آزر
From Wikipedia, the free encyclopedia
آزَر نامیاست که در قرآن به نام عمو یا پدر ابراهیم آمدهاست. مفسران شیعه و سنی دربارهٔ آزر اختلافنظر دارند.
بیشتر مفسران شیعه، آزر را، نه پدر ابراهیم، بلکه عموی او شمردهاند. همچنین در برخی روایات، نام پدر ابراهیم را مانند تورات، تارح دانستهاند. قرآن از بتپرستی و بتتراشی آزر سخن گفتهاست و ابراهیم در چندین جای قرآن با او مجادله کردهاست.[1] مفسران شیعه، معمولاً کلمه أب را در این آیات قرآن، پرورشدهنده معنا کردهاند. دلیل این که این مفسران، آزر یاد شده در قرآن را عمو یا پدربزرگ مادری ابراهیم دانستهاند، روایتیاست که بر اساس آن پدران محمد تا آدم، همگی یکتاپرست بودهاند؛ چون ابراهیم نیز در بین نیاکان محمد است و پدر او هم در نسبنامه محمد قرار میگیرد، به همین دلیل آزر را مشرک و تارح را یکتاپرست دانستهاند.[2] مفسران و مترجمان معاصر قرآن از شیعیان نیز، چنین تعبیری را پذیرفتهاند. در قصص قرآن، آزر جد مادری ابراهیم دانسته شدهاست.[3] علی شریعتی، روایات مربوط به تارح را بیاساس دانسته و آزر را پدر ابراهیم پنداشتهاست.[4] البته چنین تفسیری ویژه شیعیان نیست و در برخی کتب اهلسنت نیز دیده شدهاست.
فخر رازی در تفسیر کبیر، سخن کسانی را که گفتهاند آزر پدر ابراهیم نبوده، رد کرده و گفتهاست سخن ایشان بر اخبار یهود مستند است. محمد بن جریر طبری در تفسیر تبیان، آزر را پدر ابراهیم دانسته و به گفته محمد بن اسحاق صاحب کتاب المغازی استناد کردهاست.[5]
بنا به گفته تورات و تفاسیر آن، مانند میدراش رباه، که منبع برخی روایات اسلامی شمرده میشود، نام پدر ابراهیم تارح است. میدراش رباه و همچنین کتاب هاگادا به بتپرست بودن تارح و مخالفت او با ابراهیم اشاره کردهاست؛ وی دو پسر به نامهای ابراهیم و هاران داشت که هر دو به دستور نمرود کشته شدند؛ تارح در کلمه به معنی دورهگرد است که بنا به هکده، به دلیل سفرهای بسیارش به او تارح میگفتهاند.
در این که تارح در تورات، چگونه در قرآن به آزر تبدیل شدهاست؛ نظریات مختلفی وجود دارد. برخی، آزر را نامی فارسی دانستهاند که چون ابراهیم بر اساس روایات، در بابل میزیسته؛ این نام بابلی یا آریایی بودهاست. چنین گفتهای در کتاب لسانالعرب و المعرب و بیشتر کتابهای مفردات و لغت تأیید شدهاست. محمد خزائلی در اعلام قرآن، نام آزر را برگرفته از آذر فارسی و ابراهیم را برگرفته از بهرام فارسی دانستهاست.[6] برخی دیگر گفتهاند که یکی از مورخین یونانی به نام یوسبیوس در کتاب خود آربوکریب، نام پدر ابراهیم را ئاسر خوانده و در قرآن، این کلمه به عربی تبدیل شده؛ و نام پدر ابراهیم آزر که شبیه کلمه ئاسر بوده، آورده شدهاست.[7]