بالاترین سوالات
زمانبندی
چت
دیدگاه
فهرست وزیران امور خارجه ایران
فهرست از ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد
Remove ads
Remove ads
نهاد وزارت امور خارجه ایران از قدیمی‌ترین نهادهای حکومتیِ نوین ایران است. نخستین بار در زمان فتحعلی‌شاه قاجار تشکیلات روابط خارجی کشور «وزارت» نامیده شد. طی فرمانی به تاریخ ذیحجهٔ ۱۲۳۶ ه.ق (برابر با شهریور یا مهر ۱۲۰۰ ه.خ)، مسئولیت «انتظام مَهامّ وزارت خارجه» به عبدالوهاب نشاط اصفهانی (ملقب به معتمدالدوله) سپرده شد.[پانویس ۱]
.jpg)
- بالا راست: نشاط اصفهانی نخستین وزیر امورخارجه ایران بود.
- بالا چپ: سعید مؤتمن‌الملک میرزا سعید خان انصاری (مؤتمن‌الملک) از دولتمردان روزگار ناصرالدین‌شاه بود که حدود ۲۵ سال وزارت امور خارجه را برعهده داشت.
- پایین راست: حسین فاطمی جوان‌ترین وزیر امور خارجه ایران که پیشنهاد ملی‌شدن نفت ایران را برای نخستین بار بیان کرد.
- پایین چپ: سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کنونی ایران
پیش از انقلاب مشروطه معمولاً شاه وزیر خارجه را مستقیماً برمی‌گزید و وزیر خارجه لزوماً زیر نظر صدراعظم وقت انجام وظیفه نمی‌کرد.
به دلیل فراگیر نبودن نام خانوادگی پیش از تصویب قانون سجل احوال، بسیاری از سیاستمداران دوران قاجار از لقب بهره می‌بردند؛ ولی در بسیاری موارد یک لقب در دوره‌های گوناگون به چند نفر اعطا شده است که سبب سردرگمی تاریخ‌خوانان می‌شود. از این رو، پیش از لقب حتماً نام کوچک فرد ذکر شده است. در این فهرست تا جای ممکن از آوردن عنوان‌هایی همچون میرزا، خان، پرنس، شیخ و حاجی پرهیز شده است.
در فهرست زیر، در صورتی که پُست وزارت امور خارجه خالی بوده و کسی آن را سرپرستی (کفالت) کرده باشد، نام او در فهرست آمده است؛ ولی چنانچه وزیر امور خارجه تعیین شده باشد و به هر دلیلی حاضر نبوده و کسی سرپرستی (کفالت) این سمت را برعهده گرفته باشد، نام این سرپرست در پانویس آمده است.
دربارهٔ زمان آغاز وزارت وزیران، ذکر این نکته لازم است که در دورهٔ مشروطه نخست‌وزیر هیئت دولت را به‌ترتیب به شاه، مجلس شورای ملی و سرانجام به مجلس سنا معرفی می‌کرد که میان این معرفی‌ها گاهی چندین روز فاصله بود. در این فهرست تا جای ممکن تاریخ معرفی وزیر امور خارجه به شاه آمده است، زیرا در دوره‌های فَترت میان تشکیل مجالس - که گاهی چندین سال به طول می‌انجامیده است - امکان معرفی هیئت دولت به مجلس وجود نداشته است.
