شیر مادر

شیر مادر، شیری است که از پستان جنس مؤنث انسان برای فرزندش به‌دست می‌آید. شیر خوراک نخستین نوزاد تازه به دنیا آمدهٔ انسان است پیش از آنکه بتواند مواد خوراکی دیگر را بخورد یا هضم کند نوزاد کمی که بزرگتر شد ممکن است یا به خوردن شیر به صورت مستقل ادامه دهد یا آن را در ترکیبی با خوراکی‌های دیگر بخورد.

باور رایج مبنی بر تفاوت ارزش غذایی شیر مادر در ابتدا و انتهای هر وعده و تقسیم آن به پیش‌وعده (چپ، شیر آبکی که از پستان پُر می‌آید) و وعده اصلی (راست، شیر خامه‌ای که از یک پستان تقریباً خالی می‌آید) درست نیست.

سودها

مقالهٔ اصلی: شیردهی

کره یک الاغ در حال خوردن شیر مادر

شیردهی به نوزاد می‌تواند از سوی مادر خودش باشد که در این صورت، این معمول‌ترین روش شیردهی خواهد بود، البته ممکن است مادر به صورت مستقیم شیر ندهد بلکه توسط شیردوش، شیر را از بدن بگیرد سپس آن را به کمک شیشه شیر، فنجان، قاشق یا دیگر ابزارهای شیردهی به نوزاد دهد. شیر ممکن متعلق به زنی غیر از مادر نوزاد باشد که ممکن است این شیر از انبار شیر فراهم شده باشد یا زنی غیر از مادر نوزاد مستقیم به او شیر دهد. این حالت در گذشته نیز وجود داشته که در این صورت به این زن، دایه گفته می‌شد. کارشناسان فنلاندی در پژوهش‌های خود دریافتند که اولین منبع پروبیوتیک شیر مادر است که باعث ازبین رفتن باکتری‌های بیماری‌زا شده و تأثیر سلامت بخش دارد.^[۱]

سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که در شش ماه نخست، نوزاد تنها از شیر مادر بخورد که البته اگر آمادگی آن دیده شد کم‌کم مواد جامد هم افزوده شود. تا سن دو سالگی توصیه می‌شود به عنوان یک خوراک تکمیلی به نوزاد شیر داده شود اما برای بیش از دو سال شیردهی به تمایل نوزاد و مادر بستگی دارد.^[۲] شیردهی برای مادر و نوزاد، سودمند است و اثر مثبت آن حتی در دوران کودکی هم دیده می‌شود.^[۳] برای نمونه می‌توان به کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد،^[۴] افزایش هوش،^[۵] تاحدی کاهش عفونت گوش میانی،^[۶] مقاومت در برابر سرماخوردگی و آنفلوانزا،^[۷] اندک کاهش در خطر سرطان خون کودکی،^[۸] کاهش خطر بیماری قند نوزادی،^[۹] داشتن دندان‌هایی بهتر،^[۱۰] کاهش خطر چاقی در آینده،^[۱۱] کاهش خطر درخودماندگی^[۱۲] کاهش خطر گرفتاری در آسم و اگزما،^[۱۰] کاهش در خطر گرفتاری ناهنجاری‌های روحی به ویژه در بچه‌هایی که به فرزندی پذیرفته می‌شوند.^[۱۳][۱۴] شیر مادر، به محض تولد نوزاد، در غده‌های شیری تولید می‌شود. این شیر از مولکول‌هایی تشکیل شده که توسط بدن مادر تولید می‌شوند و طبیعتاً با شیرهای پاستوریزه که منشأ حیوانی دارند متفاوت است. شیر مادر حاوی ترکیب بی نظیری از انواع ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، چربی، آنتی‌بادی‌ها و مواد دفاعی دیگری می‌باشد که هم نیاز نوزاد به یک غذای کامل را برطرف می‌کند و هم نوزاد را برای مقابله با ویروس‌ها، باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زای دیگر مقاوم می‌سازد. اما خواص بی نظیر شیر مادر به همین‌جا ختم نمی‌شود. در نوزادانی که حداقل تا ۶ ماهگی از شیر مادر تغذیه شده‌اند، احتمال بروز انواع حساسیت‌ها، عفونت گوش، اسهال و بیماری‌های تنفسی مانند آسم به مقدار زیادی کاهش پیدا می‌کند. همچنین در اکثر موارد، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند در آینده از هوش بالاتری برخوردار هستند. هضم شیر مادر برای نوزاد آسان‌تر از شیرهای پاستوریزه می‌باشد و همچنین شیر دادن مادر به نوزاد، باعث ایجاد حس آرامش و امنیت در نوزاد می‌شود که هم می‌تواند به هضم شیر کمک کند و هم در دراز مدت تأثیرات مثبتی برای کودک داشته باشد. به نظر پژوهشگران از دیگر مزایایی شیر مادر این است که تغذیه با آن به مقاومت کودک در برابر آلودگی هوا کمک می‌کند.^[۱۵]

