گرگ‌های خاکستری

گرگ‌های خاکستری (ترکی استانبولی: Bozkurtlar)^[۲۸] که با نام رسمی انجمن ایده‌آل‌گرایان (ترکی: [ylcy od͡ʒɑkɫɑɾɯ]; "Ülkü Ocakları")^[۲۹] نیز شناخته می‌شود، سازمان ملی‌گرای افراطی پان‌ترک است. کارشناسان علوم اجتماعی این سازمان را ملی‌گرای افراطی و نئوفاشیست می‌دانند و در بسیاری از گزارش‌ها به عنوان گروهک تروریستی شناخته می‌شوند. بخش جوانان این سازمان پیوند عمیقی با حزب حرکت ملی ترکیه دارد^[۲۹] و به نوعی شاخهٔ نظامی این حزب به‌شمار می‌آید.^{[۸][۹][۳۰][۳۱]}

گرگ‌های خاکستری
Ülkü Ocakları
نماد گروه گرگ‌های خاکستری (آسنا)
رهبر	احمت ییت ییلدیریم (از ژوئیهٔ ۲۰۲۰)[۱]
تاریخ فعالیت	۱۹۶۸ (۱۹۶۸)–اکنون
مناطق فعالیت	کنونی: ترکیه، قبرس شمالی، اروپای غربی، سوریه و چین پیشین: جمهوری آذربایجان (۱۹۹۵–۱۹۹۲، اکنون ممنوع شده)، چچن و داغستان (دههٔ ۱۹۹۰)
ایدئولوژی	ملی‌گرایی افراطی ترکی[۲] اسلام‌گرایی برترپنداری ترکی[۶] نئوفاشیسم پان‌ترکیسم پان‌تورانیسم تروریسم راست‌گرا ضد کمونیسم[۱۰] ضد ال‌جی‌بی‌تی[۱۱] بیگانه‌هراسی فهرست: شیعه‌ستیزی[۲][۱۲][۱۳] عرب‌ستیزی[۱۴][۱۵] ارمنی‌ستیزی چینی‌ستیزی[۱۶][۱۷] مسیحی‌ستیزی[۱۸][۱۹] یونانی‌ستیزی ایرانی‌ستیزی فارسی‌ستیزی کردستیزی[۲][۷] یهودستیزی[۲۰][۲۱]
جایگاه سیاسی	راست افراطی[۲]
اقدامات مهم	کشتار، ترور، بمب‌گذاری[۲][۲۲]
حمله‌های سرشناس	فهرست: ۱ مه ۱۹۷۷: کشتار میدان تقسیم (ادعا شده) ۱۶ مارس ۱۹۷۸: کشتار بیازیت ۹ اکتبر ۱۹۷۸: کشتار باغچه‌لیولر دسامبر ۱۹۷۸: کشتار مرعش ۱ فوریهٔ ۱۹۷۹: ترور عبدی ایپکچی مه ۱۹۸۰: کشتار قروم ۱۳ مه ۱۹۸۱: ترور نافرجام پاپ ژان پل دوم (مورد اختلاف) ۱۸ ژوئن ۱۹۸۸: تلاش برای ترور نخست‌وزیر ترکیه تورگوت اوزال ۱۲–۱۵ مارس ۱۹۹۵: ناآرامی‌های گازی کوارتر (مشارکت) ۱۳–۱۷ مارس ۱۹۹۵: تلاش برای کودتا در آذربایجان (۱۹۹۵) ۱۷ اوت ۲۰۱۵: بمب‌گذاری ۲۰۱۵ بانکوک (مظنون)[۲۳][۲۴]
وضعیت	فعال
اندازه	بر پایهٔ برآورد ۲۰۱۴، گرگ‌های خاکستری توسط ۳٫۶ درصد از رأی‌دهندگان در ترکیه پشتیبانی می‌شوند.[۲۵] مجموعاً حدود ۱٫۹ میلیون نفر در ترکیه در آلمان: ۷٬۰۰۰ (۲۰۱۵) تا بیش از ۱۸٬۰۰۰هوادار (۲۰۱۷)[۲۶]
ممر درآمد	قاچاق اسلحه،[۷] قاچاق موادمخدر،[۷][۸][۲۲] اخاذی،[۷] قاچاق انسان[۲۷]
مخالفان	حزب کارگران کردستان حزب‌الله ترکیه
وبگاه	ulkuocaklari.org.tr

