فاطمه زهرا

این نوشتار یا بخش نیازمند ویکی‌سازی است.
لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه آن را ویکی‌سازی کنید و در پایان این الگو را بردارید.

در بی‌طرفی این مقاله اختلاف‌نظر وجود دارد. گفتگوی مربوطه ممکن است در صفحهٔ بحث یافت شود.

فاطمه زهرا، (۶۰۵ م. - ۶۳۲ م)، دختر محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام و خدیجه، و همسر علی بن ابی‌طالب.

یک نگارگری کهن :پیامبر دست فاطمه را بر دست علی می‌نهد.

گفتاوردها

• «روزه دار، اگر زبان و گوش و چشم و دیگر اعضایش را نگه ندارد، با روزه اش می‌خواهد چه کند؟.»
  • دعائم الإسلام: ج ۱ ص ۲۶۸، بحار الأنوار: ج ۹۶ ص ۲۹۵ ح ۲۵
• «هر کس عبادت‌ها و کارهای خود را خالصانه برای خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت‌ها و برکات خود را برای او تقدیر می‌نماید.»
  • بحار: ج ۶۷، ص ۲۴۹، ح ۲۵
• «بگو به غایبی که در زیر لایه‌های خاک است / آیا صدای شیون مرا می‌شنوی؟// بر من سختی‌هایی فروریخت که / اگر بر روزها فرو می‌ریخت، به شب تبدیل می‌شد// همانا در سایهٔ محمد بودم / و از دشمنی و کینه‌ای نمی‌ترسیدم، و او یاورم بود// امروز در برابر فرومایه ذلیلم و می‌ترسم به من ستم شود / حال آنکه ستمگر را با پیراهنم دفع خواهم کرد// اگر در دلِ شب قُمری بر شاخه‌ای بگرید / در حقیقت برای من است که می‌گرید// پس از تو، حزن را مونسِ خود خواهم کرد / و اشک را برای خود حمایل می‌کنم.»
  • مرثیهٔ او پس از فوت پدرشترجمه شده از عربی
• «آفاقِ آسمان‌ها غبارگرفت و تیره گردید / خورشیدِ روز و بام-و-شام هر دو یکسان شد// و زمین پس از وفاتِ پیامبر دردمند شد / و از روی تأسف بر او می‌لرزد// پس باید که شرق و غرب گیتی بر او بگریند / و باید هر مصری و یمانی بر او اشک ریزند.»
  • مرثیهٔ او پس از فوت پدرش، ترجمه شده از عربی
• «بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم‌تر و مهربان تر باشد، و ارزشمندترین مردم کسانی هستند که با همسرانشان مهربان و بخشنده‌اند.»
  • کنزالعمال، ج ۷، ص۲۲۵
• «در خدمت مادر باش؛ زیرا که بهشت زیرِ گام‌های مادران است، نتیجه آن نعمت‌های بهشتی خواهد بود.»
  • توضیح:اشاره به حدیثِ معروف: «الجنة تحت أقدام أمهات (بهشت، زیر گام‌های مادران است).»
  • بحار الانوار: ج ۶۷، ص ۲۴۹، ح ۲۵٫
• «گواهی می‌دهم که معبودی جز خداوند نیست و شریکی ندارد، که این امر بزرگی است که اخلاص را تأویل آن و قلوب را متضمّن وصل آن ساخت، و در پیشگاه تفکر و اندیشه شناخت آن را آسان نمود، خداوندی که چشم‌ها از دیدنش بازمانده، و زبانها از وصفش ناتوان، و اوهام و خیالات از درک او عاجز می‌باشند. موجودات را خلق فرمود بدون آنکه از ماده‌ای موجود شوند، و آنها را پدیدآورد بدون آنکه از قالبی تبعیّت کنند، آنها را به قدرت خویش ایجاد و به مشیّتش پدیدآورد، بی‌آنکه در ساختن آنها نیازی داشته و در تصویرگری آنها فائده‌ای برایش وجود داشته باشد، جز تثبیت حکمتش و آگاهی بر طاعتش، واظهار قدرت خود، و شناسائی راه عبودیت و گرامی داشت دعوتش، آنگاه بر طاعتش پاداش و بر معصیتش عقاب مقرر داشت، تا بندگانش را از نقمتش بازدارد و آنان را بسوی بهشتش رهنمون گردد…^[۱]
• «خداوند ایمان را برای پاک کردن شما از شرک قرار داد،