ماندگاری

شیر مادر می‌تواند برای استفاده تا مدتی نگهداری شود. مدت ماندگاری بسته به محل نگهداری و دمای آن متفاوت است:

• در اتاق با دمای ۲۵ درجه سانتیگراد: ۶ تا ۸ ساعت
• در کیف عایق حرارتی با بسته یخ: تا ۲۴ ساعت
• در یخچال با دمای ۴ درجه سانتیگراد: تا ۵ روز
• در جایخی (در داخل یخچال) با دمای ۱۵- درجه سانتیگراد: تا ۲ هفته
• در فریزر (مجزا از یخچال): با دمای ۱۸- درجه سانتیگراد: ۳ تا ۶ ماه
• در فریزر با دمای ۲۰- درجه سانتیگراد: ۶ ماه تا ۱ سال

زردی شیر مادر

زردی شیرمادر
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
آی‌سی‌دی-۱۰	P59.3

زردی شیرمادر، به نوعی بالا رفتن بیلی‌روبین غیر کونژوگه در نوزادان گفته می‌شود که در هفته اول یا دوم زندگی اتفاق می‌افتد و میزان بیلی‌روبین در آن به ندرت بیش از ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر می‌شود. یکی دو روز دادن شیرخشک به نوزاد باعث افت سریع میزان بیلی‌روبین می‌شود و هنگامی هم که دوباره شیر مادر به نوزاد داده شود، میزان بیلی‌روبین دیگر بالا نخواهد رفت. شیر مادر ممکن است حاوی نوعی عامل جلوگیری‌کننده از کونژوگه شدن بیلی‌روبین باشد یا چرخه روده‌ای - کبدی بیلی‌روبین را تشدید کند.^[۱۶] دو نوع زردی شیر مادر تعریف شده است: نوع اول یا زودرس (به انگلیسی: Breast feeding jaundice)، در چند روز اول به دلیل کم شیر خوردن نوزاد یا درست شیر ندادن مادر رخ می‌دهد^[۱۷] و از روز دوم شروع می‌شود و تا روز پنجم طول می‌کشد. زردی خیلی شدید نیست و افت وزن نوزاد در ده روز اول بیش از ۱۰٪ وزن تولد است. درمان این اختلال، تغذیه مکرر با شیر مادر و اجتناب از دادن آب قند و مانند آن است تا چرخه روده‌ای - کبدی کاهش یابد و بیلی‌روبین دفع شود.

زردی نوع دیررس (به انگلیسی: Breast milk jaundice)به دلیل وجود مهارکننده گلوکورونید از در شیر مادر و مهار گلوکورونیله شدن بیلی‌روبین است.^[۱۸] این نوع از روز پنج تا هفت آغاز می‌شود و بیلی‌روبین به ندرت به بالای ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر می‌رسد. قطع شیرمادر به صورت موقت آزمون خوبی برای شناختن این اختلال است.

