تا سال ۱۳۹۷ خورشیدی، در مجموع ۱۴۰۷ اثر ملی در استان خراسان رضوی به ثبت رسیده‌اند.[۱] شهرستان مشهد با ۲۳۱ اثر ملی در سال ۱۳۹۵ خورشیدی جایگاه نخست را از لحاظ تعدد آثار ملی در این استان داراست.[۲]
.jpg)
_2.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
حرم امام رضا شاخص‌ترین اثر ملی ثبت‌شده در استان خراسان رضوی است که سالیانه میلیون‌ها زائر را به مشهد می‌کشاند و واژهٔ رضوی در نام استان نیز به همین اثر اشاره دارد.[۳] حرم امام رضا با شمارهٔ ثبتی ۱۴۰ در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.[۴]
چهارطاقی بازه‌هور نخستین اثر ملی استان خراسان رضوی است که با شمارهٔ ثبتی ۹۱ در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.[۵]
آرامگاه ارسلان جاذب از سرداران سلطان مسعود یکم غزنوی قدیمی‌ترین بنای به‌جامانده از دوران اسلامی در این استان است که به‌صورت «مجموعه‌ای تاریخی» با شمارهٔ ثبتی ۱۶۴ در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.[۶][۷]
برج رادکان شاخص‌ترین «برج آرامگاهی» در استان خراسان رضوی است که مربوط به دورهٔ ایلخانی می‌باشد و با شمارهٔ ثبتی ۱۴۶ در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.[۸] این برج با ارتفاع ۲۵ متر که بدنهٔ آن استوانه‌ای است و گنبد مخروطی شکلی دارد، تصور می‌شود آرامگاه یکی از ایلخانیان مغول از نسل چنگیز خان باشد. افزون‌براین برج رادکان توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد. این برج اثر خواجه نصیرالدین طوسی (ریاضی‌دان، اخترشناس و معمار ایرانی) است.[۹]
آرامگاه شیخ احمد جامی مربوط به سدهٔ ۹ تا ۱۲ قمری یکی از شاخص‌ترین آرامگاه‌های جوامع اهل سنت در این استان است که با شمارهٔ ثبتی ۱۷۴ در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.[۱۰][۱۱]
آرامگاه عمر خیام مربوط به دورهٔ پهلوی با معماری هوشنگ سیحون نیز یکی دیگر از آرامگاه‌های شاخص در استان خراسان رضوی است که با شمارهٔ ثبتی ۱۱۷۵ در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.[۱۲]
قنات قصبه به‌عنوان «بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات جهان» جزئی از ۱۱ قنات ایرانی ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو می‌باشد که در این استان قرار دارد.[۱۳] همچنین کاروانسراهای رباط شرف، عباس‌آباد تایباد، فخرداود، مزینان، رباط مهر، فخرآباد و زعفرانیه در استان خراسان رضوی جزئی از ۵۴ کاروانسراهای ایرانی هستند که به ثبت یونسکو رسیده‌اند. این کاروانسراها در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ خورشیدی در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض در فهرست میراث جهانی قرار گرفته‌اند.[۱۴][۱۵]
آثار ثبت‌شده
شهرستان باخرز
شهرستان بجستان
شهرستان بردسکن
شهرستان تایباد
شهرستان تربت جام
شهرستان تربت حیدریه
شهرستان جغتای
| # | نام اثر | نگاره | دیرینگی | موقعیت | شمارهٔ ثبت | تاریخ ثبت | منبع |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | آرامگاه سید سلطان حسن بن جعفر[الف] |  |
دورهٔ ایلخانی | شهر جغتای - فاصله ۲ کیلومتری شمال راه‌آهن ۳۶°۴۵′۱۲٫۹″ شمالی ۵۶°۴۳′۲۲٫۴″ شرقی |
۲۰۶۵ | ۲۹ تیر ۱۳۷۷ | [۱۶] |
| ۲ | مسجد خسروشیر |  |
سدهٔ ۷ - ۸ ه. ق | ۲۰۰ متری مشرق روستای خسروشیر ۳۶°۴۷′۲۵٫۰″ شمالی ۵۷°۱۰′۷٫۹″ شرقی |