و نماز را برای پاک شدن شما از تکبر،

و زکات را برای پاک کردن جان و افزونی رزقتان،

و روزه را برای تثبیت اخلاص،

و حج را برای قوت بخشیدن دین،

و عدل را برای پیراستن دلها،

و اطاعت ما را برای نظم یافتن امّت،

و امامت ما را برای در امان ماندن از تفرقه،

و جهاد را برای عزت اسلام،

و صبر را برای کمک در استحقاق مزد،

و امر به معروف را برای مصلحت و منافع همگانی،

و نیکی کردن به پدر و مادر را سپر نگهداری از خشم،

و صله ارحام را وسیله ازدیاد نفرات،

و قصاص را وسیله حفظ خون‌ها،

و وفای به نذر را برای در معرض مغفرت قرار گرفتن،

و به اندازه دادن ترازو و پیمانه را برای تغییر خوی کم فروشی،

و نهی از شرابخواری را برای پاکیزگی از پلیدی،

و دوری از تهمت را برای محفوظ ماندن از لعنت،

و ترک سرقت را برای الزام به پاکدامنی،

و شرک را حرام کرد برای اخلاص به پروردگاری او،

بنابراین، از خدا آن گونه که شایسته‌است بترسید و نمی می‌رید، مگر آن که مسلمان باشید، و خدارا درآنچه به آن امر کرده و آنچه از آن بازتان داشته‌است اطاعت کنید، زیرا که «از بندگانش، فقط آگاهان، از خدا می‌ترسند.» (سوره فاطر)^[۲]

• «هر چه بیشتر زندگی کنی، روزگار چیزهای شگفتی به تو نشان خواهد داد…»
  • در روز وفاتش. در بستر بیماری، منبع: احتجاج، از طبرسی؛ کشف الغمه.
• «ای ابا الحسن! همسرم! همانا رسول خدا با من عهد بست واظهار نمود: من اوّل کسی هستم از اهل بیتش که به او ملحق می‌شوم و چاره‌ای از آن نیست، پس تو صبر نما و به قضا و مقدّرات الهی خشنود باش .»
  • بحارالا نوار: ج ۴۳، ص ۲۰۰، ح ۳۰.
• «بهترین چیز برای حفظِ زن آن است که مردی را نبیند و نیز مردان او را نبینند.»
  • بحارالا نوار: ج ۴۳، ص ۵۴، ح ۴۸.
• «سه چیز از دنیا برای من دوست داشتنی است: تلاوت قرآن، نگاه به صورت رسول خدا، انفاق و کمک به نیازمندان در راه خدا..»
• «اول همسایه، سپس خانه …»
  • علل الشّرایع: ج ۱، ص ۱۸۳، بحارالا نوار: ج ۴۳، ص ۸۲، ح ۴.
• «من از خدای خود شرم دارم که از تو [ علی ابن ابیطالب] چیزی را در خواست نمایم و تو توان تهیه آن را نداشته باشی .»
  • اءمالی شیخ طوسی: ج ۲، ص ۲۲۸.

درباره

دربارهٔ او

• «سوگند به خدا که فاطمه هیچ‌گاه مرا خشمگین نکرد و در هیچ کاری از من سرپیچی ننمود؛ و من هرگاه به فاطمه نگاه می‌کردم، غم و اندوه از من زدوده می‌شد .»
  • علی بن ابی‌طالب بحارالانوار، ج ۴۳، ص 134
• «هر جمعی که از دو دوست باشد، به ناچار به جدایی می‌انجامد/ و دوستی‌هایی که بی جدایی باشد، اندک است// از دست دادنِ فاطمه پس از پیامبر / دلیل آنست که دوستی نمانده‌است.»
  • سرودهٔ علی بن ابی‌طالب پس از وفاتِ فاطمه، ترجمه شده از عربی، منبع:مستدرک‌علی‌الصحیحین، حاکم نیشابوری
• «هر کس فاطمه را حقیقتاْ بشناسد، بی گمان شب قدر را درک کرده‌است .»
  • جعفر صادق بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۶۵
• «من نام دخترم را فاطمه گذاشتم، زیرا خدا او را و هر کس که او را دوست دارد، از آتش دوزخ دور نگه داشته‌است.»
  • توضیح: معنی «الفاطمة»: دختربچهٔ دوساله‌ای که از شیر گرفته شده و او را از شیر مادرش دور نگه دارند.
  • به روایت علی‌رضا، عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج ۲، ص ۴۶
• «برای من در دختر پیامبر الگوی نیکویی است.»
  • محمد مهدی بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۸۰
• «فاطمه ستاره‌ای درخشان در میان زنان جهان است.»
  • جعفر صادق کافی، ج ۱، ص ۱۹۵
• «فاطمه در هر بامداد شنبه به مزار شهیدان می‌رفت .»
  • جعفر صادق وسائل الشیعة، ج ۲، ص ۸۷۹