این سازمان در اواخر دههٔ ۱۹۶۰ میلادی توسط سرهنگی ترک به نام آلپ‌ارسلان تورکش تأسیس شد. دوران اوج این گروه اواخر دههٔ ۱۹۷۰ میلادی بود؛ در آن دوران اختلافات اعضای این سازمان با چپ‌گرایان ترکیه به درگیری‌های خیابانی انجامید و موجب مرگ عده‌ای از رهبران کمونیست‌های ترک همچون دنیز گزمیش و ماهر چایان شد. پژوهشگران، این سازمان را جوخه مرگ توصیف کرده‌اند و گرگ‌های خاکستری را مسئول بیشتر خشونت‌ها و قتل‌های دههٔ ۱۹۷۰ در ترکیه می‌دانند. مرگبارترین عملیات این سازمان کشتار مرعش است که منجر به کشته شدن بیش از ۱۰۰ کرد علوی در این شد. همچنین گفته می‌شود این سازمان در قتل‌عام میدان تقسیم در مه ۱۹۷۷ دست داشته است. در سال ۱۹۸۱ یکی از اعضای گرگ‌های خاکستری به نام محمدعلی آغجا قصد ترور پاپ ژان پل دوم را داشت که این ترور نافرجام ماند. با توجه به این حملات، گرگ‌های خاکستری توسط بسیاری از پژوهشگران، روزنامه‌نگاران و دولتمردان به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود.^{[۳۲][۳۳][۳۴][۲۲]}

گروه گرگ‌های خاکستری پس از فروپاشی شوروی در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی فعالیت خود را به کشورهای ترک مسلمانِ جداشده از شوروی گسترش داد. هزاران نفر از اعضای این سازمان در جنگ اول قره‌باغ در طرف آذربایجان و در جنگ اول و دوم چچن در طرف چچن جنگیدند. پس از کودتای نافرجام آذربایجان در سال ۱۹۹۵ که گرگ‌های خاکستری در آن با نیروهای کودتاگر همکاری داشتند فعالیت این سازمان در جمهوری آذربایجان ممنوع شد.^[۳۵] در سال ۲۰۰۵ قزاقستان نیز با تروریست خواندن این سازمان فعالیت آن را در این کشور ممنوع کرد.^[۳۳]

پس از مرگ آلپ‌ارسلان تورکش در سال ۱۹۹۷ دولت باحچلی رهبری گرگ‌های خاکستری و حزب حرکت ملی پان‌ترک‌ها را برعهده گرفت. از دوران به بعد سیاست این سازمان دچار تغییر و تحول اساسی شد.^[۳۶] فعالیت سازمان تا قبرس شمالی نیز گسترش یافت. همچنین شعبه‌هایی از این سازمان در کشورهای اروپایی نظیر بلژیک، هلند و آلمان که جمعیت مهاجران ترک در آنها زیاد است به وجود آمدند. در آلمان این سازمان به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان راست افراطی شناخته می‌شود و هوادارانی بین ۱۸ هزار و۵۰۰ تا ۲۰ هزار نفر دارد.^[۳۷] با این حال مقامات آلمان این سازمان را به عنوان یک سازمان افراطی قلمداد می‌کنند. طبق برآورد ۲۰۱۴ گرگ‌های خاکستری توسط ۳٫۶ درصد از رأی‌دهندگان ترکیه پشتیبانی می‌شوند.^[۲۵]

پایگاه اجتماعی

به گفتهٔ تحلیل‌گر ترک، آنکارالی جان، «گرگ‌های خاکستری حضور پرمعنی در انجمن‌های دانشگاهی دارند، ولی نه به‌طور رسمی، اما بیشتر طرفداران این گروه را افراد ترکِ سنی مذهب فقیرِ خیابانی تشکیل می‌دهند.»^[۳۸]

نماد گرگ

مقالهٔ اصلی: نشانه گرگ

گرگ یکی از مهم‌ترین نمادهای ترک‌ها است. همه قبایل ترک ساکن آسیای مرکزی در سده‌های چهارم و پنجم میلادی از این نماد استفاده می‌کردند. همچنین بر پایه افسانه‌های ارمنی، سریانی و دیگر منابع خاورمیانه سده‌های دوازدهم و سیزدهم ترک‌ها پس از ورود به آناتولی به دنبال یک گرگ حرکت می‌کردند. برای ترک‌ها، گرگ نمادی از خرد و راهنمایی است.^[۳۷]

ارتباط با دولت پنهان ترکیه

سازمان گرگ‌های خاکستری به داشتن ارتباط با دولت پنهان در ترکیه است که گفته می‌شود شبکه‌ای از ائتلاف‌های قدرتمند و ضد دموکراتیک است.^[۳۷]

