ایستگاه فضایی بینالمللی
ایستگاه فضایی در مدار نزدیک زمین / From Wikipedia, the free encyclopedia
ایستگاه فضایی بینالمللی (به انگلیسی: International Space Station) یک ایستگاه فضایی است که با مشارکت بیش از ۱۵ کشور ساخته میشود. این ایستگاه فضایی در مدار نزدیک زمین و در ارتفاع ۳۳۰ تا ۴۳۵ کیلومتری از سطح زمین در حرکت است. سرعت آن در مدار برابر ۲۷٬۶۰۰[6] کیلومتر بر ساعت است. این ایستگاه هر ۹۳ دقیقه یک مرتبه به دور زمین میچرخد که در مجموع، ۱۵/۵ مرتبه مدارگردی روزانه اطراف زمین میشود؛[7] این ایستگاه فضایی با مانورهای «تجدید ارتفاع» با استفاده از موتورهای زیوزدا (ماژول ایستگاه فضایی)، پیوسته مدار خود را در ارتفاع بین ۳۳۰ و ۴۳۵ کیلومتر (۲۰۵ و ۲۷۰ مایل)، حفظ میکند. این به معنی طی کردن ۱۵٫۵۴ مدار در روز است. ایستگاه فضایی بینالمللی در ماه چند بار بر فراز ایران حرکت میکند و با چشم غیر مسلح نیز به صورت یک ستاره پرنور دیده میشود.[8]
آمار ایستگاه | |
---|---|
COSPAR ID | 1998-067A |
شماره SATCAT | ۲۵۵۴۴ |
شناسه تماس | آلفا، ایستگاه |
سرنشینان | کاملاً خدمه:
۷ در حال حاضر: ۷ (Expedition 63)(Expedition 64) |
پرتاب | ۲۰ نوامبر ۱۹۹۸؛ ۲۵ سال پیش (۱۹۹۸-20}}) |
سکوی پرتاب |
|
جرم | ۴۱۹٬۷۲۵ کیلوگرم (۹۲۵٬۳۳۵ پوند)[1] |
درازا | ۷۳٫۰ متر (۲۳۹٫۴ فوت)[1] |
پهنا | ۱۰۹٫۰ متر (۳۵۷٫۵ فوت)[1] |
حجم فشرده | ۹۱۵٫۶ متر مکعب (۳۲٬۳۳۳ فوت مکعب)[1] |
فشار اتمسفری | ۱۰۱٫۳ کیلوپاسکال (۱۴٫۷ پوند بر اینچ مربع؛ ۱٫۰ اتمسفر استاندارد) oxygen 21%, nitrogen 79% |
حضیض | ۴۰۸ کیلومتر (۲۵۳٫۵ مایل) متر بالاتر از سطح دریا[2] |
اوج | ۴۱۰ کیلومتر (۲۵۴٫۸ مایل) AMSL[2] |
انحراف مداری | ۵۱٫۶۴°[2] |
سرعت مداری | ۷٫۶۶ کیلومتر بر ثانیه[2] (۲۷٬۶۰۰ کیلومتر بر ساعت؛ ۱۷٬۱۰۰ مایل بر ساعت) |
تناوب مداری | ۹۲٫۶۸ دقیقه[2] |
تعداد گردش در یک روز | ۱۵٫۵۴[2] |
مبدأ مداری | ۱۶ اوت ۲۰۲۳ ۱۶:۱۹:۳۰ UTC[2] |
تعداد روز در مدار | ۲۵ سال، ۷ ماه، ۲۴ روز (۱۴ ژوئیه ۲۰۲۴) |
تعداد روز با سرنشین | ۲۳ سال، ۸ ماه، ۱۲ روز (۱۴ ژوئیه ۲۰۲۴) |
شمار گردشها | ۱۴۱٬۱۱۷ تا تاریخ اوت ۲۰۲۳[بروزرسانی][2] |
فرسایش مداری | ۲ کیلومتر/ماه |
تاریخ بهروزرسانی ۹ مارس ۲۰۱۱ (unless noted otherwise) منابع:[1][2][3][4][5] | |
پیکربندی | |
بیشتر بخشهای اصلی این ایستگاه فضایی ساخته شده اما تا سالهای پایانی دهه کنونی چند بخش جدید به آن افزوده خواهد شد. پس از تکمیل، ایستگاه فضایی بینالمللی ۴۵۰ تُن وزن خواهد داشت، و ۱۲۰۰ متر مکعب فضای کار، پژوهش و زندگی برای فضانوردان فراهم خواهد آورد.[8][9] ایستگاه فضایی بینالمللی سومین شیء نورانی در آسمان است که با چشم غیرمسلح دیده میشود.[10]
این ایستگاه محصول همکاری مشترک سازمان ناسا، سازمان فضایی روسیه، سازمان فضایی اروپا،[11][12] سازمان فضایی ژاپن، و سازمان فضایی کانادا است. سازمان فضایی برزیل از طریق همکاری با ناسا با این برنامه مشارکت میکند. سازمان فضایی ایتالیا، هم به عنوان یک عضو فعال در سازمان فضایی اروپا، و هم بهطور مستقل در برنامه ایستگاه فضایی مشارکت میکند. سازمان فضایی چین نیز علاقه خود را برای پیوستن به جمع مشارکتکنندگان، به ویژه از طریق همکاری با سازمان فضایی روسیه اعلام داشتهاست.[13][14]
ایستگاه فضایی بینالمللی در حقیقت ترکیبی از چندین پروژه فضایی است که قبلاً توسط کشورهای مختلف برنامهریزی شده بود. از جمله این برنامهها میتوان به ایستگاه فضایی میر-۲ (روسیه)، ایستگاه فضایی آزادی (آمریکا)، آزمایشگاه فضایی کلمبوس (اروپا) و آزمایشگاه فضایی کیبو (ژاپن) اشاره کرد.