ختم بود بر تو دلربایی، چونانک		نیکی و پاکی به دخت احمد مختار
زهرا، آن اختر سپهر رسالت		کو را فرمانبرند ثابت و سیار
فاطمه، فرخنده مام یازده سرور		آن به دو گیتی پدرش، سید و سالار
پرده‌نشین حریم احمد مرسل		صدر گزین بساط ایزد دادار
عرفان، عقد است و اوست واسطهٔ عقد		ایمان، پرگار و اوست نقطهٔ پرگار
از پی تعظیم نام نامی زهراست		اینکه خمیده‌است پشت گنبد دوار
بر فلک ایزدی است نجمی روشن		در چمن احمدی است نخلی پربار
بار ولایش به دوش گیر و میندیش		ای شده دوش تو از گناه گرانبار!
عصمت، چرخ است و اوست اختر روشن		عفت، بحر است و اوست گوهر شهوار
کوس کمالش گذشته از همه گیتی		صیت جلالش رسیده در همه اقطار
فر و شکوه و جلال و حشمت او را		گر بندانی، ببین به نامه و اخبار
		محمدتقی بهار[۳]

• «حضرتِ زهرا، مجمعِ همهٔ فضایل انسانی است؛ حضرتِ زهرا معصوم است؛ او، در حدِّ کمال، واجدِ تمامی آن فضایلی است که یک انسان می‌تواند داشته باشد. حضرت زهرا یک قلّه است؛ قلّه‌ای که همهٔ انسان‌هایی که در راهِ کمال گام برمی‌دارند، در دامنهٔ آن حرکت می‌کنند و برای اینکه راه را گم نکنند و لحظه به لحظه کمال یابند باید به آن قلّه نظر داشته باشند. زهرا قلّه‌است، نه فقط برای زنان ما بلکه برای همهٔ مردان و زنانی که خواستارِ کسب فضایل انسانی و کمال هستند.»
  • محمد خاتمی سخنرانی به مناسبت سالروز میلاد حضرتِ زهرا، استادیوم شهید شیرودی تهران، ۲۶ مهر ۱۳۷۶^[۴]

«ای پسرعمو! توهرگز مرا در دوران زندگی دروغگو وخائن نیافتی و هرگز با فرمانت مخالفت نکردم.» علی علیه السلام که شاهد درگذشت تنها یاور و تسلی بخش خود است، می‌فرماید: «پناه به خدا! تو داناتر و پرهیزگارتر و گرامی‌تر و نیکوتر از آنی که من به جهت مخالفت کردنت با خود، تو را نکوهش کنم. دوری از تو و احساس فراقت برمن گران خواهد بود ولی گریزی از آن نیست. به خدا سوگند! با رفتنت مصیبت رسول خدا صلی الله علیه و آله را برمن تازه کردی. انالله و اناالیه راجعون از این مصیبت بزرگ و دردناک و تاثرآور و حزن‌انگیز!»

«... دو سید جوانان اهل بهشت از ماست و «صبیة النار» از شماست، کودکانی که نصیب آنان آتش گردید. بهترین زنان جهان از ماست؛ و «حمالةالحطب‏» آنکه هیزم کشد برای دوزخیان از شماست. این فضلیت‌ها از ماست و آن فضیلت‌ها از شماست…»

در شعری که به او منسوب است می‌گوید:

من به فاطمه و فرزندانش مباهات می‌کنم! آن گاه به رسول خدا صلی الله علیه و آله افتخار می‌کنم در آن هنگام که فاطمه را به همسری من درآورد.» شخصیت والایی چون حضرت علی علیه السلام به همسری بانوی جهان افتخار می‌کند و همسری با او را ملاک برتری خود و شایستگی‌اش بر رهبری اسلام می‌داند.