فعالیت‌های تروریستی

گرگ‌های خاکستری در گزارش‌های بسیاری یک گروه تروریستی خوانده شده‌اند.^{[۳۹][۴۰][۴۱]}

در رسانه‌ها نیز گرگ‌های خاکستری توسط مارتین لی^[۴۲] و پرابها^[۴۳] (Khitij Prabha) از بنیاد مطالعات و تحلیل دفاعی هندوستان و نیز گروه‌های یونانی^[۴۴][۴۵] و ارمنی به‌عنوان یک سازمان تروریستی و فاشیستی^[۴۶] شناخته شده است.

دولت ترکیه ۶۹۴ فقره قتل میان سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۱ را به گروه گرگ‌های خاکستری نسبت داده است.^[۴۷] در خارج از ترکیه نیز این سازمان متهم به قتل کوتلو آدلی (Kutlu Adali) روزنامه‌نگار قبرسی در سال ۱۹۹۶ شده است که مخالف سرسخت سیاست‌های ترکیه در قبرس بود. در همان سال، یکی از معاونان تانسو چیللر اعتراف کرد که عبدالله چاتلی، رهبر گرگ‌های خاکستری، مسئول آتش‌سوزی‌های عمدی متعددی در یونان بوده است.^[۴۸]

در سال ۱۹۸۱ محمدعلی آغجا از اعضای گرگ‌های خاکستری، اقدام به شلیک و مضروب نمودن پاپ ژان پل دوم در واتیکان نمود.^{[۴۷][۴۹][۵۰][۵۱]}

خشونت و فعالیت علیه کردها

دههٔ ۱۹۹۰

در دههٔ ۱۹۹۰ (میلادی) گرگ‌های خاکستری بر کردها تمرکز کرده و در درگیری ترکیه و کردها در کردستان ترکیه شرکت کردند.^[۵۲] در سال ۱۹۹۹ روزنامه حریت این سازمان را «سرسخت‌ترین مخالف آرمان کردها در ترکیه» توصیف کرد.^[۵۳]

در مه ۱۹۹۸ گرگ‌های خاکستری در دو قتل دست داشتند. در ۳ مه، گروهی از گرگ‌های خاکستری به دو دانش‌آموز در شهر بولو که در حال عبور از نزدیکی ساختمان سازمان بودند حمله کردند. کنان مک یکی از شاگردان کشته شد.^[۵۴] در ۵ ماه مه، کارگری به نام بلال وورال در منطقهٔ شیشلی استانبول به گفته گرگ‌های خاکستری کشته شد. خانواده او ادعا کردند که او را «چندین بار به ساختمان Ülkü Ocakları آوردند، جایی که ملی‌گرایان افراطی او را مجبور به عضویت کردند.» آن‌ها گفتند که او به دلیل عضویت در حزب دموکراسی خلق (HADEP) طرفدار کردها کشته شده است.^[۵۴] در نتیجه این قتل‌ها سینان یرلیکایا، معاون رئیس حزب جمهوریخواه خلق و حزب آزادی و همبستگی درخواست کردند که گرگ‌های خاکستری توسط مقامات، ممنوع شود.^[۵۴]

در جریان انتخابات سراسری سال ۱۹۹۹ گرگ‌های خاکستری به اعضای حزب دموکراسی خلق حمله کردند و شواهد حاکی از آن است که هیچ‌کدام مجازات نشده‌اند.^[۵۵]

روی جلد نشریهٔ بزکورت (گرگ‌های خاکستری) ارگان پان‌ترکی در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۳۹–۱۹۴۲. کادر نقطه‌چین، وسعت امپراتوری مورد نظر پان‌ترکیست‌ها را شامل مناطق شمالی ایران و افغانستان نشان می‌دهد. روی عنوان نشریه جملهٔ «نژاد ترک، برتر از همهٔ نژادها» نوشته شده و تصویر گرگ خاکستری درون ماه و ستاره به چشم می‌خورد

دههٔ ۲۰۰۰

پس از این‌که مسعود بارزانی استان‌های کرکوک و موصل را که بخش‌هایی از آن ترکمن‌نشین هستند، به عنوان بخشی از کردستان عراق معرفی کرد در اوت ۲۰۰۲ گرگ‌های خاکستری مجسمه او را در اعتراضی در آنکارا سوزاندند.^[۵۶]

