From Wikipedia, the free encyclopedia
بیشتر فرضیه ها در این باره خاستگاه زبانشناختی دارد و یافته های باستانشناسی و تاریخی نیز جایگاه خود را دارند؛ ولی به تازگی یافته های ژنتیک[1][2][3][4][5][6] دوران باستان (دیرین تبارشناسی)، نقش پررنگتری در این راستا داشته است.
.png)
فرضیه آناتولیایی ادعا می‌کند ریشهٔ این خانوادهٔ زبانی به ۸٬۰۰۰ تا ۹٬۵۰۰ سال پیش و به منطقهٔ آناتولی بازمی‌گردد. این دیدگاه که در زمان پیش کشیدن آن (۱۹۸۷) رویکرد یافت، برگرفته از شور آکادمیک برخاسته از موج یافته‌های باستانشناسی دربارهٔ شکوفایی فرهنگی هیتی‌ها است و اینکه آنان را آورندهٔ فن گداختِ آهن به خاورمیانه و ارابه (گردونه)های برتر در گسترهٔ جنگ‌ها و دارندهٔ نخستین الفبای نماد نگار (هیروگلیف) به‌دست‌آمده (تاکنون) از آریایی‌ها[7] می‌دانند، و با پیشرفت و گسترش کشاورزی از روی پیشرفت فن فلزکاری و در پی آن، ساخت ابزار کشاورزی کارآمدتر و افزایش فراورده‌های کشاورزی، و به دنبال آن، شتاب‌گیری افزایش جمعیت، این زبان نیز گسترش یافته‌است و هیتی‌ها هم در کنار میتانی‌ها و لووی‌ها و دیگر مردمان آناتولی از چنین توانش تاریخی‌ای برخوردار بوده‌اند. از این رو خاستگاه آریایی‌ها را جنوب و بتازگی با بازنگری هایی جنوب غربی آناتولی (آسیای صغیر) و غرب ایران بزرگ می داند.[8] در سال ۲۰۰۳ نیز پژوهشی منتشر شد که با بررسی ۸۷ زبان، زمان جدایی زبان هیتی را در رده نخستین زبان جداشونده آریایی و هندواروپایی با تاریخی میانه ۹۸۰۰ تا ۷۸۰۰ سال پیش، هماهنگ با فرضیه آناتولی می دانست.
دیدگاه دیگر خاستگاه آریاییان (هندواروپاییان) را ایران می داند. بر پایه این نظریه، که بتازگی یافته های ژنتیکی همراستای آن یافت شده است،[9] خاستگاه آریایی‌های هندوایران واروپاییان _که به نامگذاری یک پزشک و فیزیکدان انگلیسی، توماس یانگ، در سال ۱۸۱۳ هندواروپایی نامیده شدند_ سرزمین باستانی ایران(فلات ایران و مردمان بومی آن) است و تیره‌های گوناگون از هندیان و اروپاییان و ایرانیان از همین پهنه به هر سو مهاجرت کرده و با بومیان آن جا همزیستی و آمیزش نموده و جایگزین شده‌اند.هفته نامه نیو ساینتیست در دو شماره پیاپی خود به این نظریه پرداخته است. کالین باراس در مقاله ای با این نام: پرگویشورترین زبانهای جهان شاید از ایران باستان برخاسته باشند؛ به شواهدی که به تازگی درباره ژنتیک جنوب قفقاز بدست آمده است می پردازد. در شماره نخست (۱۳ می ۲۰۱۸) به کلیاتی دراین باره پرداخته[10] و در شماره دیگر (۳۰ می ۲۰۱۸) به شواهدی از ژنتیک می پردازد.[11]
گروه کپنهاگ به سرپرستی کریستین کریستینسن [12](مکتب باستانشناسی دانمارک) نیز که در زمینه پیش از تاریخ اروپا و دوران مفرغ به دستاوردهای بزرگی دست یافته است، با رویکرد به مدارک یاد شده، از اعتبار نظریه کورگان(استپ) کاسته و جنوب قفقاز را خاستگاه احتمالی راز رام کردن اسب و زبانهای اروپایی می داند. در هفته نامه خبری اشپیگل مصاحبه ای دراین باره از وی به چاپ رسیده است.[13].[14][15] دیوید رایش، تبارشناس شهیر نیز در همین باره پژوهش ها و کتابی دارد. در ایران، پس از به میان آمدن (۱۹۸۰) از سوی فریدون جنیدی، از رویکرد ایران پژوهان برخوردار شد. جهانشاه درخشانی [16][17][18] پرویز رجبی و رضا مرادی غیاث آبادی از دیگر نظریه پردازان این دیدگاه هستند. این نظریه با بررسی تطبیقی یافته های اقلیم شناسی (آب و هواشناسی)، زبانشناسی[19]، ژنتیکی، باستان شناسی و تاریخی این دیدگاه را واکاوی می نماید.[20][21][22][23][24][25][26]
دیدگاهی دیگر این خاستگاه را جایی در میان گستره پاکستان امروزی و شمال غربی هندوستان کنونی می داند. این دیدگاه بویژه پس از یافته های باستان شناسی هاراپا مطرح گشته است.[27] و برخی هند پژوهان و زبانشناسان و باستان شناسان گواه هایی برای آن آورده اند.