علی

«شبی دیدم مادرم در محراب به نماز ایستاده‌است و تا طلوع خورشید مشغول رکوع و سجود بود و شنیدم برای یکایک مردان و زنان دعا می‌کرد و آنان را نام می‌برد ولی برای خود چیزی نخواست. عرض کردم: مادر! چرا همان گونه که برای دیگران دعا می‌کنی، برای خود دعا نمی‌کنی؟ فرمود: فرزندم! اول همسایه بعد از آن خانه.»

حسن مجتبی

«مرا بین کشته شدن و ذلت مخیر کرده‌اند و من هرگز تن به ذلت نمی‌دهم. خدا و رسول خدا مرا از چنین کاری بازمی‌دارند. همچنین نیاکان پاک‌دامن‌های مطهر و پاکیزه اجازه چنین پذیرشی را به من نمی‌دهند.»

آن زمان که رسول خدا صلی الله علیه و آله در خانه ام‌سلمه بودند، یکی از فرشتگان الهی نزد پیامبر آمد و عرض کرد: نور را به عقد نور درآور. پیامبر فرمود: چه کسی را برای چه کسی؟ گفت: دخترت فاطمه علیها السلام را برای علی‌ابن‌ابی‌طالب. سپس در حضور سه فرشته الهی جبرئیل و میکائیل و صرصائیل حضرت فاطمه را به عقد علی درآوردند. دخترم فاطمه را بدان جهت فاطمه نامیدند که خداوند عزوجل او و دوستانش را از آتش جهنم به دور نگه می‌دارد.

حسین

«وقتی که قیامت فرا رسد، منادی ندا می‌دهد: در این روز، ترس و اندوهی به خود راه ندهید. همه خوشحال از این عفو عمومی سربالا می‌برند. فاطمه علیها السلام وارد محشر می‌شود و گفته می‌شود کسانی که به آیات ما ایمان آوردند و مسلمان شدند به جز مسلمانانی که دوستدار اهل‌بیت هستند، همگی سرها را بزیر اندازند. آن گاه اعلام می‌شود: این است فاطمه دخت محمد صلی الله علیه و آله. او و همراهانش به سوی بهشت می‌روند. خداوند فرشته‌ای را خدمت وی می‌فرستد و می‌گوید: حاجتت را از من بخواه! فاطمه عرضه می‌دارد: پروردگارا! حاجت من آن است که مرا و کسانی را که فرزندان مرایاری کردند، مورد عفو قرار دهی.»

سجاد

«... چون قیامت‌شود، جبرئیل ندا می‌دهد: خدیجه دختر خویلد کجاست؟ مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم، ام کلثوم خوهر موسی کجایند؟ آنان از جای برمی‌خیزند… ای اهل محشر! امروز من کرامت را برای محمد و علی و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام قرار دادم. سرها را پایین بیاندازید و چشمها را فرو ببندید، چون فاطمه می‌خواهد به بهشت‌برود. سپس جبرئیل ناقه‌ای بهشتی می‌آورد و آن حضرت را به بهشت می‌برد و لیکن ایشان وقتی نزدیک بهشت می‌رسد درنگ می‌کند. خداوند می‌فرماید: درنگ شما برای چیست؟ فاطمه می‌گوید: پروردگارا! دوست دارم در چنین روزی مقامم شناخته شود. خداوند می‌فرماید: ای دختر حبیبم! برگرد و نظر افکن و هرکس را که دوستی تو یا دوستی یکی از فرزندان تو در دلش باشد، او را گرفته و وارد بهشت کن.» در ادامه امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «به خدا سوگند! ای جابر در آن روز فاطمه شیعیان و دوستانش را همانند پرنده‌ای که دانه خوب را از دانه بد جدا می‌کند، از بین جمعیت جدا می‌کند.»

محمدباقر

«فاطمه، صدیقه کبری است. محور حرکت انسانهای گذشته، معرفت و شناخت‌حضرت فاطمه بوده‌است.»

«نبوت هیچ پیامبری تکمیل نشد مگر این که به فضیلت آن حضرت اقرار نموده، محبت او را دارا باشد.»

منظور از «لیلة‏» فاطمه و منظور از «قدر» خداوند است. هرکس فاطم را آن گونه که سزاوار است، بشناسد، «لیلةالقدر» را درک کرده‌است.»

