From Wikipedia, the free encyclopedia
ایزدبانو یا خدایبانو (به عربی: إلهة) به خدایان زنانهای گفته میشود که پرستش آنها در میان جوامع باورمند به ادیان چندخدایی کهن رواج داشتهاست. مردمان پیش از تاریخ، با هدف نزدیکی به سرچشمههای نیروی باروری یا برای بهدست آوردن خوشنودی و همکاری ایزدبانوان، تندیسهایی از آنان ساختهاند و به نیایشگاهها هدیه یا در کنار مردگانشان دفن کردهاند. این رسم در دوران تاریخی نیز با وجود پایهریزی ادیان و آداب نو به گونهای آراستهتر ادامه یافت. ایزدبانوان مورد پرستش در جهان باستان، بیشتر نگاهبان زمین و آبها و در ارتباط با عشق، باروری و حاصلخیزی بودهاند. از تندیسها یا نشانههای آنان در آیینهای باروری زمین، دام و انسان، آیینهای بلوغ، درمانبخشی زنان سترون و یاری بانوان به هنگام زایمان نیز استفاده میشده.[1]
ایزدبانوان در بسیاری از فرهنگها و مذاهب، بهویژه مذاهب چندخدایی وجود دارند. ایزیس، حاثور، موت و نفتیس ایزدبانوان مشهور مصر باستان هستند. معروفترین خدایان زن در میانرودان، ایشتار و نینلیل بودند که در بابل هم مورد پرستش قرار میگرفتند. در یونان باستان ۴ الهه به نامهای گایا، هرا، آفرودیته و آتنا اهمیت بیشتری داشتند. در عربستان پیش از اسلام، عزی، منات و لات ایزدبانوان مورد پرستش مردم عرب بودند. در بین هندوها هنوز پرستش خدایان مؤنث رواج دارد. خدایان زن در هندوگرایی، گاه برخوردار از روحیه زنانه، آرام و مهربان پنداشته میشوند؛ در موارد دیگر ایزدبانوان همچون نابودکنندگان ترسناکی ظاهر میشوند. در هندوگرایی خدایان جنگنجوی زن نیز فراواناند. دورگا، پورانا و دوی مهمترین ایزدبانوان هندوها هستند.[2]
فرهنگهای ساکن فلات ایران از دوران نوسنگی تا پایان دوره ساسانی به گونههای متفاوتی ایزدبانوان را ستوده و برای بر سر مهر نگاهداشتنشان نیایشگاه و تندیس ساختهاند. از مهمترین ایزدبانوان باستانی ایران که در نوشتارهای اوستایی و پهلوی به آنها اشاره شده میتوان این چند نمونه را نام برد:[3]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.