دههٔ ۲۰۱۰

در ۹ نوامبر ۲۰۱۰ حسن شیمشک، یکی از اعضای گرگ‌های خاکستری، در دانشگاه کوتاهیا دوملوپینار در جریان درگیری آشکار بین گروه‌های دانشجویی ملی‌گرایی کرد و ترک کشته شد. در مراسم خاکسپاری او، رهبر حزب حرکت ملی دولت باحچلی گفت: «ما انتظار داریم هر نوع اقدامی برای جلوگیری از گسترش اوباش پ‌ک‌ک، که تمایل به رشد در دانشگاه‌ها دارند، انجام شود.»^[۵۷]

در سپتامبر ۲۰۱۱ اداره پلیس آنکارا به ۴۰ مکان متعلق به گرگ‌های خاکستری در سراسر آنکارا یورش برد. آن‌ها ۳۶ نفر را بازداشت کرده و تعداد زیادی اسلحه و چاقو را ضبط کردند. به گفته پلیس، گرگ‌های خاکستری در حال برنامه‌ریزی برای حمله به حزب مناطق دموکراتیک بودند.^[۵۸]

در اکتبر ۲۰۱۳ گرگ‌های خاکستری در سراسر ترکیه علیه روند صلح در درگیری ترکیه و کردها تظاهرات کردند.^[۵۹]

در اکتبر ۲۰۱۴ گرگ‌های خاکستری در درگیری‌های مرگبار در جریان محاصره کوبانی و اعتراض کردهای هوادار نیروهای دموکراتیک سوریه در سال ۲۰۱۴ علیه همکاری احتمالی دولت ترکیه با داعش شرکت داشتند.^[۶۰] گروهی از گرگ‌های خاکستری در سنجاق‌تپه، استانبول تلاش کردند یک مرد جوان را به قتل برسانند.^[۶۱]

بین ۷ تا ۸ سپتامبر ۲۰۱۵ ناسیونالیست‌های ترک، از جمله اعضای گرگ‌های خاکستری به بهانهٔ حملات حزب کارگران کردستان علیه دولت ترکیه در سراسر ترکیه به ۱۲۸ دفتر حزب دموکراتیک خلق‌ها که پشتیبان حقوق کردها است حمله کردند.^[۶۲]

نژادپرستی

در سال ۲۰۰۵ در مقاله‌ای با نام عقاید گرگ‌های خاکستری» (The creed of the Grey Wolves) چاپ نشریهٔ بُزکورت (Bozkurt) که نشریهٔ رسمی گرگ‌های خاکستری است، ایدئولوژی و استراتژی گرگ‌های خاکستری با جملات زیر عنوان شده است:

«ما که هستیم؟ اعضای گرگ‌های خاکستری (Bozkurtcu). اعتقادمان چیست؟ ترک بودن گرگ خاکستری (Bozkurt). کیشمان چیست؟ برتر بودن نژاد ترک. اصل این برتریت در کجاست؟ خون ترک. آیا ما پان‌ترکیست هستیم؟ آری!»^[۶۳]

سیاست‌های پان-تورانیسم

تصویر گرگ خاکستری بر روی اسکناس پنج لیره‌ای ترکیه در سال ۱۹۲۷

واژهٔ پان‌تورانیسم نخستین‌بار در سال ۱۸۶۵ توسط آرمین وامبری به کار برده شد. وی که در نهان برای دفتر امور خارجهٔ بریتانیا کار می‌کرد^[۶۴] سرزمین توران را از بسفر تا دیوار چین نامید.^[۶۵] با این حال پان‌تورانیسم در نزد گرگ‌های خاکستری یک آرمان اساسی بوده است.^[۶۶] برای نمونه در میان شعارهای سیاسی گرگ‌های خاکستری موارد زیر دیده شده:^[۶۷]

• «کشور ترک‌ها نه ترکیه است، نه ترکستان، بلکه میهن همه ترک‌ها، کشور ابدی تورانیان است.»^[۶۸]
• «همه چیز برای ترک و نفع او باید باشد.»^[۶۸]
• «هدف ما اتحاد ۱۰۰ میلیون ترک در یک کشور واحد است.»^[۶۹][۷۰]

فعالیت‌های فرامرزی

جمهوری آذربایجان

مدتی پس از استقلال جمهوری آذربایجان از شوروی، سرهنگ آلپ‌ارسلان سفری به این جمهوری کرد و در آن برای انتخاب ابوالفضل ایلچی‌بیگ (یکی از طرفداران خود) به ریاست‌جمهوری تلاش کرد. پس از انتخاب ایلچی‌بیگ وی به همراه وزیر کشور خود اسکندر حمیداف در چندین نوبت خواستار تشکیل ترکیهٔ بزرگ شدند که شامل همه نواحی شمالی ایران نیز می‌شد.^[۷۱][۷۲]