Remove ads
نخستین وزیر خارجهٔ ایران
برخی تاریخ‌نگاران همانند محمد محیط طباطبایی، نشاط را نخستین وزیر خارجهٔ ایران می‌دانند.[پانویس ۲] فریدون آدمیت نیز از ابوالحسن شیرازی به‌عنوان دومین وزیر خارجهٔ ایران یاد می‌کند؛ پس چنین می‌نماید که او نشاط را نخستین وزیر خارجه دانسته است.[پانویس ۳] همچنین، برابر متن فرمان فتحعلی شاه تشکیلات روابط خارجی ایران در زمان تصدی نشاط «وزارت» نامیده شده است. ولی میرفضل‌الله خاوری شیرازی در تاریخ ذوالقرنین آورده است: «[معتمدالدوله] تا اواخر کار مسمیٰ به اسم وزارت نبود ولی هموارهٔ اوقات کار وزارت را می‌نمود.»[پانویس ۴] احتمالاً منظور خاوری شیرازی از وزارت، وزارت عظمی بوده است زیرا همین زمان بوده است که فتحعلی شاه به تقلید از عثمانی‌ها عنوان «وزیر اعظم» را به «صدراعظم» دگر گرداند و نام سمتِ وزارت را که پیش از این به وزارت عظمی اطلاق می‌شد بر چند سمت جداگانهٔ حکومتی نهاد.
Remove ads
پیش از انقلاب مشروطه
Remove ads
پادشاهی مشروطه
.jpg)
Remove ads
جمهوری اسلامی
.jpg)
Remove ads
پانویس
- خسروی‌زاده، زمینه‌های شکل‌گیری وزارت خارجه در دورهٔ قاجار، ص ۱۳۷
- خسروی‌زاده، زمینه‌های شکل‌گیری وزارت خارجه در دورهٔ قاجار، صص ۱۳۶ و ۱۳۷
- آدمیت، امیرکبیر و ایران، ص ۲۰۷
- خسروی‌زاده، زمینه‌های شکل‌گیری وزارت خارجه در دورهٔ قاجار، ص ۱۳۸
- خسروی‌زاده، زمینه‌های شکل‌گیری وزارت خارجه در دورهٔ قاجار، ص ۱۳۷
- بوشاسب گوشه، بررسی تاریخ روابط خارجی ایران با غرب در اوایل دورهٔ قاجار، ص ۱۷۳
- گلچین معانی، حاجی محمدحسین خان نظام‌الدولهٔ اصفهانی صدراعظم ایران، ص ۲۲۵
- سعادت نوری، آصف‌الدوله‌ها، ص ۳۸۰
- سعادت نوری، آصف‌الدوله‌ها، ص ۳۸۱
- ۱۹ جمادی‌الثانی ۱۲۵۰ ه.ق تاریخ درگذشت فتحعلی شاه قاجار است. پس از درگذشت فتحعلی شاه پسرش علی میرزا ظل‌السلطان برضد ولیعهد قانونی (محمد میرزا) طغیان کرد و در تهران با نام «علی شاه» یا «عادل شاه» به تخت نشست. عبدالله امین‌الدوله و ابوالحسن شیرازی نیز از او حمایت کردند. با ورود محمد میرزا به تهران و تاج‌گذاری‌اش هر دوی این اشخاص برکنار شدند. پس از چندی ابوالحسن شیرازی بخشیده شد و دوباره وزیر خارجه گشت.
- میرزا علی فرزند میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی (صدراعظم محمد شاه قاجار) که در دورهٔ کوتاه صدارت پدرش وزیر خارجه بود، بعدها در اواخر عمرش از ناصرالدین شاه لقب قائم‌مقام گرفت. (سعادت نوری، حاج میرزا آقاسی، ص ۱۳)
- تاریخ قتل ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی
- محمد شاه در پنجشنبه ۵ ربیع‌الاول ۱۲۵۱ ه.ق یعنی چند روز پس از قتل ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی از ترس وبای تهران به محلی به نام «امامه» می‌رود و حدود ۲ ماه در آن جا می‌ماند و پس از مراجعت به تهران میرزا مسعود انصاری را به وزارت دول خارجه برمی‌گزیند. (لسان‌الملک سپهر، ناسخ‌التواریخ، صص ۶۵۰ تا ۶۵۲)
- ظاهراً در شعبان ۱۲۵۶ ه.ق به‌دنبال آشکار شدن خیانت میرزا علی پسر میرزا مسعود انصاری (جعل دست‌خط شاه و صدراعظم) میرزا مسعود از کار برکنار می‌شود. (تیموری، گوشه‌ای از تاریخ ایران، ص ۶۷) برخی منابع مانند دانشنامهٔ ایرانیکا در سرواژهٔ «ابوالحسن خان ایلچی» تاریخ بازگشت ابوالحسن شیرازی به مقام وزارت دول خارجه را ۱۲۵۴ ه.ق ذکر می‌کنند، ولی بنابر نوشته‌های «سر اُستِن هنری لایارد» هنگامی که او در ۶ اوت ۱۸۴۰ (۷ جمادی‌الثانی ۱۲۵۶ ه.ق) شاه و همراهان او را در همدان ترک می‌کرد میرزا مسعود همچنان وزیر دول خارجه بود و پسرش میرزا علی در کارهای مهم وزارت خارجه به او کمک می‌کرد.
