نالوکسان

نالوکسان (به انگلیسی: Naloxone) دارویی است که برای بلاک کردن اثرات مخدرها به کار می‌رود و به خصوص در شرایط بیش‌مصرفی مواد کاربرد دارد.^[2]

نالوکسان

داده‌های بالینی
نام‌های تجاری	Narcan, Evzio, موارد دیگر
نام‌های دیگر	EN-1530; N-Allylnoroxymorphone; 17-Allyl-4,5α-epoxy-3,14-dihydroxymorphinan-6-one
AHFS/Drugs.com	monograph
داده‌ها	EU EMA: by INN
رده‌بندی داروهای بارداری	AU: B1
روش مصرف دارو	Endotracheal, intranasal, تزریق وریدی، تزریق ماهیچه‌ای، تزریق استخوانی
کد ATC	A06AH04 V03AB15 (WHO)‎
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی	AU: فقط داروساز (اس۳) [1] UK: فقط ℞ (POM) US: فقط ℞
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمی	2% (با دهان، ۹۰٪ جذب اما اثر عبور اول بالا) 50% (intranasally)
متابولیسم	کبد
اثر دارو	۲ دقیقه (تزریق وریدی)؛ ۵ دقیقه (تزریق ماهیچه‌ای)[2]
نیمه‌عمر حذف	۱ تا ۱٫۵ ساعت
مدت زمان اثر	۳۰ تا ۶۰ دقیقه[2]
دفع	ادرار، صفرا
شناسه‌ها
نام آیوپاک (4R,4aS,7aR,12bS)-4a,9-dihydroxy-3-prop-2-enyl-2,4,5,6,7a,13-hexahydro-1H-4,12-methanobenzofuro[3,2-e]isoquinoline-7-one
شمارهٔ سی‌ای‌اس	۴۶۵-۶۵-۶ Y
پاب‌کم CID	۵۲۸۴۵۹۶
IUPHAR/BPS	۱۶۳۸
دراگ‌بنک	DB01183 Y
کم‌اسپایدر	۴۴۴۷۶۴۴ Y
UNII	36B82AMQ7N
KEGG	D08249 Y
ChEBI	CHEBI:۷۴۵۹ N
ChEMBL	ChEMBL۸۰ Y
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID8023349
ECHA InfoCard	100.006.697
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیایی	C19H21NO۴
جرم مولی	۷۰۰۲۳۲۷۳۸۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳۲۷٫۳۸۰ g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)	Interactive image
SMILES O=C1[C@@H]2OC3=C(O)C=CC4=C3[C@@]2([C@]5(CC1)O)CCN(CC=C)[C@@H]5C4
InChI InChI=1S/C19H21NO4/c1-2-8-20-9-7-18-15-11-3-4-12(21)16(15)24-17(18)13(22)5-6-19(18,23)14(20)10-11/h2-4,14,17,21,23H,1,5-10H2/t14-,17+,18+,19-/m1/s1 Y Key:UZHSEJADLWPNLE-GRGSLBFTSA-N Y
NY (این چیست؟)  (صحت‌سنجی)

این دارو در سال ۱۹۶۱ ثبت و در سال ۱۹۷۱ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای بیش‌مصرفی مواد مخدر تأیید شد^[3] و در فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت قرار دارد.^[4] این دارو در کیت‌های اضطراری بیش‌مصرفی مواد مخدر در اختیار مصرف‌کنندگان هروئین و سایر مواد مخدر قرار می‌گیرد. این کار موجب کاهش نرخ مرگ ناشی از بیش‌مصرفی مواد شده‌است.^[5] تجویز نالوکسان باید همراه با آموزش‌های استاندارد لازم شامل جلوگیری، شناسایی و عکس‌العمل نسبت به بیش‌مصرفی مواد و نیز حمایت تنفسی بیمار مبتلا به اوردوز و تماس فوری با اورژانس پزشکی انجام گیرد.^[6]

در صورت استفاده به صورت تزریق وریدی طی ۲ دقیقه و در صورت تزریق ماهیچه‌ای طی ۵ دقیقه عمل می‌کند.^[7] اثرات این دارو از نیم تا یک ساعت باقی می‌مانند.^[8] بنابراین در صورتی که مدت‌زمان تأثیر ماده مخدر مصرفی بیش از این میزان باشد نیاز به دریافت مجدد دارو خواهد بود.^[8]

