ارتوکلاز

ارتوکلاز (به انگلیسی: Orthoclase) یا راست‌شکست، یکی از کانی‌های سری فلدسپات‌های پتاسیم دار است و با کانی‌های این گروه پلی‌مورف است. اورتوکلاز در دمای متوسط شکل می‌گیرد و در بین محدوده پایداری اورتوکلاز و سانیدین. در دمای ۴۰۰ درجه سانتیگراد و پایینتر میکروکلین ساختار پایدار است.^[4]

ارتوکلاز
اطلاعات کلی
رده‌بندی	کانی‌های سیلیکات
فرمول شیمیایی (بخش تکراری)	KAlSi3O8
دسته‌بندی شرونتس-نیکل	9.FA.۳۰
دستگاه بلوری	دستگاه بلوری تک‌شیب
رده بلوری	Prismatic (2/m) (same نماد هرمان-موگن)
گروه فضایی	C2/m
ویژگی‌ها
رنگ	بی‌رنگ، مایل به سبز، زرد مایل به خاکستری، سفید، صورتی
رفتار بلوری	می‌تواند خوش‌وجه و بی‌وجه یا خوش‌وجه و بی‌وجه باشد. دانه‌ها معمولاً کشیده با ظاهر جدولی هستند.
دوقلویی	به‌طور معمول دوقلوسازی کارلزبد را نشان می‌دهد. دوقلوهای Baveno و Manbach نیز در ارتوکلاز گزارش شده است.
رَخ	دارای رخ کامل در {۰۰۱} و برش خوب در {۰۱۰}. شکاف‌ها در ۹۰ درجه قطع می‌شوند. مشاهده برش در بخش نازک به دلیل برجستگی کم ارتوکلاز دشوار است..
شکستگی	ناهموار. ناجور
سختی موس	6 (defining mineral)
جلا	زجاجیه، مرواریدی بر روی سطوح برش
رنگ خاکه	White
شفافیت	شفاف تا نیمه شفاف
وزن مخصوص	۲٫۵۵–۲٫۶۳
ویژگی‌های ظاهری	Biaxial (−), 2V = ۶۵–۷۵
ضریب شکست	nα = ۱٫۵۱۸–۱٫۵۲۰ nβ = ۱٫۵۲۲–۱٫۵۲۴ nγ = ۱٫۵۲۲–۱٫۵۲۵
دوشکستی	۰٫۰۰۵۰–۰٫۰۰۶۰
پاشندگی	نسبتاً قوی
Extinction	موازی با رخ
Length fast/slow	بدون طول آهسته یا سریع
ویژگی‌های تشخیصی	قابل تشخیص از میکروکلین به دلیل عدم وجود دوقلوهای شبکه. قابل تشخیص از سانیدین با یک 2Vx بزرگ‌تر.
دیگر ویژگی‌ها	ناهمواری منفی کم؛ جایگزین sericite یا رس (به‌طور معمول)
منابع	[1][2][3]

ارتوکلاز در سنگهای نفوذی که در دمای متوسط و نسبتاً سریع سرد شده‌اند مشاهده می‌شود. ارتوکلاز در سنگ‌های نفوذی فلسیک (پلوتونی) متداول است و معمولاً به همراه کوارتز یا نفلین می‌باشد ارتوکلاز معمولاً با میکروکلین دیده می‌شود اگر چه میکروکلین ظاهراً فاز حرارت پائین پایدارتر است و در توده‌های نفوذی قدیمی تر (پرکامبرین) است و ارتوکلاز بیشتر در توده‌های نفوذی جوان‌تر دیده می‌شود ارتوکلاز کانی مشخص سینیت‌ها است (معمولاً به صورت میکرو پرتیت ظاهر می‌شود).

در سنگ‌های آتشفشانی، سانیدین فلدسپات آلکالی متداول است اما ارتوکلاز ممکن است در بعضی از سنگ‌های سیلیسی حرارت پائین نیز یافت شود. در سنگ‌های دگرگونی میکروکلین بیشتر از ارتوکلاز متداول است ارتوکلاز مخصوص سنگ‌ها ی درجه پایین است میکرو پرتیت ارتوکلاز، بیشترین مشخصه گنایس‌های درجه بالا و گرانولیت‌ها است که ممکن است دارای رنگ تیره باشد. در سنگ‌های رسوبی ارتوکلاز به صورت دانه‌های تخریبی نسبتاً «پایدار است و ارتوکلاز درجازا یا خودزا (احتمالاً آدولر) ممکن است در هسته ارتوکلاز یا میکروکلین در حین رسوبگذاری رشد کند.

پانویس

1. "Orthoclase: Orthoclase mineral information and data". www.mindat.org. Retrieved 17 April 2018.
2. "Handbook of Mineralogy" (PDF).
3. Barthelmy, Dave. "Orthoclase Mineral Data". www.webmineral.com. Retrieved 17 April 2018.
4. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Orthoclase». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.