- تیموری، گوشه‌ای از تاریخ ایران، ص ۷۳
- در گذشت. (آدمیت، امیرکبیر و ایران، ص ۲۰۸)
- پس از مرگ میرزا ابوالحسن خان (شعبان ۱۲۶۲) به گفتهٔ وزیرمختار انگلیس: «روس‌ها خیلی علاقه داشتند که میرزا مسعود انصاری به‌جای او گمارده شود. اما چون حاجی میرزا آقاسی از او بسیار بدش می‌آمد» تردید حاصل شد؛ و محمد شاه به‌موجب دست‌خط نهم شوال ۱۲۶۲، امور خارجه را به حاجی سپرد. به او نوشت: «شما مسئول تمام امور خارجه هستید و این کار تحت نظر شما خواهد گذشت. امور خارجه اهمیت کلی دارد، و اگر در آن غفلت و طمع‌ورزی و رشوه‌خواری راه پیدا کند، به مذهب و دین و دولت و بقای ما ضرر خواهد رسید. به امید پروردگار، با مراقبت شما چنین چیزهایی اتفاق نخواهد افتاد و ما نزد خداوند متعال روسفید خواهیم بود.» بالاخره پس از چندی میرزا مسعود عنوان وزیر دول خارجه را یافت، گرچه کارها به دست حاجی می‌گشت. (آدمیت، امیرکبیر و ایران، ص ۲۰۸)
- میرزا مسعود تا ربیع‌الاول ۱۲۶۵ ه.ق) که مرد همچنان وزیر امور خارجه بود؛ یعنی تا سه‌ماههٔ اول صدارت امیر، عنوان وزیر دول خارجه برقرار بود، هر چند میرزا مسعود هیچ اختیاری نداشت. میرزا تقی‌خان (امیرکبیر) ادارهٔ سیاست خارجی را قبضه کرد و مسئولیت وزارت امور خارجه را خود به عهده گرفت؛ و میرزا محمدعلی‌خان شیرازی به سمت «نیابت وزارت خارجه» معین شد. (آدمیت، امیرکبیر و ایران، ص ۲۰۸)
- آدمیت، امیرکبیر و ایران، ص ۲۰۹
- تاریخ برکناری امیرکبیر از صدارت (در تاریخ ۲۵ محرم ۱۲۶۸ ه.ق از امارت نظام نیز برکنار می‌شود)
- تاریخ آغاز صدارت میرزا آقاخان نوری
- در این تاریخ میرزا محمدعلی خان شیرازی در گذشت.