در طی جنگ اول قره‌باغ (۱۹۸۸–۱۹۹۴) حدود ۲۰۰ عضو از گرگ‌های خاکستری در جبههٔ آذربایجان با نیروهای ارمنی جنگیدند. ترکش تایید کرد که طرفدارانش در قره‌باغ دوشادوش آذربایجانی‌ها جنگیدند. ولی آن‌ها در اواخر سال ۱۹۹۲ میلادی به ترکیه بازگشتند.^[۳۸]

پس از ادعای دخالت گرگ‌های خاکستری در یک کودتای نافرجام آذربایجان در سال ۱۹۹۵ علیه حیدر علی‌اف فعالیت این گروه در جمهوری آذربایجان ممنوع شد و رهبر این گروه در جریان کودتا کشته شد.^[۳۷]

نشان سازمان جوانان حزب جنبش ملی ترکیه (ترجمهٔ نشان‌واره: خداوند ترک را حفظ کند و متعالی گرداند)

نشانه گرگ، نماد پان‌ترکیست‌های گرگ‌های خاکستری (بوزقورد) با دست، که پوزه و چهرهٔ یک گرگ را تداعی می‌کند.

قبرس

بنابر گزارش برخی منابع، در ژوئیهٔ ۱۹۹۶ کوتلو عدلی، روزنامه‌نگار ترک قبرسی که از رئوف دنکتاش و سیاست‌های او انتقاد می‌کرد توسط گرگ‌های خاکستری کشته شد.^[۶۲]

سوئد

بارباروس لیلانی، معاون فدراسیون سراسری ترک‌های سوئد، در سخنرانی خود در میدان «سرگلس توریت» استکهلم از «بیداری ملت ترک» سخن گفت و با زبانی توهین‌آمیز نسبت به ارمنی‌ها سخن گفت. انتشار ویدئوی این سخنرانی از سوی یک رهگذر روزنامه‌نگار محمود نزهت‌زاده به سرعت موضوع را به کانون توجه رسانه‌های بزرگ سوئد مبدل کرد. حساسیت‌های عمومی به حدی بالا گرفت که چند روز بعد «بارباروس لیلانی» جلوی دوربین کانال ۴ استکهلم، در حالی‌که گریه می‌کرد و به خاطر اظهاراتش عذرخواهی کرد، گفت که نمی‌داند دقیقاً چرا آن حرف‌ها را بر زبان آورده است و از سمت خود استعفا کرد.^[۷۳]

اروپا

گرگ‌های خاکستری در سال‌های اخیر در درگیری‌های خیابانی متعددی در شهرهای اروپا نقش داشته است. این رویدادها فضایی از ترس ایجاد کرده‌اند که باعث درخواست و بررسی شیوه برخورد با این گروه شده است. گروه گرگ‌های خاکستری در آلمان غیرقانونی نیست، اتریش در سال ۲۰۱۹ استفاده از نشانه گرگ‌ها را ممنوع کرد. همچنین فرانسه در سال ۲۰۲۰ همه فعالیت‌های آن را غیرقانونی اعلام کرد. در سال ۲۰۲۱، پارلمان اروپا توصیه کرد که گرگ‌های خاکستری در فهرست گروه‌های تروریستی اتحادیه اروپا قرار گیرد.^[۳۷]

ورزش

در جریان جام ملت‌های اروپا ۲۰۲۴ در سپتامبر ۲۰۲۴ مریخ دمیرال بازیکن تیم ملی فوتبال ترکیه، پس از زدن گل در بازی ترکیه مقابل اتریش با دست خود نشانه گرگ را نشان داد. در پی این اتفاق اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) دمیرال را برای دو بازی محروم کرد. ^[۳۷]

در فرهنگ عمومی

گرگ‌های خاکستری به‌طور غیر مستقیم موضوع اصلی فیلم سینمایی امپراتوری گرگ‌ها بوده است.^[۷۴]

