صعالیک (جمع مکسر صعلوک) نامی است که بر گروهی از دلیران و عیّاران عرب گفته می‌شد که علیه زندگی اجتماعی خود شورش نموده و قبیلهٔ خود را ترک کردند. آنان در بیابان‌ها می‌زیستند و با راهزنی و غارتگری از کاروان‌های ثروتمندان، به یاری فقیران می‌شتافتند. برخی از آنان به بخشش و شجاعت شهرت یافتند. گروهی از شاعران صعالیک نیز در ادبیات عربی برجسته‌اند.[۱] نام‌های صعالیک از نام‌های غریب عربی یا جاهلی بوده است.
صعالیک از سه طیف مختلف به نام‌های «أغربه»، «فقراء» و «خلعاء» تشکیل شده بودند. «أغربه» به سیاهانی گفته می‌شد که حاصل ازدواج یک مرد عرب با یک کنیز حبشی بودند. «فقراء» سیاه‌بختانی بودند که فقر، زمین‌گیرشان کرده بود و سرانجام گروه سوم یعنی «خلعاء» افرادی بودند که به دلیل ارتکاب مکرر جرم و جنایت از قبیله‌شان طرد شده و عضویت‌شان در آن باطل شده بود.[۲]
بررسی اوضاع و احوال سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در دورهٔ جامعه جاهلی، تصویری از یک ساختار معیوب و ناسالم در نظام قدرت را نشان می‌دهد. در این فضا، قدرت در انحصار طبقه‌ای خاص است و نهادهای فرهنگی کارکردی ایدئولوژیک دارند تا این وضعیت در جهت منافع عنصر مسلّط استمرار یابد. صعالیک با اعمال و رفتاری که در پیش گرفته بودند، اعتراض و نارضایتی خود را نسبت به نظام و ساختار حاکم بر جامعه و شرایط و هنجارهای آن ابراز می‌داشتند.[۳]
یعلی احول از شاعران نخستین صعلوکی بود. او را دزدی دلیر و اوباش‌گری ولگرد وصف کرده‌اند که صعالیک و اوباش قبیلهٔ أزد را گرد می‌آورد تا آنان را برای حمله به سکونتگاه‌های دیگر قبیله‌های عرب به شور بیاورد و در راه‌های پیادگان راهزنی کنند. امیر مکّه، نافع بن علقمه او را بازداشت کرد و به دستور عبدالملک بن مروان زندانی شد.[۴]
جستارهای وابسته
منابع
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
