شاهرود
مرکز شهرستان شاهرود در استان سمنان From Wikipedia, the free encyclopedia
مرکز شهرستان شاهرود در استان سمنان From Wikipedia, the free encyclopedia
شاهرود مرکز شهرستان شاهرود در استان سمنان است. شاهرود تقریباً در میانهٔ راه تهران–مشهد میباشد بهگونهای که فاصلهٔ آن از تهران ۴۱۲ کیلومتر و از مشهد ۵۱۱ کیلومتر است.[5][6][7] مردم شاهرود به زبان فارسی با گویش شاهرودی سخن میگویند.
شاهرود | |
---|---|
از بالا: جنگل ابر، مسجد شیخ بسطامی، عمارت امیر اعظم، برج کاشانه بسطام، بازار شاهرود، کاروانسرای میاندشت، کاروانسرای دهملا، آرامگاه ابوالحسن خرقانی. | |
کشور | ایران |
استان | سمنان |
شهرستان | شاهرود |
بخش | مرکزی |
نام(های) پیشین | شاهرودان[1] |
مردم | |
جمعیت | ۲۰۷۲۱۶ (مرداد ۱۴۰۳) |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع | ۱۳۴۵ متر از سطح دریا |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | ۱۴٫۸[2] |
میانگین بارش سالانه | ۱۵۶ میلیمتر[3] |
اطلاعات شهری | |
شهردار | محسن احمدی[4] |
رهآورد | آبنبات، انگور، برگهٔ میوه، نان تفتان و نان کاک |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۲۳ |
وبگاه | |
شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۹۶ ج، ص، ط |
کد آماری | ۱۵۴۷ |
شاهرود بهدلیل دربرداشتن آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی و بایزید بسطامی و ابن یمین فرومدی و ... ، مهد عرفان ایران لقب گرفتهاست.[8]
شهرستان شاهرود ۵۱۴۱۹ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت مرکز این شهرستان براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱۵۰۰۰۰ نفر است.[9][10] راهها و جادههای شاهرود بهدلیل قرار گرفتن در مسیر مشهد، بسیار پرتردد است. این شهر از شمال به شهرهای آزادشهر، علیآباد، رامیان و گرگان در استان گلستان، از شرق به شهرهای سبزوار و بردسکن در استان خراسان رضوی و شهر میامی در استان سمنان، از جنوب به شهر طبس در استان خراسان جنوبی و شهر خور در استان اصفهان و از غرب به شهر دامغان در استان سمنان محدود میشود.[11] شاهرود بزرگترین و سرسبزترین شهر استان سمنان است. به گونه ای که وقتی در تک تک خیابانهای آن قدم میزنید یا رانندگی میکنید انبوه درختان دو طرف همه خیابانها را فرا گرفتهاست. شاهرود شهری چهارفصل نیست و در همه فصول سرسبزی و آب و هوای خنک و سرد دارد و میزان بارش نسبتاً پایینی دارد گرچه قطعاً در فصول پاییز و زمستان دمای هوا پایینتر و میزان بارش نسبتاً کم است و درختان منطبق فصل هستند. شاهرود در نزدیکی جنگل سرشناس ابر قرار گرفتهاست.[12]
ظاهراً کهنترین نام شاهرود در وندیداد اوستا در کنار اسامی شانزده سرزمین آریایی آمده و از چخره بهعنوان سرزمین چهاردهم پس از نام بردن از راگا (ری) و ورنه (گیلان) آمدهاست. مدارکی وجود دارد که نشان میدهد شاهرود یکی از شهرهای مهم چهاردهمین ایالت تاریخی، «چخره» (از تقسیمات شانزدهگانهٔ اوستایی در دوران باستان) بوده[13] که در دامنهٔ جنوبی رشتهکوه البرز، توسط آریاییها بنا نهاده شدهاست. برخی پژوهندگان واژهٔ چخره را شکل ابتدایی شاهرود دانستهاند.[14] به زبان اوستایی چخرو-ایتی به معنی چرخ پیشه و چخرو-وَتی بهمعنی دانای چرخ است. این دو شکل اوستایی، حاوی نام شاهرود هستند. این محل نیز گذرگاه ورود آریاییها و بهویژه پارتها به فلات ایران بودهاست.