- او از ربیع‌الثانی ۱۲۶۸ ه.ق که محمدعلی شیرازی در گذشت تا ربیع‌الثانی ۱۲۶۹ ه.ق کفیل وزارت خارجه (دبیر مَهامِّ خارجه) بود. (لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ سعیدخان)
- در این دوران طولانی در دو نوبت «میرزا محمد رئیس نوری» (بعدها صدیق‌الملک) پدر «حسن اسفندیاری» که از کارمندان وزارت خارجه بود کفیل این وزارتخانه شد. یکی در ۱۲۷۶ ه.ق که سعید انصاری به همراه ناصرالدین شاه به گیلان رفت و به حکمرانی و نظم آن ایالت مأمور شد و دیگری در ۱۲۸۷ ه.ق که سعید انصاری به همراه ناصرالدین شاه به زیارت عتبات عالیات رفت. (غنی، احوال معاصرین، ص ۷۴)
- تاریخ برکناری میرزا آقاخان نوری (امانت، قبلهٔ عالم، ص ۴۴۸)
- در این تاریخ ناصرالدین شاه رهسپار مشهد می‌شود و کامران میرزا پسر ۱۲ سالهٔ خود را حاکم تهران می‌نماید و به یوسف مستوفی‌الممالک عنوان «رئیس‌الوزرا» می‌دهد و کارها را اساساً به او وامی‌گذارد.
- تاریخ برکناری میرزا حسین خان سپهسالار از صدارت
- در این تاریخ هنوز لقب صدیق‌الملک نداشت. در ۱۲۹۵ ه.ق این لقب را از ناصرالدین شاه دریافت کرد.
- شعیبی عمرانی، محیا، نسب‌نامهٔ خاندان انصاری آذربایجان
- در گذشت.
- روزنامهٔ خاطرات اعتمادالسلطنه، ص ۳۱۹
- یکشنبه ۳۰ جمادی‌الاول ۱۳۰۳ ه.ق (روزنامهٔ خاطرات اعتمادالسلطنه، ص ۴۶۹)
- چهارشنبه ۱۱ ذیحجهٔ ۱۳۰۴ ه.ق (روزنامهٔ خاطرات اعتمادالسلطنه، ص ۵۸۳)
- جمعه ۱۷ ذیقعدهٔ ۱۳۱۳ ه.ق تاریخ ترور ناصرالدین شاه است.
- در گذشت. (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، ص ۹۲) با توجه به این که در صفحهٔ ۲۸ کتاب افضل‌التواریخ ۶ محرم ۱۳۱۴ ه.ق پنجشنبه است، ۱۸ محرم باید سه‌شنبه باشد و بنابراین برابر سه‌شنبه ۱۰ تیر ۱۲۷۵ ه.خ می‌باشد.
- متن فرمان مظفرالدین شاه بدین شرح است: «جناب اشرف صدراعظم! وزارت امور خارجه که از مناصب بزرگ و مشاغل عمدهٔ دولت و از هر جهت قابل خیلی ملاحظه و مراقبت و اهمیت است، در تمام دول رجوع این خدمت و انجام این امر مهم بر عهدهٔ شخص صدراعظم دولت است و در سلطنت شاهنشاه شهید هم کفالت و رجوع این شغل جلیل بر عهدهٔ آن جناب اشرف بوده؛ حالا هم هیچ‌کس به غیر از خودتان نمی‌تواند از عهدهٔ این امر خطیر برآید. کماکان رجوع این وزارتخانه را به عهدهٔ آن جناب اشرف واگذار می‌کنیم. همان‌طور که سابق ترتیب این وزارتخانه را داده، مشیرالملک را که نوکر صدیق امین دولتخواهی است، و از خدمات و صداقت او نهایت رضامندی را داریم، معاون و مدیر کل وزارت خارجه قرار داده بودید و به دستورالعمل آن جناب اشرف مشغول ترتیب این کار بود، باز هم مانند گذشته، همان ترتیب را مجریٰ و مشیرالملک را به کار خود مسلط و برقرار دارید و دستورالعمل‌های لازم را که مربوط به این شغل است به او بدهید که مشغول خدمت خود بوده، خاطر همایون ما را از طرز خدمات خود خشنود دارد. شهر محرم‌الحرام ۱۳۱۴.» (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، ص ۲۹)