۲۰۹۳ | ۲۷ مرداد ۱۳۷۷ | [۱۷] |
| ۳ | آرامگاه امامزاده خدا شاه[ب] | سدهٔ ۷ ه. ق | یک کیلومتری غرب روستای خداشاه ۳۶°۴۷′۴۱٫۲″ شمالی ۵۷°۱′۴۲٫۴″ شرقی |
۴۰۳۹ | ۱۰ مهر ۱۳۸۰ | [۱۸] | |
| ۴ | تپه ملا محمد | سدهٔ ۵ - ۱۰ ه. ق | شمال روستای آزادوار ۳۶°۴۵′۱۱٫۵″ شمالی ۵۶°۴۳′۲۵٫۷″ شرقی |
۱۱۰۲۱ | ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ | [۱۹] | |
| ۵ | محوطه اطراف مسجد خسروشیر | دورهٔ ایلخانی - تیموری | شمال روستای خسروشیر ۳۶°۴۷′۲۵٫۴″ شمالی ۵۷°۱۰′۸٫۰″ شرقی |
۱۱۷۷۵ | ۴ خرداد ۱۳۸۴ | [۲۰] | |
| ۶ | تپه دستوران[پ] | سدهٔ ۶ - ۹ ه. ق | شمال روستای دستوران |
۱۳۱۵۶ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۲۱] | |
| ۷ | تپه امامزاده شفیع‌آباد | هزارهٔ اول پیش از میلاد | نامشخص |
۲۸۱۱۷ | ۱ آذر ۱۳۸۸ | [۲۲] | |
| ۸ | برج مقبره ریواده | دورهٔ ایلخانی | مرکز روستای ریواده |
۳۰۲۸۹ | ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ | [۲۲] |
شهرستان جوین
شهرستان چناران
.jpg)
شهرستان خلیل‌آباد
.jpg)
شهرستان خواف
شهرستان خوشاب
شهرستان داورزن
شهرستان درگز
شهرستان رشتخوار
شهرستان زاوه
| # | نام اثر | نگاره | دیرینگی | موقعیت | شمارهٔ ثبت | تاریخ ثبت | منبع |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | آرامگاه سلطان سلیمان[ظ] |  |
دورهٔ صفوی | روستای سلطان سلیمان ۳۵°۱۸′۳٫۳″ شمالی ۵۹°۵۳′۳۳٫۷″ شرقی |
۱۸۱۳ | ۲۵ آذر ۱۳۷۵ | [۶۵] |
| ۲ | محوطه چخماق[ع] |  |
دوران‌های تاریخی پس از اسلام | روستای چخماق |
۱۱۶۵۵ | ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ | [۶۶] |
| ۳ | تپه پیرمراد | دوران‌های تاریخی پس از اسلام - سدهٔ ۱۰ ه. ق | جنوب‌غربی روستای رحمت‌آباد |
۱۱۶۵۷ | ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ | [۶۷] | |
| ۴ | حمام قدیمی نجف خان | سدهٔ ۱۱ ه. ق | بافت قدیم شهر دولت‌آباد، خیابان مسجد جامع |
۱۱۶۵۸ | ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ | [۶۸] | |
| ۵ | مسجد نجف خان دولت‌آباد | دورهٔ افشار | سمت جنوب شهر دولت‌آباد |
۱۱۹۱۰ | ۵ تیر ۱۳۸۴ | [۶۹] | |
| ۶ | آب‌انبار نجف خان | سدهٔ ۱۲ ه. ق - دورهٔ افشار | شهر دولت‌آباد - خیابان شهید رجایی، روبه‌روی مسجد نجف خان |
۱۳۸۶۱ | ۲۵ آبان ۱۳۸۴ | [۷۰] | |
| ۷ | مزار سید حسن | دورهٔ صفوی | ۲ کیلومتری جنوب‌غربی روستای سهل‌آباد |
۱۴۳۷۱ | ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ | [۷۱] | |
| ۸ | مزار سلطان ابراهیم | دورهٔ قاجار | ۱/۵ کیلومتری غرب روستای رحمت‌آباد ۳۵°۲۱′۴۶٫۵″ شمالی ۵۹°۴۹′۲۵٫۸″ شرقی |
۱۵۲۴۱ | ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ | [۷۲] | |
| ۹ | خانه آخوند ملا عباس | اواخر دورهٔ قاجار | روستای کاریزک ناگهانی، خیابان آخوند ملا عباس، روبه‌روی مسجد صاحب الزمان |
۱۹۱۹۲ | ۳ خرداد ۱۳۸۶ | [۷۳] | |
| ۱۰ | تپه زاوه | سدهٔ ۵ - ۷ ه. ق | یک کیلومتری شرق روستای زاوه |
۲۴۹۹۸ | ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ | [۷۴] | |
| ۱۱ | تپه دیز | سده‌های اولیه اسلامی | نامشخص |
۲۹۵۳۲ | ۹ آذر ۱۳۸۹ | [۷۵] | |
| ۱۲ | تپه آسیاب | تاریخی | نامشخص |
۳۰۴۷۵ | ۸ دی ۱۳۹۰ | [۷۵] | |
| ۱۳ | محوطه و قلعه تاریخی ارغوان | دورهٔ ساسانی - سدهٔ ۱ ه. ق - دورهٔ قاجار | نامشخص |