جستارهای وابسته

• سازمان ارگنه‌کن (ادعا)
• کشتار مرعش
• پان‌ترکیسم
• پان‌تورانیسم

منابع

1. "Ülkü Ocakları'na yeni başkan atandı". Milliyet (به ترکی استانبولی). 7 July 2020. Archived from the original on 28 July 2020.
2. Taspinar, Omer (2005). "The Kurdish Question in Turkish Politics". Kurdish Nationalism and Political Islam in Turkey: Kemalist Identity in Transition. Middle East Studies: History, Politics & Law. New York and London: Routledge. pp. 92–94. doi:10.4324/9780203327036. ISBN 978-0-415-51284-8.
3. "France has banned the 'Grey Wolves' – but who are they?".
4. "Grey Wolves".
5. "TRENDS Research and Advisory - The Grey Wolves: Erdoğan's extremist arm in Europe". Trendsresearch.org. Archived from the original on 12 November 2021. Retrieved 2022-03-08.
6. ^{[۲][۳][۴][۵]}
7. Naylor, R. T. (2006). "Striking Out! – Al-Qaida Cells in the Global Petrie Dish". Satanic Purses: Money, Myth, and Misinformation in the War on Terror. Montreal: McGill–Queen's University Press. p. 296. ISBN 978-0-7735-3150-5.
8. Atkins, Stephen E. (2004). "Grey Wolves (Turkey)". Encyclopedia of Modern Worldwide Extremists and Extremist Groups. Westport, Connecticut: Greenwood Press. pp. 110–111. ISBN 978-0-313-32485-7.
9. "Crying "Wolf": Why Turkish Fears Need Not Block Kurdish Reform". Europe Report N°227. Brussels: International Crisis Group. 7 October 2013. pp. 9–10. Archived from the original on 1 September 2014.
10. 2019"/>^{[۲][۷][۸][۹]}
11. "Ülkü Ocakları, trafodaki gökkuşağına sprey sıktı". 24 September 2021.
12. Rabasa, Angel; Larrabee, F. Stephen (2008). The Rise of Political Islam in Turkey. Santa Monica: RAND Corporation. ISBN 978-0-8330-4457-0. In the 1978 Kahramanmaraş incident, rightwing "Grey Wolves" killed about 100 left-wing activists.
13. Orhan Kemal Cengiz (25 December 2012). "Why was the commemoration for the Maraş massacre banned?". Today's Zaman. Archived from the original on 7 October 2015. This was the beginning of the massacre; later on, angry mobs lead by grey wolves scattered into the city, killing and raping hundreds of Alevis.
14. "Hundreds march against Syrian refugees". Hürriyet Daily News. via Doğan News Agency. 14 July 2014.
15. Yalçın, Zübeyde. "Anti-Syrian protests sign of growing tensions in southern Turkey". Daily Sabah. No. 21 July 2014.
16. Girit, Selin (9 July 2015). "China-Turkey relationship strained over Uighurs". BBC News.
17. Erdemir, Aykan; Tahiroglu, Merve (30 July 2015). "Turkish Grey Wolves target 'Chinese'". Politico.
18. "Murder in Anatolia: Christian missionaries and Turkish ultranationalism" (PDF). Berlin: European Stability Initiative. 12 January 2011. pp. 1–2. Both in Malatya and in Istanbul the local branches of the ultranationalist Grey Wolf youth organisation (Ulku Ocaklari) had also organised demonstrations against Christians.
19. "Turkey's ruling coalition now targets Christians with 'Grey Wolves' terror group". India Narrative. 5 October 2021. Archived from the original on 5 October 2021. Retrieved 17 August 2022.
20. "Murder in Anatolia: Christian missionaries and Turkish ultranationalism" (PDF). Berlin: European Stability Initiative. 12 January 2011. pp. 1–2. Both in Malatya and in Istanbul the local branches of the ultranationalist Grey Wolf youth organisation (Ulku Ocaklari) had also organised demonstrations against Christians.
21. Vermaat, Emerson (19 July 2010). "Resurgence of Anti-Semitism in Turkey and Amsterdam". Investigative Project on Terrorism. Archived from the original on 25 October 2014.
22. Lee, Martin A. (12 April 1998). "Turkish Dirty War Revealed, but Papal Shooting Still Obscured". Los Angeles Times.
23. "Thai police look into Turkish connection in Bangkok blast". Reuters. 27 August 2015. ...the most likely perpetrators were members of an ultra-nationalist Turkish organization called the Grey Wolves...
24. Sherwell, Philip (29 August 2015). "Bangkok bombing: Was it the Grey Wolves of Turkey?". The Daily Telegraph.
25. Ergil, Doğu (22 April 2014). "Parties and political identities". Today's Zaman. Archived from the original on 19 October 2014. The Gray Wolves, who are the militant youth wing of the Turkish ethnic nationalists that are dissatisfied with the inertia of the Nationalist Movement Party (MHP) camp, constitute 3.6 percent of voters.