جعفر صادق

«همانا فاطمه، صدیقه و شهیده است» سلیمان جعفر می‌گوید: از امام کاظم علیه السلام شنیدم که فرمودند: «در خانه‌ای که اسم محمد یا علی، حسن، حسین، جعفر، عبدالله و از زنان، فاطمه باشد، فقر و تنگدستی وارد نخواهد شد.»

موسی کاظم

پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمودند:سه فضیلت‌به تو داده شد که به من داده نشده‌است. علی علیه السلام عرض کرد: چه چیزهایی به من داده شده‌است؟ فرمود: تو پدر زنی چون من داری که من چنین پدر زنی ندارم، همسری چون فاطمه به تو داده شده که به من داده نشده‌است، حسن و حسین به تو داده شده که به من داده نشده‌است.»

پس از ازدواج علی و فاطمه علیهما السلام خداوند عزوجل فرمودند: «اگر علی علیه السلام را نمی‌آفریدم برای دخترت فاطمه همتا و همسری در روی زمین یافت نمی‌شد.»

رضا

در حج از طرف مادرت نیز زیارت کردم و گاهی هم نکردم؛ فرمودند: «آن را زیاد کن، زیرا که برترین چیزی است که بدان عمل می‌کنی.» زکریا بن آدم نقل می‌کند: «در محضر امام رضا علیه السلام بودم که امام جواد علیه السلام در حالی که بیش از چهار سال از عمرش نگذشته بود، وارد شد. وقتی نشست دستش را روی زمین قرار داد و سر به آسمان بلند نمود و مدتی طولانی به فکر فرورفت. امام رضا علیه السلام فرمود: جانم فدایت! چرا این چنین در اندیشه‌ای؟ پاسخ داد: به جهت‌ستم‌هایی که نسبت‌به مادرم فاطمه علیها السلام انجام دادند.»

جواد

• «دخترم فاطمه را بدان جهت فاطمه نامیدند که خداوند عزوجل او و دوستانش را از آتش جهنم به دور نگه می‌دارد.»
• هادی

«آن هنگام که خداوند آدم و حوا را آفرید، آنان در بهشت به خود مباهات می‌کردند. آدم به حوا گفت: خداوند هیچ مخلوقی بهتر از ما نیافریده است. خداوند به جبرئیل فرمود: این دو بنده ام را به فردوس برین ببر! زمانی که وارد فردوس شدند، چشمانشان به بانویی افتاد که جامه ای زیبا از جامه‌های بهشتی دربرداشت و تاجی نورانی بر سرگذاشته و دو گوشواره درخشان به گوشش آویخته بود و بهشت از پرتو نور چهره اش درخشان بود. حضرت آدم به جبرئیل گفت: حبیبم جبرئیل! این بانو که از زیبایی چهره اش بهشت نورانی گشته، کیست؟ گفت: او فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله پیامبری از نسل تو است که در آخرالزمان خواهد آمد. گفت: این تاجی که برسردارد، چیست؟ پاسخ داد: شوهرش علی بن ابیطالب علیه السلام است. گفت: این دو گشواره که بر دو گوش او است چیست؟ پاسخ داد: دو فرزندش حسن و حسین می‌باشند. آدم گفت: حبیبم! آیا اینان پیش از من آفریده شده‌اند؟ گفت: بلی، اینان در علم مکنون خداوند چهارهزار سال پیش از آن که تو آفریده شوی، وجود داشتند.»

حسن عسکری

«دختر رسول خدا فاطمه علیها السلام برای من سرمشق و الگوی نیکویی است.»

مهدی

نوشتارهای وابسته

در پروژه‌های خواهر می‌توانید در مورد فاطمه زهرا اطلاعات بیشتری پیدا کنید.

در میان مقاله‌ها از ویکی‌پدیا
در میان واژه‌ها از ویکی‌واژه
در میان کتاب‌ها از ویکی‌نسک
در میان متون از ویکی‌نبشته
در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار
در میان خبرها از ویکی‌گزارش
در میان گونه‌ها از ویکی‌گونه

• محمد بن عبدالله
• علی بن ابی‌طالب
• خدیجه

پانویس

1. ↑ خطبه حضرت فاطمه زهرا
2. ↑ خطبه فاطمه زهرا (س)
3. ↑ http://fa.wikisource.org/wiki/ملک_الشعرا_بهار_(قصاید)/ای_زده_زنار_بر،_ز_مشک_به_رخسار!
4. ↑ زنان و جوانان. تهران: طرح نو، ۱۳۸۸. ۱۵. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۷۱۳۴۳۳۰.