فرضیه کورگان (از زبان روسی برابر گوردخمه که واژه‌های گورچال یا گورپشته را برای آن برگزیده اند) که ماریا گیمبوتاس (زاده لیتوانی ۱۹۲۹–۱۹۹۴) در سال ۱۹۵۶ آن را پیشنهاد کرد و آن را بر یافته‌های باستان‌شناختی در فرهنگ سامَرا[28][29] (که نشانگر شکوفایی فرهنگی سکاها در هزاره پنجم پیش از میلاد است) و فرهنگ سروگلازووا[30](که در آن نشانه‌هایی از هزاره یازدهم تا نهم پیش از میلاد یافت شده) بنیاد گذاشت که ریشهٔ این خانوادهٔ زبانی را به ۶٬۰۰۰ سال پیش و سبزدشت[31]های کاسپی-پونتی فرض می‌کند و سازگار با زیستگاه سیمری‌ها (کیمری یا اسکیت‌های اشکودا)، سکاها (سکیت‌ها) و سرمتی‌ها و برابر بخشی از سکستان بزرگ است.[29]
دیدگاه دیگری نیز ارمنستان و قفقاز جنوبی را آریابوم (زادگاه زبان و فرهنگ آریایی) می شناسد که نخستین بار از سوی برخی دانشمندان شوروی سابق (۱۹۸۵)[32] پیشنهاد و با یافته های باستان شناختی، زبانشناختی، و ژنتیک مستندسازی شده است[33] و هوادارانی نیز دارد.
دیدگاهی دیگر که به تازگی به میان آمده است به وارون همه دیدگاه های هماورد خود، اروپا را خاستگاه آنان می داند و آن را با تفسیر پاره ای یافته های ژنتیک و باستان شناختی می پرورد. پدید آورندگان آن نام پیوستگی پارینه سنگی را بر آن گذاشته اند.[34] این دیدگاه با همه تلاشی که برای مستندسازی آن روی داده است، هنوز اقبال چندانی در میان هسته های دانشگاهی و پژوهشی معتبر نیافته است.
هندوایرانیان قومی بوده‌اند که به یکی از زبانهای خانوادهٔ زبانهای هندوایرانی تکلم می‌کرده‌اند. اینان شامل هندوآریاییان، مردمان ایرانی، داردی‌ها و مردمان نورستانی می‌شوند. فرهنگ‌های سینتاشا و سپس‌تر آندرونوو را مربوط بدیشان دانسته‌اند. خاستگاه آغازین آنان را نیز جلگه اوراسیا، از غرب محدود به رود اورال و از شرق هم‌مرز تیان شان دانسته‌اند. در آینده هندوایرانی‌ها وارد فرهنگ بلخ-مرو شدند. در آینده مهاجرت هندوایرانی‌ها دو موج را شامل شد. موجی که به سوی شامات رهسپار شدند و دولت میتانی را پایه‌ریختند، و موج دیگر که با مردمان ودایی مطابقت دارند و راه جنوب شرق را در پیش گرفتند. جدایی هندیان از ایرانیان در پیرامون ۲۸۰۰ تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد رخ‌داده است.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