۳۰۴۷۶ | ۸ دی ۱۳۹۰ | [۷۵] | |
| ۱۴ | تپه کال صبی | تاریخی - سده‌های اولیه اسلامی | نامشخص |
۳۰۹۶۴ | ۱۸ شهریور ۱۳۹۱ | [۷۵] |
شهرستان زبرخان
شهرستان سبزوار
شهرستان سرخس
شهرستان ششتمد
| # | نام اثر | نگاره | دیرینگی | موقعیت | شمارهٔ ثبت | تاریخ ثبت | منبع |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | آرامگاه ابوالحسن زید بیهقی[غ] |  |
معاصر | غرب شهر ششتمد ۳۵°۵۷′۴۰٫۸″ شمالی ۵۷°۴۵′۵۰٫۴″ شرقی |
۲۶۰۱ | ۲۵ اسفند ۱۳۷۸ | [۷۶] |
| ۲ | تپه قلعه‌میدان | دورهٔ اشکانی - ساسانی | ۵/۱ کیلومتری روستای قلعه‌میدان |
۲۹۰۱ | ۵ آذر ۱۳۷۹ | [۷۷] | |
| ۳ | تپه طلایی شامکان | سدهٔ ۴ تا ۱۱ ه. ق | روستای شامکان |
۳۱۰۰ | ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ | [۷۸] | |
| ۴ | قلعه جغته | دورهٔ صفوی | روستای سرمزار |
۶۸۶۸ | ۱۰ دی ۱۳۸۱ | [۷۹] | |
| ۵ | آرامگاه امامزاده یحیی بن زید[ف] |  |
دورهٔ قاجار - معاصر | روستای عزیزآباد ۳۵°۵۴′۴۰٫۱″ شمالی ۵۷°۵۰′۱۶٫۰″ شرقی |
۸۷۲۹ | ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ | [۸۰] |
| ۶ | تپه برازق ۱ | هزارهٔ اول پیش از میلاد | روستای برازق |
۹۵۸۹ | ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ | [۸۱] | |
| ۷ | تپه برازق ۲ | هزارهٔ دوم تا اول پیش از میلاد | روستای برازق |
۹۵۹۰ | ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ | [۸۲] | |
| ۸ | قلعه کهنه ششتمد[ق] | سدهٔ ۷ تا ۱۰ ه. ق | شهر ششتمد - ۲۰۰ متری شمال‌غربی آرامگاه ابوالحسن زید بیهقی |
۱۳۳۰۳ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۸۳] | |
| ۹ | محوطه اشتر[ک] | دورهٔ سلجوقی - صفوی | دهستان بیهق - ۵۰ متری شمال روستای اشتر |
۱۳۳۰۴ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۸۴] |
شهرستان صالح‌آباد
شهرستان فریمان
شهرستان فیروزه
شهرستان قوچان
شهرستان طرقبه شاندیز
شهرستان کاشمر
شهرستان کلات
شهرستان کوهسرخ
| # | نام اثر | نگاره | دیرینگی | موقعیت | شمارهٔ ثبت | تاریخ ثبت | منبع |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | سد شاهی[م] |  |
سدهٔ ۷ ه. ق | ۹/۵ کیلومتری جنوب‌غربی روستای کریز ۳۵°۲۴′۵۷٫۴″ شمالی ۵۸°۱۳′۴۹٫۱″ شرقی |
۱۰۴۵۸ | ۲ آبان ۱۳۸۲ | [۹۹] |
| ۲ | مزار پشت پنجه پسر |  |
سدهٔ ۱۲ - ۱۳ ه. ق | ۱۵ کیلومتری شمال روستای اوندر (روستای متروکهٔ پشت پنجه) ۳۵°۳۹′۱۱″ شمالی ۵۸°۲۵′۱۹″ شرقی |
۱۳۱۸۱ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۱۰۰] |
| ۳ | مزار پشت پنجه پدر |  |
اواخر دورهٔ صفوی | ۱۵ کیلومتری شمال روستای اوندر (روستای متروکهٔ پشت پنجه) ۳۵°۳۹′۱۵٫۴″ شمالی ۵۸°۲۵′۲۰٫۷″ شرقی |
۱۳۱۸۴ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۱۰۱] |
| ۴ | حمام بند قراء |  |
دورهٔ قاجار | روستای بند قراء ۳۵°۳۰′۲۲٫۱″ شمالی ۵۸°۱۲′۴۳٫۷″ شرقی |
۱۳۱۸۳ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۱۰۲] |
| ۵ | گورستان نامق[ن] |  |
دورهٔ صفوی | شرق روستای نامق ۳۵°۲۴′۳۶″ شمالی ۵۸°۴۵′۵۵″ شرقی |
۱۳۱۸۸ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۱۰۳] |
| ۶ | تپه پشت پشته |  |
هزارهٔ اول پیش از میلاد | ۳ کیلومتری شرق روستای بند قراء ۳۵°۲۹′۴۴″ شمالی ۵۸°۱۴′۶″ شرقی |