استفاده در اشخاص معتاد به مواد مخدر ممکن است عوارضی مشابه عوارض عدم مصرف مواد مخدر نظیر بی‌قراری، حالت تهوع، تعریق و تندتپشی ایجاد کند. برای جلوگیری از ایجاد این عوارض می‌توان دوزهای کم دارو را با فواصل چند دقیقه تا زمان رسیدن به اثر مورد نظر مصرف نمود. در کسانی که بیماری قلبی دارند یا از داروهایی استفاده می‌کنند که بر قلب تأثیر منفی می‌گذارند، بعضاً بروز مشکلات قلبی بر اثر مصرف نالوکسان گزارش شده‌است.^[2] به نظر می‌رسد بعد از اینکه به تعداد محدودی از خانمها داده شد، اثر نامطلوبی بر جنین نداشته و نتیجتاً در بارداری ایمن است.^[9]

موارد مصرف

بیش‌مصرفی مواد مخدر

نالوکسان در شرایط بیش‌مصرفی مواد مخدر و نیز درمان کاهش تنفس (دیس پنه یا نارسایی تنفسی که در نتیجه مصرف مواد مخدر رخ داده‌است) کاربرد دارد.^[2] اما مؤثر بودن آن در موارد رخداد ایست قلبی ناشی از مواد مخدر مشخص نشده‌است.^[10] این دارو در کیت‌های اضطراری بیش‌مصرفی مواد مخدر در اختیار مصرف‌کنندگان هروئین و سایر مواد مخدر قرار می‌گیرد. این کار موجب کاهش نرخ مرگ ناشی از بیش‌مصرفی مواد شده‌است.^[5] تجویز نالوکسان برای اشخاص با مصرف دوز بالای مواد (معادل بیش از ۱۰۰ میلی‌گرم مورفین در روز) یا افرادی که از مواد مخدر استفاده‌های غیردرمانی می‌کنند توصیه می‌شود. تجویز نالوکسان باید همراه با آموزش‌های استاندارد لازم شامل جلوگیری، شناسایی و عکس‌العمل نسبت به بیش‌مصرفی مواد و نیز حمایت تنفسی از بیمار مبتلا به اوردوز و تماس فوری با اورژانس پزشکی انجام گیرد.^[6] در صورت مشاهده حداقل یا عدم پاسخ در عرض ۲–۳ دقیقه، دوز مصرفی ممکن است هر ۲ دقیقه تکرار شود تا به حداکثر دوز ۱۰ میلی‌گرم برسد. اگر در این زمان هیچ پاسخی رخ نداد، باید تشخیص و درمان جایگزین را دنبال کرد. بسته به شدت مصرف، دوز بیش از ۱۰ میلی‌گرم ممکن است لازم باشد.^[11] اثرات نالوکسان ممکن است قبل از اثرات مخدر از بین برود یا ممکن است به تکرار دوز در زمان بعدی نیاز داشته باشد. بیماران باید از نظر میزان تنفس، ضربان قلب، فشار خون، دما، ABGها (تجزیه گازهای خونی) و سطح هوشیاری کنترل شوند. کسانی که خطر بیشتری برای سرکوب تنفسی دارند باید قبل از تجویز، شناسایی و از نزدیک تحت مراقبت قرار گیرند.^[12] نالوکسان برای تشخیص و درمان مسمومیت‌ها با مواد مخدر یا کمای ناشی از آن مصرف می‌شود. در درمان مهار تنفسی بعد از جراحی، خارش ناشی از انسداد صفراوی نیز کاربرد دارد. همچنین از این دارو برای سم زدایی سریع و فوق سریع نیز استفاده می‌شود که در این زمینه برای بررسی اثربخشی نیاز به پژوهش‌های بیشتر می‌باشد.^[13]

