شی باتر

شی باتر (به انگلیسی: Shea butter) یا کره شیا چربی استخراج شده از دانه‌های درخت روغن قلم (Vitellaria paradoxa)می‌باشد.^[۱] به‌طور گسترده در مواد آرایشی به عنوان مرطوب‌کننده و لوسیون استفاده می‌شود. کره شیا خوراکی بوده و در برخی از کشورهای آفریقایی برای تهیه مواد غذایی استفاده می‌شود.^[۲] گاهی از این کره جایگزین کره کاکائو استفاده می‌شود، اگر چه طعم آن تا حدود زیادی متفاوت است.^[۳][۴]

دانه‌های شیا Vitellari paradoxa

درخت شیا یا درخت روغن قلم در کمربند خشک ساوانا در غرب آفریقا از سنگال در غرب تا سودان در شرق و بر روی کوهپایه‌های ارتفاعات اتیوپی رشد می‌کند.

کودکان غنا در حال حمل محصول شیا

زنان غنا در حال تهیه کره شیا

تهیه سنتی کره شیا در مالی

کره شیا ترکیب پیچیده‌ای شامل اسیدهای چرب نظیر اسید اولئیک (۴۰–۶۰٪)، اسید استئاریک (۲۰–۵۰٪)، اسید لینولئیک (۳/۱۱))، اسید پالمیتیت (۲–۹))، اسید لینولنیک (<۱)) و اسید آراشیدیدیک (<۱) می‌باشد.^[۵]

این روغن در محدوده دمای بدن انسان ذوب می‌شود و طرفداران استفاده از آن بر جذب سریع آن از راه پوست و خواص ترمیم کننده و مرطوب‌کننده آن تأکید دارند.^[۶]

صابون کره شیا

کره شیا به‌طور عمده در محصولات آرایشی مرتبط با پوست و مو نظیر براق لب، کرم‌های مرطوب‌کننده و لوسیون‌ها و نرم‌کننده‌های مو استفاده می‌شود.^[۷] همچنین در صنعت صابون سازی استفاده می‌شود البته مقادیر بالاتر از استاندارد آن باعث نرم شدن بیش از حد صابون و کاهش خاصیت پاک‌کنندگی می‌شود. البته به دلیل هزینه بالای این روغن نسبت به پوماس و روغن نخل، کمتر از کره شیا برای صابون سازی استفاده می‌شود.

منابع

1. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Wiley-VCH. 2002. doi:10.1002/14356007.a10_173. ISBN 978-3-527-30673-2. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (help)
2. National Research Council (2006-10-31). Lost Crops of Africa: Volume II: Vegetables (2006). ISBN 978-0-309-10333-6.
3. E. T. Masters, J. A. Yidana and P. N. Lovett (2004). "Reinforcing sound management through trade: shea tree products in Africa".
4. Fold, N. 2000. (2013-01-14). "A matter of good taste? Quality and the construction of standards for chocolate in the European Union. Cahiers d'Economie et Sociologie Rurales, 55/56: 92–110" (PDF).
5. Davrieux, F. , Allal, F. , Piombo, G. , Kelly, B. , Okulo, J. B. , Thiam, M. , Diallo, O. B. & Bouvet, J. -M. (2010) (2010). "Near Infrared Spectroscopy for High-Throughput Characterization of Shea Tree (Vitellaria paradoxa) Nut Fat Profiles. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 58, 7811-7819". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 58 (13): 7811–7819. doi:10.1021/jf100409v. PMID 20518501.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
6. Hemat, R. A. S. (2003). Principles of Orthomolecularism. Urotext. p. 160. ISBN 978-1-903737-05-7.
7. "African Shea Butter Benefits". Retrieved 8 October 2017.