26. "Graue Wölfe – die größte rechtsextreme Organisation in Deutschland" (به آلمانی). Federal Agency for Civic Education. 24 November 2017. Archived from the original on 22 July 2020.
27. Naylor, R. T. (1999). Economic Warfare: Sanctions, Embargo Busting, and Their Human Cost. Boston: Northeastern University Press. p. 76. ISBN 978-1-55553-499-8. For the next decade [after the 1980 coup] most operations were conducted from Germany. There, sheltering among the large emigre Turkish community, the Grey Wolves raised money from extortion, alien smuggling and heroin trafficking while attacking left-wing and pro-Soviet targets.
28. Jenkins, Gareth (2008). Political Islam in Turkey. New York: Palgrave Macmillan. p. 130. ISBN 978-0-230-61245-7. In 1966, Türkeş formed a network of youth organizations called Ülkü Ocakları, or “Idealists' Hearths”; although they and other pro-MHP activists were to become popularly known as Bozkurtlar, or "Grey Wolves," after what Türkeş claimed had been the national symbol of the Turkic peoples in Central Asia. In 1968, Türkeş established more than 100 commando camps scattered across Anatolia, which provided young nationalists with ideological and paramilitary training.
29. "Video shows Turkish police singing Grey Wolf march". Hürriyet Daily News. 25 April 2011. The Grey Wolves, also commonly referred to as the Ülkü Ocakları (Idealist Hearths), are a youth organization with close links to the MHP.
30. "Turkey" Nation and tribe the winners". The Economist. 22 April 1999. Young zealots on the far left did their share of killing. But the MHP's paramilitary wing, known as the “Grey Wolves”, committed the worst excesses. Some 6,000 Turks died in the violence.
31. Combs, Cindy C.; Slann, Martin (2007). "Grey Wolves". Encyclopedia of terrorism. New York: Facts On File. p. 110. ISBN 978-1-4381-1019-6. The Grey Wolves, the unofficial militant arm of the MHP, has been involved in street killings and gunbattles.
32. Slomp, Hans (2011). Europe, a Political Profile: An American Companion to European Politics, Volume 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. p. 744. ISBN 978-0-313-39181-1. Grey Wolves Turkish terrorist group (Bozkurtlar in Turkish), the youth organization of an extreme right party...
33. "The list of prohibited on the territory of the RK foreign organizations". din.gov.kz. Committee for Religious Affairs of The Ministry of Culture and Sport of the Republic of Kazakhstan. Archived from the original on 25 October 2014. Retrieved 14 April 2018. II.
34. Prabha, Kshitij (April 2008). "Defining Terrorism". New Delhi, India: Institute for Defence Studies and Analyses. Mohamed Ali Agca of Turkey, the man who shot at Pope John Paul II in Rome had no political motive. The investigating agency in Italy tried to establish his link with the Turkey based terrorist group, 'Grey Wolf,' however, could not get any evidence of his political connection.
35. Ali, Kyamal (18 February 2014). "Серые волки" собрались на охоту. ann.az (به روسی). Azerbaijan News Network. Archived from the original on 25 October 2014. Retrieved 14 April 2018. В 1995 году Верховный суд ликвидировал регистрацию «Боз Гурд» в связи с названием организации, известной в мире как террористическая.
36. Birand, Mehmet Ali (19 May 2006). "You reap what you sow". Hürriyet Daily News.
37. اِگه تاتلیجی و سلین گیرت (۶ مهر ۱۴۰۳). ««گرگ‌های خاکستری» چه کسانی هستند و چرا فعالیتشان در بسیاری از کشورها ممنوع است؟». بی‌بی‌سی فارسی.
38. "Increasing tensions see resurgence of Turkey's far-right street movements". Middle East Eye (به انگلیسی). Retrieved 2022-08-17.
39. High-Impact Terrorism: Proceedings of a Russian-American Workshop. نوشتهٔ شورای تحقیقات ملی آمریکا (National Research Council)، آکادمی ملی علوم آمریکا (National Academy of Sciences)، و بنیاد کارنگی نیویورک (Carnegie Corporation of New York). چاپ National Academies به سال ۲۰۰۲. ص۲۷۹. شابک ‎۰−۳۰۹−۰۸۲۷۰−۶
40. Terrorism: A Reference Handbook نوشته Stephen E. Atkins به سال ۱۹۹۲. دانشگاه میشیگان. ISBN 0-87436-670-4 ص۵۲
41. The Terrorist Trap: America's Experience with Terrorism نوشته Jeffrey D. Simon سال ۲۰۰۱ انتشارات دانشگاه ایندیانا ISBN 0-253-21477-7 ص۳۲۶