- یکشنبه ۱۶ جمادی‌الثانی ۱۳۱۴ ه.ق (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، ص ۴۶)
- افضل‌الملک در شرح رخدادهای ۳ ذیقعدهٔ ۱۳۱۴ ه.ق فرمان ریاست علی امین‌الدوله را بر مجلس وزرا می‌آورد ولی در پایین این فرمان تاریخ شوال ۱۳۱۴ ه.ق آورده شده است! (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، صص ۶۴ و ۶۵) اقبال آشتیانی آورده که در تاریخ ۱۱ ذیقعدهٔ ۱۳۱۴ ه.ق امین‌الدوله که تازه از آذربایجان به تهران رسیده بود به ریاست وزرا و در رجب ۱۳۱۵ ه.ق به‌عنوان صدراعظم برگزیده شد. (اقبال آشتیانی، تاریخ مفصل ایران، ص ۸۴۹)
- پس از برکناری علی‌اصغر اتابک در جمادی‌الثانی ۱۳۱۴ ه.ق کابینه‌ای بدون صدراعظم تشکیل گردید که در آن علیقلی مخبرالدوله وزیر داخله، عبدالحسین میرزا فرمانفرما وزیر جنگ و محسن مظاهر (مشیرالدوله) نیز وزیر خارجه بود. چهار ماه بعد مخبرالدوله به دلیل دخالت‌های فرمانفرما در حوزهٔ اختیاراتش استعفا داد. (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، صص ۴۷ تا ۶۵) عبدالله مستوفی آورده که مخبرالدوله در گذشت ولی ظاهراً در گذشت او مدتی بعد رخ داده است. (مستوفی، شرح زندگانی من، جلد ۲، ص ۱۴)
- یکشنبه ۱۵ محرم ۱۳۱۶ ه.ق (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، ص ۲۳۱)
- پس از برکناری علی امین‌الدوله، محسن مظاهر (مشیرالدوله) به ریاست شورای دولتی (هیئت دولت) گماشته شد. (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، ص ۲۴۱)
- در تاریخ پنجشنبه ۲۲ ربیع‌الاول ۱۳۱۶ ه.ق علی‌اصغر اتابک دوباره به صدارت عظمی گماشته شد. (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، ص ۲۵۷)
- در اواخر ذیحجهٔ ۱۳۱۶ ه.ق محسن مظاهر (مشیرالدوله) وزیر امور خارجهٔ وقت از مظفرالدین شاه اجازهٔ سفر به اروپا جهت درمان را گرفت و رهسپار آن جا شد. علی‌اصغر اتابک نیز نصرالله نایینی (مشیرالملک) را به نیابت و ریاست وزارت امور خارجه برگماشت. در غرهٔ (روز نخست) ربیع‌الثانی ۱۳۱۷ ه.ق خبر درگذشت محسن مشیرالدوله در پاریس به تهران تلگراف شد. شاه وزارت امور خارجه و لقب مشیرالدوله را به نصرالله نایینی اعطا کرد. (افضل‌الملک، افضل‌التواریخ، صص ۴۱۳ و ۴۱۴)
- در پی برکناری علی‌اصغر اتابک به مدت چند ماه مجمعی مرکب از ۵ وزیر ادارهٔ کشور را بر عهده گرفت که عبدالمجید عین‌الدوله در آن وزیر داخله بود.
- در این تاریخ (برابر ۶ مرداد ۱۲۸۵ ه.خ چند روز پیش از امضای فرمان مشروطه) مظفرالدین شاه عبدالمجید میرزا عین‌الدوله را از صدارت برکنار کرد و نصرالله مشیرالدوله را که در کابینهٔ عین‌الدوله وزیر خارجه بود به صدارت برگزید.
- در ۵ ذیقعدهٔ ۱۳۲۱ ه.ق عبدالمجید عین‌الدوله به سمت «وزیر اعظم» برگزیده شد و در جمادی‌الثانی ۱۳۲۲ ه.ق به‌عنوان «صدراعظم» برگزیده گشت.
- در این تاریخ هیئت دولت به مجلس نوبنیاد شورای ملی معرفی گردید. این تاریخ پس از درگذشت مظفرالدین شاه و بر تخت نشستن محمدعلی شاه است.