آنچه مسلم است ارتفاعات و بلندیهایی که اطراف شهر در جوار رود شاهرود واقع هستند، بخاطر امنیت بالا، نظر ساکنان اولیه و مهاجران را به خود جلب کرده و بدین ترتیب هسته مرکزی و اولیه آبادیهایی همچون شاهرود در میان قلهها شکل گرفتهاست.
قدمت تاریخی سکونت درمنطقه شاهرود بر اساس گمانه زنیهای باستان شناسان و حفاریهای به عمل آمده به هزار سال قبل از میلاد مسیح میرسد. آثار به دست آمده درحفاری تپه بلوار خودگواهی بر این مدعاست هستهٔ اولیهٔ شهر بهمنظور دفاع در برابر مهاجمان، بر فراز تپههای کمارتفاع دامنهٔ کوههای شمالی و غربی رود بزرگ این منطقه بنا شد که به جهت بزرگی این رود، بهتدریج نام شاهرود را به خود گرفت و همراه با برقراری امنیت، رشد و توسعه یافت، بهطوری که در کنار صددروازه، پایتخت اشکانیان که به باور بسیاری از پژوهشگران محل کنونی شهر دامغان است، در شمار شهرهای معتبر پارتی درآمد. .[15] در دوران بعدتر، این شهر همراه با دامغان در ردیف مهمترین شهرهای ایالت تاریخی کومِش قرار گرفت و بهاستناد برخی اشارههای تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستانشناسی شهر کنونی شاهرود محل عبور کاروانهایی بودهاست که بزرگراه غربی-شرقی جادهٔ ابریشم را طی میکردند.
شاهرود در عصر صفویه منطقه کوچکی بود و نخستین بنای قابل توجه آن دژی بوده که بههنگام هجوم افغانها در این شهر ساخته شدهاست. با هرج و مرج دوره نادری و جنگهای تأسیس سلسله قاجار، این شهر از اهمیت افتاد، اما بهعلت موقعیت استراتژیک از زمان فتحعلیشاه دوباره رو به ترقی و پیشرفت گذاشت.
از محلات قدیم شاهرود میتوان به بیدآباد، کوچه راه دیزج، شیر و خورشید، شبدری، خیابان مزار باغ زندان، مصلی، آبتول، آب صاف، تل خاکستر، سرچشمه، پاچنار، آسیاب مندلی است و محله مدرسه قلعه و کوزهگری اشاره نمود.
مردم شاهرود به زبان فارسی و لهجه شاهرودی سخن میگویند.
شهر شاهرود یکی از خوش آب وهواترین مناطق ایران است مجاورت این شهر با قله شاهوار وجنگل ابر اب وهوای استثنایی برای این شهر فراهم کرده استاند.
این شهر در حاشیهٔ شمالی دشت کویر و دامنههای جنوبی رشتهکوه البرز با مختصات جغرافیایی ۲۵ دقیقهٔ و ۳۶ درجهٔ عرضی و ۵۸ دقیقهٔ و ۵۴ درجهٔ طولی با ارتفاعی معادل ۱۳۸۰ متر از سطح دریا در شمال خاوری واقع شدهاست.
روستای نگارمن منطقهای خوش آبوهوا در شهر شاهرود است که در تابستانها هوایی معتدل و در زمستانها هوایی سرد و خشک دارد. یکی از جاذبههای دیدنی این روستا چشمهای با همین نام است که از میان سنگهای آهکی خارج میشود و آب گوارای آن قابل آشامیدن است. مقدار خروج آب از این چشمه معادل ۲۳ لیتر در هر ثانیه است و از آن برای آبیاری زمینهای کشاورزی روستای نگارمن استفاده میشود.
این چشمهٔ زیبا و بی نظیر در ۲۵ کیلومتری شمال شهر شاهرود و در میان درهها ودامنهٔ قلهٔ شاهوار واقع شدهاست. آب این چشمه زلال و شفاف است گویی دست طبیعت زیباترین رنگها را برای به تصویر کشیدن این رودخانه به کار بردهاست. این زیبایی طبیعی ناشی از وجود مواد معدنی گوناگون در اطراف این چشمه است و به دلیل آب و هوای و اقلیم خاص منطقه گونههای مختلف گیاهی و جانوری بسیاری در آن زندگی میکنند و با حیات خود به این منطقه جلوهٔ خاصی دادهاند.
وجه تسمیه فرحزاد به دلیل سرسبزی مزارع و باغات منطقه است و وجه تسمیه چشمه هفت رنگ نیز به واسطه چشمههایی است که با عبور از مواد معدنی گوناگون به رنگهای مختلف دیده میشود.
