؛ از یک سو در موسیقی عربی و ترکی به عنوان یک مقام فرعی (از خانوادهٔ مقامهای سهگاه) محفوظ ماندهاست، و از سوی دیگر در موسیقی ایرانی به عنوان یک گوشه در دستگاههای مختلف نام برده میشود و ساختار مُدال مشخصی هم ندارد. در موسیقی ایرانی گوشهٔ بستهنگار بهویژه در آوازهای بیات ترک و افشاری به کار میرود اگر چه در بخشهای دیگر ردیف (نظیر دستگاههای سهگاه و چهارگاه) نیز وجود دارد. به عقیدهٔ داریوش طلایی بستهنگار گوشهای است که اهمیت مُدال ندارد و بیشتر به خاطر الگوی ملودیک خاصش شناخته میشود، از همین رو در دستگاههای مختلف قابل اجراست. محمدرضا آزادهفر بستهنگار را نمونهای از یک موتیف در ردیف دانسته که در دستگاههای مختلف قابل اجراست. ژان دورینگ هم این گوشه را فاقد یک مد مشخص میداند. از نمونه قطعههای موسیقی در گوشهٔ بستهنگار میتوان به درآمد بستهنگار در آلبوم نوبانگ کهن از گروه همآوایان به سرپرستی حسین علیزاده اشاره کرد.