- در تاریخ جمعه ۲۵ شعبان ۱۳۲۵ در پی اعتصاب کارمندان وزارت امور خارجه برکنار گردید. (ضرغام بروجنی، میرزا احمد خان مشیرالسلطنه، ص ۹۶۵)
- محمدعلی شاه احمد مشیرالسلطنه را در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۲۸۸ برکنار کرد و کامران میرزا را برگزید ولی پس از ۳ روز او را نیز برکنار کرد و ناصرالملک (ابوالقاسم قراگوزلو) را که در خارج از کشور به سر می‌برد در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۲۸۸ به ریاست وزرا برگزید و موقتاً جواد سعدالدوله که در کابینهٔ ناصرالملک وزیر خارجه بود ریاست کابینه را برعهده گرفت. ناصرالملک زیر بار نرفت و جواد سعدالدوله در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۲۸۸ رئیس‌الوزرا گردید.
- محمدولی خلعتبری رئیس‌الوزرای وقت در آغاز ابوالقاسم قراگوزلو (ناصرالملک) را به‌عنوان وزیر خارجه معرفی نمود ولی از آن جا که ناصرالملک در خارج از کشور به‌سر می‌برد اسدالله مشارالسلطنه کفیل وزارت خارجه شد. ناصرالملک نتوانست به‌موقع به ایران بازگردد و به جای او محمدعلی علاءالسلطنه وزیر خارجه شد.
- پس از فتح تهران، بنا به رأی شورای عالی رجال و روحانیون کابینه‌ای بدون رئیس‌الوزرا در تاریخ ۲۶ تیر ۱۲۸۸ تشکیل گردید و در تاریخ ۸ مهر ۱۲۸۸ محمدولی سپهدار اعظم رسماً کابینه تشکیل داد.
- علیرضا عضدالملک از ۲۶ تیر ۱۲۸۸ تا شهریور ۱۲۸۹ و ابوالقاسم قراگوزلو (ناصرالملک) از ۱ مهر ۱۲۸۹ تا ۳۰ تیر ۱۲۹۳ (تاج‌گذاری احمد شاه) مقام نیابت سلطنت را بر عهده داشتند.
- استیضاح شد.
- مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دورهٔ دوم، جلسهٔ ۶۸، صورت مذاکرات یوم شنبه ۷ شهر ربیع‌الاول ۱۳۲۸ ه. ق
- استعفا داد.
- او در ۱۵ خرداد ۱۲۹۲ ه.خ برای معالجه عازم اروپا می‌شود و علیقلی مشاورالممالک کفیل وزارت امور خارجه می‌گردد.
- احمد نصیرالدوله (بَدِر) به‌عنوان کفیل وزارت خارجه معرفی گردید.
- در هنگام سفر علیقلی مشاورالممالک به اروپا، رجبعلی منصورالملک کفیل وزارت امور خارجه بود.
- در هنگام سفر احمد شاه قاجار به اروپا، فیروز نصرت‌الدوله او را همراهی کرد و در این مدت رجبعلی منصورالملک کفیل وزارت امور خارجه بود.
- مستوفی، شرح زندگانی من، جلد ۳، ص ۱۸۵
- همپوشانی پایان کفالت ابوالقاسم انتظام‌الملک با وزارت چندروزهٔ محمد مصدق‌السلطنه مربوط به منبع (دولت‌های ایران از میرزا نصرالله خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی) می‌باشد.
- رجبعلی منصورالملک (منصور) به‌عنوان کفیل وزارت خارجه معرفی گردید.
- حسن مستوفی، تقی‌زاده را که در آن هنگام در خارج از کشور به سر می‌برد به‌عنوان وزیر امور خارجه به مجلس معرفی نمود ولی تقی‌زاده نپذیرفت. در این مدت همچنان داوود مفتاح این وزارتخانه را کفالت می‌کرد.