جستارهای وابسته

• شیردهی

منابع

1. شیر مادر اولین منبع پروبیوتیک . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
2. "WHO | Exclusive breastfeeding". Who.int. 2011-01-15. Retrieved 2011-10-26.
3. "The World Health Organization's infant feeding recommendation".
4. "WHO and UNICEF call for renewed commitment to breast-feeding". Archived from the original on 21 January 2015. Retrieved 4 October 2013.
5. Breastfeeding Associated With Increased Intelligence, Study Suggests
6. Persico M, Podoshin L, Fradis M, Golan D, Wellisch G (June 1983). "Recurrent middle-ear infections in infants: the protective role of maternal breast feeding". Ear Nose Throat J. 62 (6): 297–304. PMID 6409579.
7. Cantey JB, Bascik SL, Heyne NG, Gonzalez JR, Jackson GL, Rogers VL, Sheffield JS, Treviño S, Sendelbach D, Wendel GD, Sánchez PJ (March 2013). "Prevention of mother-to-infant transmission of influenza during the postpartum period". Am J Perinatol. 30 (3): 233–40. doi:10.1055/s-0032-1323585. PMID 22926635.
8. Aguiar H, Silva AI (December 2011). "[Breastfeeding: the importance of intervening]". Acta Med Port (به پرتغالی). 24 Suppl 4: 889–96. PMID 22863497.
9. Finigan V (December 2012). "Breastfeeding and diabetes: Part 2". Pract Midwife. 15 (11): 33–4, 36. PMID 23304866.
10. Salone LR, Vann WF, Dee DL (February 2013). "Breastfeeding: an overview of oral and general health benefits". J Am Dent Assoc. 144 (2): 143–51. PMID 23372130.
11. Lausten-Thomsen U, Bille DS, Nässlund I, Folskov L, Larsen T, Holm JC (June 2013). "Neonatal anthropometrics and correlation to childhood obesity--data from the Danish Children's Obesity Clinic". Eur. J. Pediatr. 172 (6): 747–51. doi:10.1007/s00431-013-1949-z. PMID 23371390.
12. Al-Farsi YM, Al-Sharbati MM, Waly MI, Al-Farsi OA, Al-Shafaee MA, Al-Khaduri MM, Trivedi MS, Deth RC (July 2012). "Effect of suboptimal breast-feeding on occurrence of autism: a case-control study". Nutrition. 28 (7–8): e27–32. doi:10.1016/j.nut.2012.01.007. PMID 22541054.
13. "Mental health, attachment and breastfeeding: implications for adopted children and their mothers", International Breastfeeding Journal, 2006
14. Sabuncuoglu O (March 2013). "Understanding the relationships between breastfeeding, malocclusion, ADHD, sleep-disordered breathing and traumatic dental injuries". Med. Hypotheses. 80 (3): 315–20. doi:10.1016/j.mehy.2012.12.017. PMID 23306004.
15. شیر مادر سپر نوزاد در برابر آلودگی هوا.[خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]
16. Kliegman, Richard E. Behrman, Robert M. (1994). "۶". Nelson essentials of pediatrics (2nd ed. ed.). Philadelphia...[etc.]: Saunders. p. ۱۹۳. ISBN 0721653227. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |edition= has extra text (help)
17. Lynn C. Garfunkel; Jeffrey Kaczorowski; Cynthia Christy (2002). Mosby's pediatric clinical advisor: instant diagnosis and treatment. Elsevier Health Sciences. pp. ۲۰۰–. ISBN 978-0-323-01049-8. Retrieved 14 June 2010.
18. Arias, IM (1964). "Prolonged neonatal unconjugated hyperbilirubinemia associated with breast feeding and a steroid, pregnane-3(alpha), 20(beta)-diol in maternal milk that inhibits glucuronide formation in vitro". J Clin Invest. ۴۳: ۲۰۳۷–۴۷. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1534356/

• نکات برتر در تغذیه با شیر مادر (مترجم: آراد باقری)
• فرهنگ تک جلدی دکتر محمد معین، چاپ چهارم، ۱۳۸۳