تپههای مریخی شاهرود در نزدیکی روستای قهج ۴۰ کیلومتری شهرستان شاهرود قرار گرفتهاست. این تپهها به دلیل شباهت بسیار زیاد آنها به سیاره مریخ، تپه یا دره مریخی نام گرفتهاند
آبشار یخی آوستا را میتوان جاذبه ای ناشناخته در شاهرود دانست، در فصل زمستان که برف سفید زینت بخش کوهستان میشود، آبشار آوستا نیز از جلوه گری غافل نمیشود و زیباترین چشماندازهای این منطقه را به وجود میآورد. علاوه بر این آبشاراین منطقه با وجود یک قلعهٔ تاریخی و درختان اورس از یک غنای تاریخی و طبیعی نیز برخوردار است.
پناهگاه حیات وحش «خوش ییلاق» به مساحت ۱۵۰۰۵۷ هکتار در شمال شرقی شهرستان شاهرود و در جنوب شرقی شهرستان علیآباد (استان گلستان) قراردارد. این منطقه از جمله نخستین مناطق مورد حفاظت در ایران بوده و از سال ۱۳۶۴ عنوان پناهگاه حیات وحش تغییر یافتهاست. اشاره کرد.
ابوالحسن علی بن جعفر بن سلمان بن احمد خرقانی (زادهٔ ۳۵۲-درگذشتهٔ ۴۲۵ق) عارف و صوفی نامدار ایرانی بودهاست. وی از انگشت شمار پیرانی است که پیرو حکمت خسروانی و پاسدار فرهنگ ایران بودند. آرامگاه وی در روستای قلعه نو خرقان از توابع شهرستان شاهرود و در ۲۵ کیلومتری جاده شاهرود به آزادشهر جاده ۸۳ قرار گرفتهاست.
عمارت امیر اعظم جزء آثار ارزشمند و تاریخی شهر شاهرود میباشد. این بنا در اواخر دوره قاجاریه و در سال ۱۳۰۴ بر رو ی مقبره امیراعظم در ابتدای ورودی شهر شاهرود از سمت گرگان و مشهد احداث گردیدهاست. این بنای تاریخی مقبره امیراعظم حاکم مشروطه خواه استرآباد و قومس در دوره قاجار و در واقع شناسنامه فرهنگی منطقه قلمداد میشود. این عمارت در تاریخ ۲۱/۱۲/۹۷ و به شماره ۳۲۳۳۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.[18] آرامگاه امیر اعظم در اتاق اصلی یا همان هال مرکزی میباشد پس از درگذشت نصرتالله خان امیر اعظم او را در باغ و خانه خودش به خاک میسپارند. این بنا که امروزه از باغ اصلی آن تنها قسمتهایی باقی مانده شامل یک حیاط در قسمت جلویی بنا میباشد که با تعدادی پله میتوان وارد فضای تراس شد. بنا شامل سه اتاق که اتاق میانی به صورت سه دری میباشد. استفاده از آجرکاری بسیار زیبا در نمای آن جلوه ای با شکوه را برای بنا خلق کردهاست.
اتاق میانی با تناسبات مستطیل شکل که دارای دو شومینه و طاقچه بوده و در مرکز این فضا سه قبر مشاهده میشود.
به ترتیب قبر مرکزی که در مدارک موجود است قبر نصرتالله خان امیراعظم حاکم شاهرود استرآباد و قومس و در کنارش، فرزندش یدالله عضدی (امیراعظم ثانی که این لقب به او در زمان احمد شاه قاجار به پاس قدردانی از زحمات پدر به او داده شد) که در سال ۱۳۴۰ به عنوان سفیر کبیری ایران در آرژانتین درگذشت و قبر آخر مربوط به بانو شمس الملوک عضدی دختر امیر اعظم بوده که در سال ۱۳۴۶ درگذشت.