۱۳۱۸۹ | ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ | [۱۰۴] |
شهرستان گلبهار
شهرستان گناباد
شهرستان مشهد
شهرستان مه‌ولات
شهرستان میان‌جلگه
شهرستان نیشابور
راهنما
یادداشت‌ها
- این اثر با نام ثبتی «بقعه سید سلطان حسن ابن موسی ابن جعفر (غزنوی)» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بقعه امامزاده خدا شاه» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «تپه تاریخی دستوران» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «شهر ایلخانی آق قلعه» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «محوطه باستانی بیسجرد» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بقعه هفت معصوم» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «محوطه باستانی بحرآباد» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «مقبره که به شکل برج ساخته شده است (قلعه گبری) (میل رادکان)» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «تپه باستانی چناران» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «آرامگاه خواجه» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «آب‌انبار (۱) کندر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «آب‌انبار شماره (۲) کندر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «مزار میرآباد» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بقایای قلعه کندر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «امامزاده قاسم» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «مقبره گل گنبد» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «مجموعه تاریخی–مذهبی بابا لنگر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بنای ورودی آرامگاه‌های بابا لنگر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بنای چهارطاقی میرمظفر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بقعه شاهزاده سلطان سلیمان» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «محوطه باستانی چخماق» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «آرامگاه ابوالحسن ابن زید بیهقی (ابن فندق)» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بقعه امامزاده یحیی بن زید» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بقایای قلعه کهنه» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «محوطه تاریخی اشتر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «تپه شماره یک گرماب سفلی» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «محوطه باستانی و بقایای قلعه کاریزدیوان» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بند شش طراز» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «قبرستان نامق» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «مقبره عبدالرحمان گهواره گر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «بلغورخانه مزار شیخ عبدالرحمن گهواره گر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «آرامگاه ابو سعید ابوالخیر» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- این اثر با نام ثبتی «محوطه باستانی عشق‌آباد» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
منابع
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