42. «The Consortium». www.consortiumnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۱۷.
43. Columbia Discovery Service^{[پیوند مرده]}
44. «BRIEF OUTLINE OF EVENTS». www.hri.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۱۷.
45. «Austria's Freedom Party and the MHP - Media Bypass (published April 2000)». www.ahmp.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۱۷.
46. «Separ - Access Denied». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ فوریه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۵ مارس ۲۰۰۸.
47. Political Terrorism نوشته Alex Peter Schmid, A. J. Jongman سال ۲۰۰۵ انتشارات Transaction Publishers ISBN 1-4128-0469-8 ص۶۷۴
48. «Grey Wolves». irp.fas.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۱۷.
49. Pope John Paul's gunman freed after 25 years in jail
50. «Turkish Spy Scandals Shed New Light on 1981 Papal Murder Attempt». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۵ مارس ۲۰۰۸.
51. مراجعه شود به لینک www.paperlessarchives.com/pope.html
52. «En Turquie, les "Loups"sont de retour». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۱-۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
53. «WORLD - Grey Wolves in charge for Ocalan». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۱-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
54. «TURKEY - Ultranationalist attacks viewed with concern». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۱-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
55. «Kurds defy repression with strong vote for HADEP | Green Left». web.archive.org. ۲۰۲۰-۰۲-۲۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
56. «Wayback Machine». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۱-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
57. «TURKEY - MHP leader visits slain student's grave». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۱-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
58. «Ankara police detain 36 in MHP youth branch raid». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۱-۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
59. «Nationalists stage protests against package across Turkey - LOCAL». web.archive.org. ۲۰۱۴-۱۰-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۰۶.
60. Dettmer, Jamie (2014-10-10). "Kobani is Falling to ISIS in Syria. Kurd Protests Explode in Turkey" (به انگلیسی). Retrieved 2022-03-06.
61. "Üç büyük kent de karıştı". Milliyet (به ترکی استانبولی). Retrieved 2022-03-06.
62. "Far-right activists attack HDP offices across Turkey after anti-PKK demos". Middle East Eye (به انگلیسی). Retrieved 2022-03-06.
63. NATO's Secret Armies: Operation Gladio and Terrorism in Western Europe نوشته Daniele Ganser (دانشگاه باسل در سوئیس) و John Prados انتشارات Routledge سال ۲۰۰۵ شابک ‎۰−۷۱۴۶−۵۶۰۷−۰ ص۲۲۸
64. Pan-Turkism From Irredentism to Cooperation نوشته جیکوب ام. لانداؤ (JACOB M. LANDAU)
65. For archival references, see M. Kemal Oke, "Prof. Arminius Vambery and Anglo-Ottoman Relations 1889-1907» Bulletin of the Turkish Studies Association, Vol. 9, No. 2. 1985. لینک: بایگانی‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
66. NATO's Secret Armies: Operation Gladio and Terrorism in Western Europe نوشته Daniele Ganser و John Prados انتشارات Routledge سال ۲۰۰۵ شابک ‎۰−۷۱۴۶−۵۶۰۷−۰ ص۲۲۸
67. «PART III: THE GREY WOLVES». www.rozanehmagazine.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۱۷.
68. Matini, Jalal. (1989). Azerbaijan Koja Ast? [Where is Azerbaijan?]. Iranshenasi: A Journal of Iranian Studies, I (3)، ص۴۴۸
69. Gökalp, Ziya (1952). Turkculugun Esaslari [Foundations of Turkism]. Istanbul: Arkadaþ Matbaasý. ص ۲۸
70. Gökalp, M.Z. (Translated and edited by Berkes, N.) (1959). Turkish Nationalism and Western Civilization: Selected Essays of Zia Gökalp. New York: انتشارات دانشگاه کلمبیا.
71. http://www.rozanehmagazine.com/NoveDec05/AZPartV.html
72. ایلچی‌بیک ویکی‌پدیای انگلیسی نسخهٔ ۲۴ دسامبر.
73. «جامعه مدنی سوئد و مسئله گرگ‌های خاکستری». BBC News فارسی. ۲۰۱۶-۰۴-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۱۷.
74. Nahon, Chris (2005-04-20), L'empire des loups, Gaumont, TF1 Films Production, Kairos, retrieved 2022-08-17

پیوند به بیرون

• اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت‌های گروه گرگ‌های خاکستری (به انگلیسی)