بیش مصرفی کلونیدین

نالوکسان همچنین می‌تواند به عنوان پادزهر در مصرف بیش از حد کلونیدین، دارویی که فشار خون را کاهش می‌دهد، استفاده شود.^[14] مصرف بیش از حد کلونیدین به خصوص در کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، در آنها حتی دوزهای کم نیز می‌تواند آسیب قابل توجهی وارد کند.^[15] با این حال در مورد اثر نالوکسان در درمان علائم مصرف بیش از حد کلونیدین، یعنی ضربان قلب آهسته، فشار خون پایین و سردرگمی / خواب آلودگی، اختلاف نظر وجود دارد.^[15] برخی از مراکز کنترل سم، نالوکسان را در درمان مصرف بیش از حد کلونیدین، از جمله دوزهای بولوس وریدی (تزریق سریع وریدی) تا ۱۰ میلی‌گرم توصیه می‌کنند.^[16][17]

جلوگیری از سوء مصرف مواد مخدر

نالوکسان هنگام مصرف از طریق دهان جذب ضعیفی دارد، بنابراین معمولاً با تعدادی از داروهای مخدر خوراکی از جمله بوپرنورفین و پنتازوسین ترکیب می‌شود، بنابراین هنگام مصرف از طریق دهان، فقط مواد افیونی اثر دارند.^[2][18] با این حال اگر ترکیب مخدر و نالوکسان تزریق شود، نالوکسان جلوی اثر افیون را می‌گیرد.^[2][18] این ترکیب در تلاش برای جلوگیری از سوء مصرف مواد مخدر استفاده می‌شود.^[18]

مکانیسم اثر

آنتاگونیست گیرنده‌های شبه مرفینی نالوکسون یک آنتاگونیست گیرنده افیونی غیر انتخابی و رقابتی است.^[19][20] این کار با معکوس کردن سرکوب سیستم عصبی مرکزی و سیستم تنفسی ناشی از مواد افیونی کار می‌کند.^[2]

عوارض جانبی

تهوع، استفراغ، اختلال تمرکز و حواس، بی اشتهایی، تغییرات فشار خون.

• در درمان کمای ناشی از مصرف بالای مخدرها باید متوجه بود که نیمه عمر نالوکسان از نیمه عمر اغلب مخدرها کمتر است لذا نیاز به تکرار دوز وجود دارد.

در صورت عدم وجود مواد افیونی، نالوکسان تأثیر چندانی ندارد. در افرادی که مخدر در بدنشان وجود دارد، ممکن است باعث افزایش تعریق، حالت تهوع، بی‌قراری، لرزیدن، استفراغ، گرگرفتگی و سردرد شود و در موارد نادر با تغییرات ریتم قلب، تشنج و ادم ریه همراه بوده‌است.^[21][22] علاوه بر عوارض جانبی ذکر شده در بالا، نالوکسان همچنین دارای عوارض جانبی دیگری مانند سایر اثرات قلبی عروقی (فشار خون بالا، افت فشار خون، تاکی کاردی، فیبریلاسیون بطنی، تاکی‌کاردی بطنی) و اثرات سیستم عصبی مرکزی مانند بیقراری، درد بدن، بیماری مغزی و کما است. علاوه بر این اثرات سوء، نالوکسان به‌طور کلی در افرادی که از حساسیت بالایی به نالوکسان یا هر یک از اجزای فرمولاسیون آن برخوردار هستند نیز منع مصرف دارد.^[23] نالوکسان باید در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و همچنین افرادی که در حال حاضر داروهایی مصرف می‌کنند که می‌توانند اثرات سوئی بر سیستم قلبی عروقی داشته باشند مانند ایجاد فشار خون پایین، تجمع مایعات در ریه‌ها (ادم ریوی) و ریتم غیرطبیعی قلب با احتیاط مصرف شود. گزارش‌هایی مبنی بر برگشت ناگهانی با آنتاگونیست‌های مواد افیونی منجر به ادم ریوی و فیبریلاسیون بطنی شده‌است.^[24]