- از ۲۸ اسفند ۱۳۰۵ با حفظ سمت جهت مذاکره با مقامات شوروی به مسکو فرستاده شد و حدود ۶ ماه در آن جا بود و در ۸ مهر ۱۳۰۶ قرارداد تجارتی ایران و شوروی را امضا نمود. (طاهر احمدی، محمود، علیقلی مسعود انصاری، مشاورالممالک، ص ۱۷۵) در این دوره فتح‌الله پاکروان کفالت وزارت امور خارجه را بر عهده داشت.
- در گذشت.
- به همراه شمار دیگری از وزیران استعفا داد و دولت قوام در ۱۸ آذر سقوط کرد.
- ابراهیم حکیمی کابینهٔ خود را در ۶ دی ۱۳۲۶ معرفی کرد که در آغاز فاقد وزیر امور خارجه بود تا آن که در ۱۵ بهمن باقر کاظمی را به‌عنوان وزیر امور خارجه معرفی نمود.
- پس از احمد قوام و پیش از ابراهیم حکیمی، رضا حکمت از سوی مجلس به‌عنوان نخست‌وزیر برگزیده شد ولی او که تمایلی بدین سمت نداشت بی آن که کابینه‌ای معرفی نماید نزد محمدرضا شاه رفت و استعفا داد.
- در غیبت نخست‌وزیر مأمور انجام امور نخست‌وزیری گردید.
- تا آمدن حسین علاء، علیقلی اردلان کفیل وزارت خارجه شد. ظاهراً حسین علاء نتوانست تا پایان عمر کوتاه‌مدت آخرین ترمیم کابینهٔ ساعد مراغه‌ای خود را به تهران برساند ولی در دولت بعدی (دولت رجبعلی منصور) نیز به وزارت امور خارجه برگزیده شد و همچنان علیقلی اردلان کفالت وزارت امور خارجه را بر عهده داشت.
- سپهبد رزم‌آرا ترور شد.
- تا رسیدن عبدالله انتظام وزیری، حسین قدس نخعی کفالت وزارت امور خارجه را عهده‌دار شد.
- هنگامی که حسین قدس نخعی در شهریور ۱۳۴۰ برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، همراهی با شاه در اروپا و مسافرت به بیروت برای بر عهده گرفتن ریاست کنفرانس سفرای ایران در خاورمیانه در خارج از کشور است، محمود فروغی کفالت وزارت امور خارجه را بر عهده می‌گیرد.
- در این تاریخ حسنعلی منصور ترور شد.
- استعفا داد.
- به همراه دیگر اعضای دولت موقت مهدی بازرگان استعفا داد.
- این تاریخ مطابق دفتر اسناد نخست‌وزیری است که در کتاب «دولت‌های ایران از میرزا نصرالله خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی» آمده است؛ ولی در صحیفهٔ امام خمینی جلد یازدهم صفحهٔ ۵۹ تاریخ حکم بنی‌صدر ۲۶ آبان ۱۳۵۸ آمده است.
Remove ads
منابع
- نرم‌افزار تبدیل تقویم‌های هجری قمری، هجری خورشیدی و میلادی به یکدیگر، وبگاه مهران رجایی
- هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (۱۳۸۰). «وزارت امورخارجه؛ مکتب تربیت رجال سیاسی». اطلاعات سیاسی - اقتصادی (۱۷۳): ۷۲–۷۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
بخش پیش از مشروطه
- آدمیت، فریدون (۱۳۸۵). امیرکبیر و ایران. انتشارات خوارزمی. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۸۷۰۳۰۹.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن. روزنامهٔ خاطرات اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات در اواخر دورهٔ ناصری. تهران:انتشارات امیرکبیر، ۱۳۴۵.
- افضل الملک، غلامحسین؛ سعدوندیان، سیروس؛ اتحادیه، منصوره (۱۳۶۱). افضل التواریخ. افضل التواریخ. ج. ۱. نشر تاریخ ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- اقبال آشتیانی، عباس. تاریخ مفصل ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه. تهران:انتشارات خیام، تاریخ چاپ نامشخص.
