From Wikipedia, the free encyclopedia
گویش کُرُشی یکی از گویش های زبان بلوچی است[2] که به بلوچی جاسک و سیریک بسیار نزدیک می باشد که در میان مردمی به نام کُرُشی رواج دارد (میراث ناملموس ایران).[3].
کُرُشی | |
---|---|
زبان بومی در | ایران |
شمار گویشوران | ناشناخته (۱۶۰ نفر[1] اشارهشده ۱۹۹۲) |
کدهای زبان | |
ایزو ۳–۶۳۹ | ktl |
این گویش به عنوان میراث ناملموس استان هرمزگان در سال ۱۳۹۵ به شماره ۱۳۴۰ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسید. آبادیهای کرشنشین در استان هرمزگان عبارتند از: جلابی، کهورکلاغی، لردو، محمودکلاهی، شاهبازان، خرگی، دلبودنی، ذرتی، کدوکار، گاومرده، گزریز(کهنه شهر)، کناران، حسینآباد، پشتکوه. دهنو پایین، باریز، توج، ریگو، سرچیل، طاهری، نوبست، کولغان. مازغ بالا و مازغ پایین، تم بلوچان، کولغ کاشی، بندزرک، کشقلمان بالا، کشقلمان پایین، گرازوئیه، دماغ ریگ، کهنه شهر(گزریز فعلی)، طالوار، گبرانی، میسکنک، سرمست، کولغ کلم، کرگان و همچنین به صورت پراکنده در نواحی مختلف استان فارس و میان ساربانان رایج است،[4] متکلمان این زبان در استان فارس در سال ۱۹۹۲ حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ نفر اعلام شدهاند.[5] در استان فارس آنها را «دارغه dârɣe» نیز مینامند. دارغه شکل تغییر یافته داروغه به معنی پاسبان و نگهبان است و به علت اینکه این شاهزادگان بی نام و نشان سالهای متمادی در مشاغل نظامی و انتظامی مشغول خدمت بودهاند این نام بر آنها جاری شدهاست.[6] همچنین در گذشته «دارغه dârɣe» به معنای نگهبان شتر یا همان شتربان (ساربان) به کار می رفت.
کروشها هنوز شترداری و کشاورزی و دامداری را در حاشیهٔ شهرها و روستاها رها نکرده اند و با تشکیل روستاهای مستقل اسکان یافتهاند، برخی از آنها در استان های هرمزگان و فارس شیوهٔ دامداری و زندگی کوچ نشینی را رها نکردهاند و بز، گوسفند و گاو پرورش می دهند.
غیر از تعدادی از کُرُشها که هنوز کوچ میکنند و در پی مراتع مناسب در طی سال به سرحد و گرمسیر میروند، تعداد زیادی از آنان در نقاطی از جمله بالاده کازرون، کروش آباد منطقه دژگاه فراشبند و دادین و جدول ترکی و شور عبدل خانی در سمت جنوب و شمال بالاده و نقاطی در طول فیروزآباد تا خنج، فداغ، محمدزینا و بیرم لارستان، برخی قسمتهای بخش علامرودشت لامرد و چاه سرخ مرودشت و احمدآباد شیراز و همچنین اطراف بندرعباس و میناب پراکندهاند.
این قول از زبان پیران کُرُش نیز شنیده شده است که خود را تیرههایی از طایفه فارسی مدان میدانند. واژگان آنها به خوبی نشان میدهد که کُرُشی گویشی از زبان بلوچی است[7] و ارتباطی با ترکی قشقایی ندارد.[8] دلیل این که زبان بلوچی بسیار بر کُرُشی تاثیرگذاشته است. به دلیل مهاجرت این مردمان از استان فارس به بلوچستان در سال های دور بوده است. این اقوام پس از مدتی به سوی هرمزگان و فارس کوچ می کنند و در روستاها و شهرها ساکن می شوند. با حضور در هرمزگان وام بسیار زیادی از گویش بندری گرفته اند. می توان کُرُشی را تلفیق و ترکیب بلوچی، بندری و فارسی دانست.
با این حال زبان کُرُشی (Koroshi) را جزئی از زبانهای شمال غربی ایرانی به شمار آورده اند.[9] جایی که زبان بلوچی در آن واقع شدهاست. این لهجه در تقسیمبندی زبانشناسی بخشی از لهجهها و شاخههای زبان بلوچی قرار میگیرد.[10] چون این لهجه خارج از محدوده جغرافیایی بلوچستان قرار گرفتهاست کمتر مورد توجه قرار گرفتهاست. زبان کروشی به علت همسایگی با زبان فارسی بسیاری از ویژگیهای این زبان را به خود گرفتهاست.
و (به بلوچی: سیاهین هنگیر)
در اینجا چندین واژه که در این لهجه وجود دارد با معادل های فارسی، بلوچی[12] و بندری آورده شدهاست.
کرشی | بندری | بلوچی | فارسی |
---|---|---|---|
مروچ | امرو | مروچ | امروز |
نیَن | نون | نگن | نان |
تهار | توریک | تهار | تاریک |
کَنده | خندیدن | کندگ | خندیدن |
گوای | باد | گوات | باد |
وت | خودت | وت | خودت |
کرشی | آوانوشت | بندری | بلوچی | فارسی |
---|---|---|---|---|
ای چین | ?i či-yen | ای چِن | اشی چین؟ | این چیست؟ |
علی کو اِن؟ | ?ali ko-yen | علی کانْ | علی کو اِنت؟ | علی کجاست؟ |
کَی مَنا تَواری کو؟ | kay manâ tavari ko ? | کِ به مِه صدا اَکه؟ | کیا مَنا تَوار جَت؟ | چه کسی مرا صدا زد؟[13] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.