جستارهای وابسته

• اپیویید
• ترک اعتیاد
• اعتیاد

منابع

1. Melissa Davey (29 January 2016). "Selling opioid overdose antidote Naloxone over counter 'will save lives'". The Guardian. Archived from the original on 3 December 2016.
2. "Naloxone Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 2015-01-02. Retrieved Jan 2, 2015.
3. Yardley, William (14 December 2013). "Jack Fishman Dies at 83; Saved Many From Overdose". New York Times. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 2015-07-06.
4. "WHO Model List of Essential Medicines (19th List)" (PDF). World Health Organization. April 2015. Archived from the original (PDF) on 13 December 2016. Retrieved 8 December 2016.
5. Maxwell S, Bigg D, Stanczykiewicz K, Carlberg-Racich S (2006). "Prescribing naloxone to actively injecting heroin users: a program to reduce heroin overdose deaths". J Addict Dis. 25 (3): 89–96. doi:10.1300/J069v25n03_11. PMID 16956873.
6. Bowman S, Eiserman J, Beletsky L, Stancliff S, Bruce RD (July 2013). "Reducing the health consequences of opioid addiction in primary care". Am. J. Med. 126 (7): 565–71. doi:10.1016/j.amjmed.2012.11.031. PMID 23664112.
7. Roberts, James R. (2014). Roberts and Hedges' clinical procedures in emergency medicine (6 ed.). London: Elsevier Health Sciences. p. 476. ISBN 978-1-4557-4859-4. Archived from the original on 2017-09-08.
8. Bosack, Robert (2015). Anesthesia Complications in the Dental Office. John Wiley & Sons. p. 191. ISBN 978-1-118-82862-5. Archived from the original on 2017-09-08.
9. "Prescribing medicines in pregnancy database". Australian Government. 3 March 2014. Archived from the original on 8 April 2014. Retrieved 22 April 2014.
10. Lavonas, EJ; Drennan, IR; Gabrielli, A; Heffner, AC; Hoyte, CO; Orkin, AM; Sawyer, KN; Donnino, MW (3 November 2015). "Part 10: Special Circumstances of Resuscitation: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care". Circulation. 132 (18 Suppl 2): S501-18. doi:10.1161/cir.0000000000000264. PMID 26472998.
11. Bardsley R (October 2019). "Higher naloxone dosing may be required for opioid overdose". American Journal of Health-System Pharmacy. 76 (22): 1835–1837. doi:10.1093/ajhp/zxz208. PMID 31665765.
12. "Up To Date: Naloxone Monitoring Parameters". Up to Date. Archived from the original on 2017-11-17.
13. «مرور نشریات - Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology - مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران». ijpcp.iums.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۲.
14. Niemann JT, Getzug T, Murphy W (October 1986). "Reversal of clonidine toxicity by naloxone". Annals of Emergency Medicine. 15 (10): 1229–31. doi:10.1016/s0196-0644(86)80874-5. PMID 3752658.
15. Ahmad SA, Scolnik D, Snehal V, Glatstein M (2015). "Use of naloxone for clonidine intoxication in the pediatric age group: case report and review of the literature". American Journal of Therapeutics. 22 (1): e14-6. doi:10.1097/MJT.0b013e318293b0e8. PMID 23782760.
16. "Poison Alert: Clonidine" (PDF). missouripoisoncenter.org. Missouri Poison Center. Retrieved 10 June 2019.
17. Loden, Justin. "Tennessee Poison Center - 03-26-18 Does naloxone reverse clonidine toxicity? - Vanderbilt Health Nashville, TN". ww2.mc.vanderbilt.edu. Tennessee Poison Center. Retrieved 10 June 2019.^{[پیوند مرده]}
18. Orman JS, Keating GM (2009). "Buprenorphine/naloxone: a review of its use in the treatment of opioid dependence". Drugs. 69 (5): 577–607. doi:10.2165/00003495-200969050-00006. PMID 19368419.
19. {{cite book}}: Empty citation (help)
20. "Narcan- naloxone hydrochloride spray Narcan- naloxone hydrochloride spray". DailyMed. 7 October 2019. Retrieved 12 May 2020.
21. "Naloxone Side Effects in Detail". Drugs.com. Archived from the original on 7 May 2015. Retrieved 5 May 2015.
22. Schwartz JA, Koenigsberg MD (November 1987). "Naloxone-induced pulmonary edema". Annals of Emergency Medicine. 16 (11): 1294–6. doi:10.1016/S0196-0644(87)80244-5. PMID 3662194.
23. "Naloxone: Drug Information". UpToDate.
24. "Naloxone: Contraindications". Up to Date. Retrieved 2017-10-31.

• فرهنگ داروهای ژنریک ایران، دکتر حشمتی، ۱۳۸۷