برگشت دادن
From Wikipedia, the free encyclopedia
دماآوایی یا بازپخت یا برگشت دادن یا تمپر کردن (به انگلیسی: Tempering) یک عملیات حرارتی است که در آن فولاد سختکاری یا نرماله شده، معمولاً تا دمایی کمتر از دمای بحرانی پایین (Ac1) گرم شده و با نرخ مناسبی خنک میشود. این کار عمدتاً برای افزایش شکلپذیری و چقرمگی انجام میشود، اما میتواند با هدف افزایش اندازه دانههای فاز زمینه نیز انجام شود. فولادها پس از سختکاری به این دلیل توسط گرمایش مجدد تمپر میشوند که ترکیب خاصی از خواص مکانیکی ایجاد گردد و همچنین تنشهای ایجاد شده از عملیات کوئنچینگ آزاد شده و پایداری ابعادی ایجاد گردد. معمولاً اگر قطعهای از دمایی بالاتر از دمای بحرانی بالا کوئنچ شود آن را تمپر میکنند، با این حال ممکن است از این عملیات برای تنش زدایی قطعات جوشکاری شده یا آزادسازی تنشهای القاشده توسط فرایندهایی مانند شکلدهی و ماشینکاری نیز انجام شود.[3]
در یک فولاد که توسط کوئنچ کردن ریزساختاری عمدتاً مارتنزیتی در آن ایجاد شدهاست، شبکه کریستالی آهن ساختاری مکعبی مرکز-بدنی (bcc) به شدت کشیده شده دارد (مارتنزیت) و دارای اتمهای کربن بینابینی است، و همین موضوع باعث بالا رفتن سختی فولادهای کوئنچ شده، میشود. در هنگام گرم شدن، اتمهای کربن به راحتی پخش شده و در مراحل مختلفی واکنش میدهند تا در نهایت کاربید آهن (Fe3C) یا سایر کاربیدهای آلیاژی در یک زمینه فریتی شکل بگیرد که با گذشت زمان تنش آن کاهش مییابد. خواص فولاد تمپرشده در درجه اول از روی اندازه، شکل، ترکیب و توزیع کاربیدهای تشکیل شده، تعیین میشود، البته سختکاری محلول-جامد فریت نیز سهم نسبتاً کمی در خواص فولاد تمپر شده دارد. این تغییرات در میکروساختار باعث کاهش سختی، استحکام تسلیم و استحکام نهایی شده، اما چقرمگی و شکلپذیری را افزایش میدهد.[3]
در شرایط خاصی، سختی ممکن است تحت تأثیر تمپرینگ قرار نگیرد یا حتی ممکن است در اثر آن افزایش یابد. به عنوان مثال، تمپرکردن یک فولاد سخت شده در دمای تمپرینگ بسیار پایین ممکن است تغییری در سختی ایجاد نکند اما باعث افزایش مطلوب استحکام تسلیم شود.[4]
همچنین، آن دسته از فولادهای آلیاژی که حاوی یک یا چند عنصر تشکیل دهنده کاربید هستند (کروم، مولیبدن، وانادیم و تنگستن) قادر به سخت شدن ثانویه هستند، یعنی ممکن است در اثر تمپرینگ تا حدی سخت شوند.