- امانت، عباس (۱۳۹۱). قبلهٔ عالم ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران (۱۳۱۳–۱۲۴۷). ترجمهٔ حسن کامشاد. تهران: نشر کارنامه. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۳۱۰۴۰۹.
- بوشاسب گوشه، فیض الله (۱۳۷۳). «بررسی تاریخ روابط خارجی ایران با غرب در اوایل دوره قاجار». مصباح (۱۲): ۱۶۵–۱۷۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- تیموری، ابراهیم (۱۳۸۲). «گوشه‌ای از تاریخ ایران (۲۰)». اطلاعات سیاسی - اقتصادی (۱۹۷): ۶۶–۷۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- خسروی زاده، صباح؛ کمالی، محمد علی (۱۳۹۲). «زمینه‌های شکل‌گیری وزارت خارجه در دوره قاجار». پژوهش‌های علوم انسانی (۱۹): ۱۲۷–۱۴۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- سعادت نوری، حسین (۱۳۴۱). «آصف الدوله ها». یغما (۱۷۲): ۳۷۹–۳۸۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- سعادت نوری، حسین (۱۳۴۳). «حاج میرزا آقاسی - ۱۳ -». یغما (۱۹۸): ۴۶۰–۴۶۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- سعادت نوری، حسین (۱۳۴۵). «سپهسالارها میرزا محمد خان سپهسالار». یغما (۲۱۴): ۷۷–۸۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- شعیبی عمرانی، محیا (۵ اسفند ۱۳۹۲). «نسب‌نامهٔ خاندان انصاری آذربایجان». وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۷ اسفند ۱۳۹۲.
- غنی، قاسم (۱۳۲۴). «احوال معاصرین: احوال مرحوم اسفندیاری (حاجی محتشم السلطنه) (۱۳۸۳–۱۳۶۴ قمری)». یادگار (۸): ۷۲–۸۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- گل چین معانی، احمد (۱۳۴۶). «حاجی محمد حسینخان نظام الدوله اصفهانی صدر اعظم ایران». وحید (۵۱): ۲۲۵–۲۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- لسان‌الملک سپهر، محمدتقی (۱۳۷۷). ناسخ‌التواریخ تاریخ قاجاریه. ج. ۱. به کوشش جمشید کیانفر. تهران: انتشارات اساطیر. شابک ۹۶۴۵۹۶۰۸۵۱.
- مستوفی، عبدالله (۱۳۸۴). شرح زندگانی من، یا، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه). ج. ۲. زوار. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
بخش پس از مشروطه
- دولت‌های ایران از میرزا نصرالله خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی (با تجدید نظر و اضافات). وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات. ۱۳۷۹. شابک ۹۶۴۴۲۲۱۴۷۸.
- ذاکرحسین، عبدالرحیم (۱۳۷۷). ادبیات سیاسی ایران در عصر مشروطیت. تهران: نشر علم. شابک ۹۶۴۵۹۸۹۹۹X.
- ضرغام بروجنی، جمشید (۱۳۵۰). «میرزا احمد خان مشیرالسلطنه (نخست‌وزیر ایران از ابتدای مشروطیت تاکنون)». وحید (۹۳): ۹۶۳–۹۶۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- طاهراحمدی، محمود (۱۳۸۴). «علی قلی مسعود انصاری، مشاور الممالک». نامه انجمن (۱۹): ۱۷۱–۱۷۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۲-۲۴.
- مستوفی، عبدالله (۱۳۸۴). شرح زندگانی من، یا، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه 3. شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه). ج. ۳. زوار. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۱۲-۰۳.
- نوایی، عبدالحسین (۱۳۵۵). دولت‌های ایران از آغاز مشروطیت تا اولتیماتوم. تهران: انتشارات بابک.
Remove ads
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads