لیره ترک

لیره ترکیه (نشان: با کد ایزو ۴۲۱۷ TRY) (به ترکی استانبولی: Türk lirası) یکای پول کشورهای ترکیه و جمهوری ترک قبرس شمالی است. لیره ترک همچنین یکای پول غیررسمی دولت نجات سوریه و دولت موقت سوریه است.^[۲] یکای زیرین لیره کروش است. هر صد کروش مساوی یک لیره است. چاپ پول در ترکیه بر عهدۂ بانک مرکزی ترکیه می‌باشد.^[۳]

لیره ترک
سری اسکناس‌های کنونی
ایزو ۴۲۱۷
کد	TRY (تا پیش از ۲۰۰۵ TRL به کار می‌رفت)
پول
یکای جزء
۱/۱۰۰	کروش
نماد	[۱]
اسکناس‌ها	۵ ۱۰ ۲۰ ۵۰ ۱۰۰ ۲۰۰
سکه‌ها
استفادهٔ متداول	۵kr، ۱۰kr، ۲۵kr، ۵۰kr، ۱، ۵
استفادهٔ به‌ندرت	۱kr
آمارها
استفاده‌کننده(ها)	ترکیه  قبرس شمالی
صادرکننده
بانک مرکزی	بانک مرکزی جمهوری ترکیه
وبگاه	www.tcmb.gov.tr
چاپخانه	CBRT Banknote Printer
وبگاه	www.tcmb.gov.tr
ضراب‌خانه	Turkish State Mint
وبگاه	www.darphane.gov.tr
ارزش‌گذاری
تورم	۷۰٪ CPI, ۱٫۸۸٪ PPI ژانویه ۲۰۲۱
منبع	Central Bank of the Republic of Turkey

تاریخچه

برای اولین بار لیره به دستور عبدالمجید یکم در پنجم ژانویه ۱۸۴۳ با نام لیره عثمانی چاپ شد. پیش از چاپ اسکناس در دولت عثمانی، سکه‌های عثمانی لیره زرد نامیده می‌شدند.^[۴]

پس از برپایی جمهوری به دلیل نبود بانک مرکزی در ترکیه، اسکناس‌های لیره توسط شرکت دی لا رو در بریتانیا به چاپ می‌رسید. نوشته‌های نخستین اسکناس‌ها به زبان‌های ترکی عثمانی و فرانسوی نوشته شده بودند.

به رغم تغییر الفبای زبان ترکی استانبولی در سال ۱۹۲۸ به دلیل هزینه سنگین الفبای جدید برای نخستین بار بر روی اسکناس‌های چاپ سال ۱۹۳۷ نقش بست.^[۵]

تاکنون بر روی پولبرگ‌های لیره فقط نگاره‌های آتاترک و عصمت اینونو نقش بسته‌اند؛ عصمت اینونو، ۱۷ سال نخست‌وزیر و بین سال‌های ۱۹۳۸ تا ۱۹۵۰ به مدت ۱۲ سال رئیس‌جمهور ترکیه بود.^[۶] البته بر پشت اسکناس‌های برخی نسخه‌ها نگاره‌های کسانی چون سلطان محمد فاتح، یونس امره، محمد عاکف ارسوی و جاهد آرف نیز نقش بسته‌اند.

نماد

نماد کنونی لیره در سال ۲۰۱۲ و طی مسابقه‌ای کشوری توسط بانک مرکزی جمهوری ترکیه انتخاب شد.^[۷] طراح این نماد، تولای لاله (به ترکی استانبولی: Tülay Lale) نام دارد.^[۸]

نماد لیره ترک

نماد درام ارمنستان

همچنین شباهت این نماد با نماد درام ارمنستان مورد توجه و انتقاد قرار گرفت.^{[۹][۱۰][۱۱]} طراح نماد درام ارمنستان نیز به این شباهت واکنش نشان داد.^[۱۲]

اسکناس‌ها

نسخه یکم

نسخه اول (سریE۱) سال ۱۹۲۷
تصویر		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح
رو	پشت				رو	پشت
		₺۱	۹۰ × ۱۶۶ mm	سبز زیتونی	ساختمان مجلس، قلعه آنکارا، یک روستایی در حال کار بر سر زمین با گاوآهن	ساختمان سابق نخست‌وزیری
		₺۵	۹۴ × ۱۷۰ mm	آبی تیره	قلعه آنکارا و ساختمان مجلس، یک بزقورت	آک کپرو
		₺۱۰	۹۹ × ۱۷۵ mm	ارغوانی روشن	قلعه آنکارا و تصویر یک بزقورت	نمایی از قلعه آنکارا
		₺۵۰	۱۰۸ × ۱۸۵ mm	قهوه‌ای و سبز زیتونی	موتیفی در وسط و تصویری از آتاترک در راست	نمایی از شهر افیون‌قره‌حصار
		₺۱۰۰	۱۱۲ × ۱۸۹ mm	سبز زیتونی	پرتره مصطفی کمال آتاترک	تصویری از یک روستا
		₺۵۰۰	۱۲۰ × ۱۹۴ mm	قهوه‌ای و زرد	در سمت چپ گوک‌مدرسه سیواس و در سمت راست پرتره آتاترک	نمایی از شهر سیواس
		₺۱,۰۰۰	۱۲۴ × ۲۰۱ mm	آبی تیره	پرتره آتاترک	خط راه‌آهن سقاریه
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه دوم

سری دوم (سری E۲) (۱۹۳۷ - ۱۹۴۲)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		kr۵۰	۵۵ × ۱۲۵ mm	رو: زرد و سبز روشن پشت: سبز و قهوه‌ای	تصویر عصمت اینونو	ساختمان پیشین بانک مرکزی جمهوری ترکیه	۲۶ ژوئن ۱۹۴۴	۱ اوت ۱۹۴۷
		₺۱	۶۰ × ۱۳۵ mm	رنگ ارغوانی		نمایی از تنگه بسفر	۲۵ آوریل ۱۹۴۲	۱ اوت ۱۹۴۷
		₺۲٫۵	۶۵ × ۱۴۵ mm	رنگ سبز زیتونی روشن	تصویر مصطفی کمال آتاترک	بنای یادبود پیروزی (آنکارا)	۲۵ آوریل ۱۹۳۹	۱۵ ژوئیه ۱۹۵۲
		₺۵	۷۰ × ۱۵۵ mm	رو: آبی پشت: سبز		یادمان امنیت	۱۵ اکتبر ۱۹۳۷	۱۰ نوامبر ۱۹۵۲
		₺۱۰	۷۵ × ۱۶۵ mm	کرم		نمایی از قلعه آنکارا	۱۶ مه ۱۹۳۸	۲ ژوئن ۱۹۵۲
		₺۵۰	۸۰ × ۱۷۵ mm	بنفش		بزهای آنکارا	۱ آوریل ۱۹۳۸	۲ ژوئن ۱۹۵۲
		₺۱۰۰	۸۵ × ۱۸۵ mm	قهوه‌ای تیره		نمایی از داردانل	۱ مارس ۱۹۳۸	۱۵ اکتبر ۱۹۴۲
		₺۵۰۰	۹۰ × ۱۹۵ mm	رنگ سبز زیتونی روشن		نمایی از روملی حصار	۱۵ ژوئن ۱۹۳۹	۲۴ آوریل ۱۹۴۶
					تصویر عصمت اینونو		۱۸ نوامبر ۱۹۴۰	۲۴ آوریل ۱۹۴۶
		₺۱,۰۰۰	۹۵ × ۲۰۵ mm	رنگ ابی مایل به خاکستری	تصویر مصطفی کمال آتاترک	یادمان امنیت	۱۵ ژوئن ۱۹۳۹	۲۴ آوریل ۱۹۴۶
					تصویر عصمت اینونو		۱۸ نوامبر ۱۹۴۰	۲۴ آوریل ۱۹۴۶
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه سوم

نسخه سوم (سری E۳) (۱۹۴۲ - ۱۹۴۷)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		₺۲٫۵	۶۵ × ۱۴۵ mm	ارغوانی روشن و قهوه‌ای	پرتره عصمت اینونو	خانه ملت آنکارا	۲۷ مارس ۱۹۴۷	۱۵ ژوئیه ۱۹۵۲
		₺۱۰	۶۵ × ۱۵۵ mm	نارنجی و کرم		سه زن روستایی ترک با لباس‌های محلی	۱۵ ژانویه ۱۹۴۲	۱ آوریل ۱۹۵۰
		₺۵۰	۸۰ × ۱۷۵ mm	رو: ارغوانی روشن و سبز پشت: ارغوانی روشن		بزهای آنکارا	۲۵ آوریل ۱۹۴۲	۱ دسامبر ۱۹۵۱
		₺۱۰۰	۷۵ × ۱۷۵ mm	قهوه‌ای		دختری با خوشه‌ای انگور در دست	۱۵ اوت ۱۹۴۲	۲۵ آوریل ۱۹۴۶
		₺۵۰۰	۸۵ × ۱۸۵ mm	سبز زیتونی		دانش‌آموزان هنرستان آنکارا	۲۴ آوریل ۱۹۴۶	۱۵ آوریل ۱۹۵۳
		₺۱,۰۰۰	۹۵ × ۱۹۵ mm	آبی		پیشاهنگان	۲۴ آوریل ۱۹۴۶	۱۵ آوریل ۱۹۵۳
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه چهارم

نسخه چهارم (سری E۴) (۱۹۴۷ - ۱۹۴۸)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		₺۱۰	۷۵ × ۱۶۵ mm	قرمز	پرتره عصمت اینونو	چشمه سلطان احمد	۱۷ فوریه ۱۹۴۷	۲ ژوئن ۱۹۵۲
		₺۱۰۰	۸۳ × ۱۸۱ mm	سبز		نمایی ازروملی حصار	۱۸ ژوئیه ۱۹۴۷	۱۰ اکتبر ۱۹۵۲
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه پنجم

نسخه پنجم (سری E۵) (۱۹۵۲ - ۱۹۷۱)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		۲٫۵₺	۶۵ × ۱۴۵ mm	ارغوانی روشن مایل به قرمز	پرتره آتاترک	ساختمان پیشین بانک مرکزی جمهوری ترکیه	۱۵ ژوئیه ۱۹۵۲	۲۰ اکتبر ۱۹۶۶
		۵₺	۶۸ × ۱۵۰ mm	آبی		دختران روستایی در حال جمع‌آوری فندق	۱۰ نوامبر ۱۹۵۲	۸ ژانویه ۱۹۶۸
		۱۰₺	۷۱ × ۱۵۵ mm	سبز		پل مجیدیه	۲ ژوئن ۱۹۵۲	۴ ژوئیه ۱۹۶۶
		₺۵۰	۷۴ × ۱۶۰ mm	قهوه‌ای		بنای یادبود پیروزی (آنکارا)	۱ دسامبر ۱۹۵۱	۷ مه ۱۹۷۹
		₺۱۰۰	۸۰ × ۱۷۰ mm	سبز زیتونی		نمایی از پارک جوانان	۱۰ اکتبر ۱۹۵۲	۱۲ آوریل ۱۹۷۶
		₺۵۰۰	۸۰ × ۱۷۰ mm	قهوه‌ای		مسجد سلطان احمد و هرم‌سنگ تئودوسیوس	۱۵ آوریل ۱۹۵۳	۱ سپتامبر ۱۹۷۶
		₺۱,۰۰۰	۸۰ × ۱۷۰ mm	ارغوانی روشن		نمایی ازروملی حصار	۱۵ آوریل ۱۹۵۳	۷ مه ۱۹۷۹
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه ششم

نسخه ششم (سری E۶) (۱۹۶۶–۱۹۸۳)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		₺۵	۱۳۵ × ۶۰ mm	ارغوانی روشن	پرتره آتاترک	نمایی از آبشار ماناوگات	۸ ژانویه ۱۹۶۸	۱۶ مه ۱۹۸۳
		₺۱۰	۱۴۰ × ۶۵	سبز زیتونی		قلعه دختر (استانبول)	۴ ژوئیه ۱۹۶۶	۲۱ سپتامبر ۱۹۸۱
		₺۲۰	۱۴۳ × ۶۶ mm	قرمز		آنیت‌کابیر	۱۵ ژوئن ۱۹۶۶	۲۱ اوت ۱۹۸۷
		₺۵۰	۱۶۰ × ۷۱ mm	قهوه‌ای روشن		چشمه مرمر در کاخ توپقاپی	۹ آوریل ۱۹۷۶	۲۱ اوت ۱۹۸۷
		₺۱۰۰	۱۷۰ × ۷۷ mm	رو: سبز پشت: قهوه‌ای		کوه آرارات	۱۵ مه ۱۹۷۲	۵ ه م ۱۹۸۶
		₺۵۰۰	۱۷۰ × ۸۰ mm	سبز زیتونی و آبی		ورودی دانشگاه استانبول	۱ سپتامبر ۱۹۷۱	۱۵ ژوئن ۱۹۸۴
		₺۱,۰۰۰	۱۷۰ × ۸۲ mm	بنفش		پل بسفر	۲۹ مه ۱۹۷۸	۲۹ سپتامبر ۱۹۸۶
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه هفتم

نسخه هفتم (سری E۷) (۱۹۷۹ - ۱۹۸۹)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		₺۱۰	۱۲۲ × ۵۵ mm	صورتی و سبز زیتونی	پرتره آتاترک	گروهی دانش‌آموز که به آتاترک گل می‌دهند	۲۵ دسامبر ۱۹۷۹	۲۱ اوت ۱۹۸۷
		₺۱۰۰	۱۳۱ × ۶۱ mm	ارغوانی و قهوه‌ای		قلعه آنکارا، پرتره محمد عاکف ارسوی، خانه موزه شده او و دو بند نخست مارش استقلال	۲۶ دسامبر ۱۹۸۳	۲۱ اوت ۱۹۸۹
		₺۵۰۰	۱۴۰ × ۷۲ mm	آبی		برج ساعت ازمیر	۱ وئیه ۱ ۱۹۸۳	۲۱ اوت ۱۹۸۹
		₺۱,۰۰۰	۱۴۰ × ۷۲ mm	بنفش		محمد دوم و استانبول	۳۱ مارس ۱۹۸۶	۳ اوت ۱۹۹۲
		₺۵,۰۰۰	۱۴۰ × ۷۲ mm	قهوه‌ای، نارنجی و آبی		موزه و تصویر مولوی	۲ نوامبر ۱۹۸۱	۳۱ ژانویه ۱۹۹۴
			۱۴۶ × ۷۲ mm	قهوه‌ای و سبز			۲۹ ژوئیه ۱۹۸۵	۳۱ ژانویه ۱۹۹۴
						نیروگاه حرارتی افشین البستان	۲۸ مه ۱۹۹۰	۳۱ ژانویه ۱۹۹۴
		₺۱۰,۰۰۰	۱۴۶ × ۷۲ mm	رو: بنفش و سبز پشت: سبز		معمار سنان و مسجد سلیمیه	۲۵ اکتبر ۱۹۸۲	۱۵ دسامبر ۱۹۹۵
		₺۲۰,۰۰۰	۱۵۲ × ۷۶ mm	رو: عنابی پشت: بنفش		ساختمان مدیریت عمومی بانک مرکزی آنکارا	۹ مه ۱۹۸۸	۹ سپتامبر ۱۹۹۷
		₺۵۰,۰۰۰	۱۵۲ × ۷۶ mm	سبز		مجلس ملی کبیر ترکیه	۱۵ مه ۱۹۸۹	۵ دسامبر ۱۹۹۹
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه هفتم

سال ۱۹۹۰

نسخه هفتم (سری E۷) (۱۹۹۰–۲۰۰۵)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		₺۱۰۰,۰۰۰	۱۵۸ × ۷۶ mm	قهوه‌ای و سبز	پرتره آتاترک	گروهی دانش‌آموز که به آتاترک گل می‌دهند	۱۱ دسامبر ۱۹۹۱	۴ نوامبر ۲۰۰۱
		₺۲۵۰,۰۰۰	۱۵۸ × ۷۶ mm	آبی		برج قرمز	۲ اکتبر ۱۹۹۲	۱ ژانویه ۲۰۰۶
		₺۵۰۰,۰۰۰	۱۶۰ × ۷۶ mm	بنفش		یادمان شهیدان چناق‌قلعه	۱۸ مارس ۱۹۹۳	۱ ژانویه ۲۰۰۶
		₺۱,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۰ × ۷۶ mm	عنابی و آبی		سد آتاترک و نیروگاه برق آبی	۱۶ ژانویه ۱۹۹۵	۱ ژانویه ۲۰۰۶
		₺۵,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۲ × ۷۶ mm	زرد پاستلی و قهوه‌ای مایل به سبز		آنیت‌کابیر	۶ ژانویه ۱۹۹۷	۱ ژانویه ۲۰۰۶
		₺۱۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۲ × ۷۶ mm	رو: قرمز پشت: آبی و قرمز		نقشه پیری رییس	۵ نوامبر ۱۹۹۹	۱ ژانویه ۲۰۰۶
		₺۲۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۶۲ × ۷۶ mm	سبز		شهر باستانی افسوس	۵ نوامبر ۲۰۰۱	۱ ژانویه ۲۰۰۶
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه هشتم

در پی تورم شدید در تاریخ ۳۱ ژانویه ۲۰۰۵ لیرهٔ جدید یا لیرهٔ نو ترکیه یا به اختصار YTL که به ترکی استانبولی مخفف (Yeni Türk Lirası) می‌باشد، با حذف ۶ صفر از نسخه پیشین معرفی شد. تورم لیره نو ۸٫۸ درصد در سال بود.^[۱۳]

نسخه هشتم (سری E۸) (۲۰۰۵ - ۲۰۰۹)
نگاره		ارزش	ابعاد	رنگ اصلی	شرح		تاریخ
رو	پشت				رو	پشت	آغاز چاپ	پایان چاپ
		₺۱	۱۶۰ × ۷۶ mm	عنابی و آبی	پرتره آتاترک	سد آتاترک و نیروگاه برق آبی	۱ ژانویه ۲۰۰۵	۱ ژانویه ۲۰۱۰
		₺۵	۱۶۲ × ۷۶ mm	زرد پاستلی و قهوه‌ای مایل به سبز		آنیت‌کابیر	۱ ژانویه ۲۰۰۵	۱ ژانویه ۲۰۱۰
		₺۱۰	۱۶۲ × ۷۶	رو: قرمز پشت: بنفش و قرمز		نقشه پیری رییس	۱ ژانویه ۲۰۰۵	۱ ژانویه ۲۰۱۰
		₺۲۰	۱۶۲ × ۷۶ mm	سبز		شهر باستانی افسوس	۱ ژانویه ۲۰۰۵	۱ ژانویه ۲۰۱۰
		₺۵۰	۱۵۲ × ۸۱ mm	رو: نارنجی پشت: قهوه‌ای روشن و نارنجی		کاپادوکیه	۱ ژانویه ۲۰۰۵	۱ ژانویه ۲۰۱۰
		₺۱۰۰	۱۵۸ × ۸۱ mm	آبی		سرای اسحاق پاشا	۱ ژانویه ۲۰۰۵	۱ ژانویه ۲۰۱۰
منابع: TCMB - Turkish Banknotes.info

نسخه نهم

از آغاز سال ۲۰۰۹ میلادی واحد پول ترکیه که به صورت موقت لیرهٔ جدید ترک نامیده می‌شد، دوباره به لیره ترک (به ترکی استانبولی: Türk Lirası) بازگشت.

نسخه نهم (سری E۸) (۲۰۰۹-تاکنون)
نگاره		ارزش	ابعاد (میلی‌متر)	رنگ اصلی		شرح			تاریخ انتشار
رو	پشت					رو	پشت	ته‌نقش
		₺۵	۱۳۰ × ۶۴		قهوه‌ای	پرتره آتاترک	آیدین ساییلی: سامانه خورشیدی، اتم، دی‌ان‌ای	پرتره آتاترک، بها	۱ ژانویه ۲۰۰۹
					بنفش				۸ آوریل ۲۰۱۳
		₺۱۰	۱۳۶ × ۶۴		قرمز		جاهد آرف: ناوردای آرف، مجموعه حساب، چرتکه، دنباله دوگانه		۱ ژانویه ۲۰۰۹
		₺۲۰	۱۴۲ × ۶۸		سبز		معمار کمال‌الدین: ساختمان اصلی دانشگاه غازی، آباره، موتیف دایره‌ای و سیلندر مکعبی-کروی به نشانه معماری
		₺۵۰	۱۴۸ × ۶۸		نارنجی		فاطمه عالیه: گل و ابزارهای ادبی
		₺۱۰۰	۱۵۴ × ۷۲		آبی		بخوری‌زاده عطری: نت‌های موسیقی، چند ساز و فیگور طریقت مولویه
		₺۲۰۰	۱۶۰ × ۷۲		صورتی		یونس امره: آرامگاه یونس امره، گل رز، کبوتر و مصراع «دوست بداریم، دوست داشته شویم»

ارزها با بیشترین چرخش در بازار جهان

ارزهایی جهان با بیشترین چرخش از نظر ارزش
توزیع ارز در چرخش بازار جهانی ارز^[۱۴]

رتبه	ارزها	کد ایزو ۴۲۱۷ (نشان)	٪ سهم روزانه (۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹)
۱	دلار آمریکا	USD (US$)	۸۸٫۳%
۲	یورو	EUR (€)	۳۲٫۳٪
۳	ین ژاپن	JPY (¥)	۱۶٫۸٪
۴	پوند استرلینگ	GBP (£)	۱۲٫۸٪
۵	دلار استرالیا	AUD (A$)	۶٫۸٪
۶	دلار کانادا	CAD (C$)	۵٫۰٪
۷	فرانک سوئیس	CHF (Fr)	۵٫۰٪
۸	یوان چین	CNY (元)	۴٫۳٪
۹	دلار هنگ کنگ	HKD (HK$)	۳٫۵٪
۱۰	دلار نیوزیلند	NZD (NZ$)	۲٫۱٪
۱۱	کرون سوئد	(kr) SEK	۲٫۰٪
۱۲	وون کره جنوبی	(₩) KRW	۲٫۰٪
۱۳	دلار سنگاپور	SGD (S$)	۱٫۸%
۱۴	کرون نروژ	NOK (kr)	۱٫۸٪
۱۵	پزو مکزیک	MXN ($)	۱٫۷٪
دیگر ارزها			۱۳٫۸٪
جمع کل[۱۵]			۲۰۰٪

نرخ کنونی ارز

لیر ترکیه، جزء بی ارزش‌ترین پول‌های جهان در میان ارزهای بین‌المللی در سال 2023 قرار گرفته است.^[۱۶]

نرخ ارز کنونی برای TRY
از XE.com:	AUD CAD CHF CNY EUR GBP INR IRR JPY KRW RUB USD
از یاهو! فاینانس:	AUD CAD CHF CNY EUR GBP INR IRR JPY KRW RUB USD

جستارهای وابسته

• فهرست یکای پول رایج کشورها
• بانک مرکزی جمهوری ترکیه
• افزایش ارزش لیر ترکیه
• اقتصاد ترکیه