خانهٔ یغماییها یکی از خانههای تاریخی شاهرود است، این خانهٔ تاریخی و زیبا در حدود ۱۰۰ سال پیش توسط یک معمار یزدی به نام استاد مهدی حیدریان ساخته شدهاست و به همین دلیل عناصری از معماری یزد مانند بادگیر در آن دیده میشود. سبک معماری این بنا بی نظیر و فرم پلان آن به صورت حیاط مرکزی است. ورودی خانه در قسمت جنوبی با یک راهرو به حیاط مرتبط میشود و یک راه پلهٔ مارپیچ دالان را به بالاخانه مرتبط میکند. در ضلع غربی حیاط بادگیر، حوضخانه، اتاقهای میهمان، ایوان و آب انبار قرار دارند و در ضلع شمالی آن نیز اتاقهای زمستانه قرار گرفتهاند. حیاط این بنا محوطه ای است که با گلهای رنگارنگ و درختان آلبالو مزین شدهاست. این بنا در حال حاضر با تغییر کاربری به ادارهٔ میراث فرهنگی شاهرود تبدیل شدهاست و بازدید از آن رایگان میباشد.
خانه عطاردی در مجاورت باروی قدیم شهر در ابتدای کوچه رزازان واقع شدهاست. خانه ای زیبا که مساحت آن ۵۴۰ متر مربع و شامل دو بخش اندرونی و بیرونی است. فضاهای خانه شامل سردرب ورودی، دالان، انباری، بالاخانه، حیاط بیرونی، اتاقهای میهمان، حیاط اندرونی، اتاقهای نشیمن، مطبخ، آب انبار، تنورخانه است.[20]
مجموعه کاروانسراهای شاه عباسی در ۱۱۰ کیلومتری شرق شاهرود در جاده سبزوار به شاهرود قرار گرفته و از سه کاروانسرای متصل به یکدیگر تشکیل میشود. دو کاروانسرای این مجموعه یادگاری به جای مانده از دوران قاجاریه ودوران «شاه عباس اول» است. این کاروانسراها از آب انبار، حمام، چاپارخانه، تلگرافخانه تشکیل میشوند.
ساختمان این بنا مربوط به ساختمان قدیمی شهرداری (بلدیه) شهر بوده و در دوره پهلوی اول بنا شدهاست و شامل دو بخش باستانشناسی و مردمشناسی است. در بخش باستانشناسی آثار ارزشمندی مربوط به دورههای پیش از اسلام و در قسمت مردمشناسی نیز مجموعهای از ابزار و ادوات تولید پوشاک، زیورآلات، دست بافتهها، اسناد و قبالهها و نیز ابزاری از فنون سنتی زندگی مردم به نمایش گذاشته شدهاست. همچنین برخی از اشیای مکشوفه در تپه هشت هزار ساله سنگ چخماق بسطام و تپه سه هزار ساله بلوار شاهرود مانند ابزار استخوانی و سنگی کار مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد، سفالهای خاکستری و نیز در امامزاده قطری در موزه شاهرود به نمایش گذاشته شدهاست.[21]
موزه حیات وحش شاهرود، درزمینی به مساحت ۲۰۰ متر مربع ساخته شده و از سال ۸۹ کار خود را آغاز کردهاست. در این موزه ۴۲ گونه از جانوران اعم از پستانداران، خزندگان و پرندگان صورت تاکسیدرمی نگهداری میشوند که به غیر از تعدادی از پرندگان که منشأ دریایی دارند؛ سایر گونههای موجود بومی این شهرستان هستند.[22]
این موزه اولین موزهٔ خصوصی آب در ایران است که در سال ۱۳۹۱ خورشیدی راه اندازه شدهاست. این موزه در یک ساختمان قدیمی به نام تکیه برنجی قرار دارد و در آن بیش از ۳۰۰ قطعه از لوازم مرتبط با آب، مانند شیرهای آب قدیمی، تاس اندازهگیری مدار آب وجهت یاب قنات و… به نمایش گذاشته شدهاند. ساختمان موزهٔ آب متعلق به دوران قاجاریه است و در حال حاضر دارای سه تالار میباشد، در این تالارها علاوه بر اشیاء تاریخی در زمینهٔ آب به فرهنگ و تمدن کهن ایران زمین در مورد آب نیز توجه شدهاست.[23]
موزه عرفان شرق در سال ۱۳۸۹ از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در مجموعهٔ تاریخی بسطام افتتاح شد. بنای این موزه معروف به گنبد غازان خان مربوط به سالهای ۷۰۳–۶۷۰ ه.ق است. طبق نوشته کتب مختلف، غازان خان گنبدی برآرامگاه امام زاده محمد وگنبدی نیز برآرامگاه بایزید بنا کرده و در نظر داشته که جسد بایزید را بدانجا منتقل کند که گویا چون بایزید را در خواب از این کار ناراضی میبیند از تصمیم خود منصرف میشود. گنبد غازان خان مربع و به ضلع ۵/۷ که نمای شمالی و شرقی آن طاقنماهایی تعبیه شده که با ایجاد سایه روشن بنا را از یکنواختی کسل کننده درآورده است. بر فراز بنا، گنبد زیبا وجالب مخروطی شکل قرار گرفته که دارای پوششی از کاشیهای فیروزه ای است. ایوان بنا در جنوب بقعه قرار دارد ودارای مقرنسهای گچی ظریف است. در این موزه قرآنهای خطی، ابزار روشنایی (شمعدان) و عکسهای قدیمی از مجموعه تاریخی بسطام به نمایش گذاشته شدهاست. اشیاء دیگری مانند پیهسوزهای سفالی، کشکولهای چوبی، ظروف چینی دورهٔ صفویه، در منبت کاری شده و … در معرض دید علاقمندان قرار گرفتهاست.[24]
شهر شاهرود در مسیر جاده ۴۴ (تهران - مشهد) قرار گرفته، همچنین جاده ۸۳ که شاهرود را به آزادشهر و گنبد کاووس متصل میکند و راه ارتباطی شمالی - جنوب شرقی رشتهکوه البرز است نیز در تقاطع جاده ۴۴ قرار دارد.
شهرک صنعتی شاهرود به وسعت حدود ۴۲۰ هکتار و در ۲ فاز عملیاتی اجرا شده و دارای ۲۰۰ واحد صنعتی است که از این تعداد حدود ۹۵ واحد صنعتی با اشتغالزایی بیش از ۱۸ هزار نفر در حال فعالیت بوده و دارای پروانه بهرهبرداری هستند.
این شهرک دارای تأسیسات برق، مخابرات، روشنایی، گاز، تصفیهخانه فاضلاب و منابع آب است. از شرکتهای مهم صنعتی شاهرود میتوان موارد ذیل را نام برد:
شرکت معادن زغالسنگ البرز شرقی با جمعیت کارگری و پرسنلی دو هزار نفر[28]
صنایع چوبی دهستان دهملا که بالغ بر ۲۰۰ واحد نجاری دارد و روستایی بدون بیکار در کشور است.
از مهمترین معادن شهرستان شاهرود میتوان به معدن شرکت زغالسنگ البرز شرقی[30] اشاره کرد؛ که با شهرستان دامغان و شهرستان آزادشهر و رامیان در استان گلستان مشترک میباشد.[31] از دیگر معادن مهم شاهرود میتوان به معادن کرومیت، مس، آهک، گچ و سنگهای تزئینی اشاره کرد.[32]
برگه زردآلو، قیسی (از مهمترین صادرات شاهرود)، کشمش، انگور، گیلاس، آلو، آلبالو خشک، انواع کشک محلی، ماست گوسفندی، کره محلی، آبغوره، گرد غوره، آلوی خورشتی، انواع نان، نان قندی، نان کاک، فتیر، انواع نقل و آبنبات
صنایع دستی از قبیل: گلیم، گلیچ، جاجیم، سفال، سرامیک، منبت و…
بخاطر تنوع آب و هوا در شهرستان شاهرود، تولید میوه در این شهرستان بسیار زیاد است بهطوریکه امکان تولید و پرورش سیب، انگور، خرما و پسته در مناطق مختلف آن فراهم و مهیاست.
شاهرود از لحاظ تولیدات کشاورزی در سطح استان مقام اول و در کشور جزء ۱۹ قطب کشاورزی است. مهمترین محصولات باغی شاهرود که در کل ایران نیز زبانزد میباشند انگور و زردآلو هستند. میزان تولید زردآلوی شاهرود ۱۰٪ تولید زردآلوی ایران و بیش از ۱٪ تولید زردآلوی دنیا میباشد. این زردآلو علاوهبر مصرف داخلی با تبدیل به برگه زردآلو به خارج کشور نیز صادر میشود.
میوههایی نظیر زردآلو، گیلاس و انگور شاهرودی از لحاظ کیفیت رتبه بالایی در منطقه خاورمیانه دارند.
انگور: بیش از ۵۰ نوع انگور در شاهرود وجود دارد. انگور شاه بابا، انگور لعل، انگور شاهرودی، انگور سیاه، انگور کشمشی، انگور دیشویی و…. انگور شاهرود بخاطر تنوع زیاد به کشورهای اطراف صادر میشود در نتیجه شاهرود به شهر انگور معروف است.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.