ایستگاه فضایی بینالمللی پس از ایستگاههای سالیوت، آلماز و میر روسیه، و ایستگاه اسکایلب آمریکا، نهمین ایستگاه فضایی سرنشیندار در مدار زمین است. آبان سال ۱۳۹۴ پانزدهمین سالگرد زندگی بیوقفهٔ فضانوردان در ایستگاه فضایی بینالمللی بود. این ایستگاه رکورد ۱۰ سالهٔ زندگی و کار پیوستهٔ انسانها در فضا را که متعلق به ایستگاه میر بود شکست. همچنین در این مدت رکورد طولانیترین اقامت بیوقفه در فضا نیز که تا پیش از آن متعلق به ایستگاه میر بود، شکسته شد.[15]
حضور فضانوردان در ایستگاه فضایی بینالمللی از آغاز نخستین مأموریت در ۱۲ آبان ۱۳۷۹ تاکنون بدون وقفه ادامه داشتهاست.[16] این ایستگاه در حال حاضر ظرفیت شش سرنشین دائمی را دارا است، اگرچه هنگام اتصال فضاپیماها و ورود اردوهای جدید، تعداد فضانوردان درون ایستگاه بهطور موقت تا بیش از ۱۰ نفر هم افزایش مییابد. دو فروند فضاپیمای سایوز هر یک با ظرفیت ۳ نفر بهطور دائمی برای تخلیه اضطراری ایستگاه در هنگام خطر به آن متصلند.[8][17][18] در ابتدای کار ایستگاه، سرنشینان آن از سازمانهای فضایی روسیه و آمریکا انتخاب میشدند، تا اینکه در ژوئیه ۲۰۰۶ یک فضانورد آلمانی سازمان فضایی اروپا، در قالب اردوی ۱۳ به ایستگاه فضایی بینالمللی سفر کرد. تاکنون روی هم رفته فضانوردانی از ۱۷ کشور جهان در این ایستگاه اقامت کردهاند؛[15] این تعداد شامل ۵ توریست فضایی نیز هست؛ انوشه انصاری، فضانورد ایرانی، در روز ۲۷ شهریور ۱۳۸۵ به ایستگاه فضایی بینالمللی وارد شد و ۹ روز در آن اقامت داشت.[19][20]
در حال حاضر فضاپیماهای سایوز، پروگرس، فضاپیمای ترابری خودکار، فضاپیمای ترابری اچ-۲، فضاپیمای دراگن و فضاپیمای سیگنوس، اسپیساکس دراگن ۲ [21] مسئولیت رساندن سرنشین، خدمات و پشتیبانی را به ایستگاه فضایی بر عهده دارند. مأموریتهای پشتیبانی شاتل فضایی در پی بازنشسته شدن شاتلها در سال ۲۰۱۱ به پایان رسید.[22] از فضاپیمای ترابری دراگن نه تنها برای فرستادن بار به ایستگاه، بلکه برای بازگرداندن بار و نتایج آزمایشها از ایستگاه به زمین نیز استفاده میشود؛ دیگر فضاپیماهای ترابری به گونهای طراحی شدهاند که در راه بازگشت، به همراه بارِ خود –که عموماً زبالههای ایستگاه است– در جو زمین بسوزند و از بین بروند.[23][24] تکمیل ساخت ایستگاه فضایی بینالمللی برای پایان دهه جاری میلادی برنامهریزی شدهاست. تخمین زده میشود که جمع هزینههای این ایستگاه از آغاز ساخت تا پایان بیش از ۱۰۰ میلیارد یورو باشد.[12] به این ترتیب، ایستگاه فضایی بینالمللی پرهزینهترین دستگاه ساخته شده در طول تاریخ بشر است.[16] مالکیت و حق استفاده از ایستگاه در پیماننامههای بین کشوری تشریح شدهاست.[25] ایستگاه بینالمللی فضایی بهطور کلی شامل دو بخش است: بخش روسی مداری، و بخش آمریکایی مداری. فضاپیماهای کشورهای دیگر به یکی از این دو بخش متصل میشوند و همه فضانوردان بر اساس پیماننامههای همکاری چندجانبه از این دو بخش استفاده میکنند. تا سال ۱۳۹۳ (ژانویه ۲۰۱۴) سازمان ناسا به نگهداری بخش مداری آمریکایی تا سال ۲۰۲۴ متعهد شده بود.[26][27]
سازمان فضایی روسیه از ادامه کار ایستگاه فضایی بینالمللی تا سال ۲۰۲۴ حمایت کرده، و در صورت عدم تمایل آمریکا به ادامه فعالیت مشترک پس از آن تاریخ، طرحی برای استفاده از بخش مداری روسی در ساخت ایستگاه جدیدی به نام OPSEK در نظر دارد.[28] ایستگاه فضایی بینالمللی معمولاً با مخفف نام انگلیسی آن یعنی ISS نامیده میشود.