From Wikipedia, the free encyclopedia
شهادت در ایران به استفاده‌های دینی، باوری، سیاسی و اجتماعی از اصطلاح مذهبی شهادت در کشور ایران، اشاره دارد.
در دوران جمهوری اسلامی، امتیازات ویژه برای استفاده از زیرساخت کشور و منابع مالی و فرصت‌های اقتصادی، برای خانواده‌های شهدا تعریف شد. این امتیازها، حتی در زمینهٔ آموزش، با سهمیه‌ها اعمال شدند که در مواردی، باعث اعتراض رسانه‌ها بوده‌اند. در این دوران، نخست در جنگ با عراق، علاوه بر نیروهای رسمی ارتش، نیروهای سپاه و داوطلب مردمی به جنگ فرستاده شدند و به کشته‌شدگان ایرانی، لقب شهید داده شد. همچنین کودکان نیز به این جنگ فرستاده شدند و روایات بسیاری از «کلید بهشت» وجود دارد که مورد اختلاف است. در تظاهرات‌هایی که بر ضد نظام جمهوری اسلامی ایران شکل می‌گیرد، گاه به خانواده‌های کشته‌شدگان در تظاهرات، پیشنهاد می‌شود تا پولی را دریافت کنند و فرزند خود را به عنوان «شهید» بپذیرند که به دست مردم کشته شده‌است نه نیروهای امنیتی نظام. شهادت برخلاف معنای دینی آن، به شکلی گسترده در ایران، به کار می‌رود و حتی افرادی که بر اثر آتش خودی کشته شده‌اند، «شهید» اعلام می‌شوند و از مزایای آن، بهره می‌برند.
جنگ ایران و عراق، تنها دو سال پس از انقلاب ۱۳۵۷، پس از سقوط دولت شاهنشاهی، با یورش نیروی زمینی و نیروی هوایی عراق به ده فرودگاه نظامی و غیرنظامی ایرانی، در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ آغاز شد. این یورش صدام، موجب شد تا نیروهای مسلح ارتش ایران، سپاه و بسیج و نیروهای داوطلب مردمی و عشایر برای دفاع از ایران، به جبهه‌ها فرستاده شوند. جمهوری اسلامی ایران، از کودکان نیز در جنگ بهره برد. استان‌های اصفهان، تهران و خراسان رضوی، به ترتیب بیشترین «شهید» را در این جنگ، دادند. میانگین سنی این افراد، بسیار پایین بوده‌است (۲۳ سال) که نشان از استفاده گسترده از افراد غیر بزرگسال، در جنگ دارد.[۱]
منتقدان جنگ، از روایاتی سخن می‌راندند که از «شستشوی مغزی» نوجوانان روستایی در مدارس و انداختن «کلید بهشت» بر گردن آنان، حکایت می‌کرد. موافقان جنگ نیز جنگاوری‌های خیره‌کننده‌ای را در جبهه‌های جنگ به نوجوانان ایرانی نسبت می‌دادند. منابع حکومتی ایران اعلام کرده‌اند که نوجوانی سیزده ساله به نام مرحمت بالازاده توانست در ۱۳ سالگی موافقت کتبی سید علی خامنه‌ای، رئیس‌جمهور آن دوران ایران را برای فرستاده‌شدن به جبهه به دست آورد. محسن کاظمینی، از فرماندهان سپاه، اعلام داشته‌است که «یک سوم رزمندگان و یک چهارم شهدای دفاع مقدس فرهنگی و دانش آموز بوده‌اند».[۲] هرچند که بحث کلید بهشت، در بسیاری از رسانه‌های نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی، رد شده‌است.
.jpg)
دستگاه‌های امنیتی نظام جمهوری اسلامی ایران، خانواده‌های کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران را زیر فشار قرار دادند تا در ازای دریافت پولی که حدوداً در آن زمان، برابر با ۳۰ هزار دلار آمریکا بود، به عنوان پول خون و امکاناتی چون حقوق بازنشستگی، با معرفی کردن فرزندشان به عنوان «شهید» موافقت کنند و طی یک مصاحبه اعلام کنند که فرزند آنان، از معترضان نبوده‌است.[۳]
شبکه خبری روداو با نقل گفتار شماری از خانواده‌های کشته‌شدگان اعتراضات آبان‌ماه در جمهوری اسلامی ایران، گزارشی داد مبنی بر اینکه دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران، برای رفع مسئولیت قتل معترضان از نیروهای امنیتی نظام، به خانواده‌های کشته‌شدگان، پیشنهاد پرداخت پولی به عنوان دیه داده‌اند؛ به شرط آن که خانواده‌های کشته‌شدگان، موافقت کنند که فرد کشته شده، شهید خوانده شود.[۳]
بنابر این گزارش، خانوادهٔ «منصورنیا» زیر فشار قرار گرفته‌اند تا نام فرزندشان را به عنوان «شهید» ثبت کنند و اعلام کنند که «او به دست معترضان کشته شده و نه نیروهای حکومت».[۳] پیش از موافقت خانواده، همچنین پروندهٔ فرزند کشته شدهٔ آنان، نهایی شده و سپس به آنان، مراجعه شده‌است.[۳] بر اساس اعلامیه‌های غیررسمی، برخی از خانواده‌های ایرانی، زیر فشار نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران، پذیرفته‌اند که فرزند کشته‌شدهٔ آنان، شهید اعلام شود.[۳] فشار برای پذیرش شهادت و دریافت دیه، در سخنان برخی از مقامات جمهوری اسلامی نیز آمده‌است. به عنوان نمونه برای «پول دیه»، سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نخست معترضان را «اشرار، کینه‌ورزان، و انسان‌های ناباب» توصیف کرده بود؛ اما بعداً در یکی دیگر از سخنرانی‌های خود، پیشنهاد پرداخت «دیه» به برخی از خانواده‌های کشته‌شدگان تظاهرات‌ها در ایران را پیش کشید.[۴]
خانواده‌هایی که یکی از اعضای آنان، «شهید» خوانده شده باشد، از امتیازاتی نسبت به دیگر مردم ایران، بهره‌مند شده‌اند. در مواردی، علاوه بر پول، پاداش، امکانات تفریحی و اولویت‌های گوناگون درگرفتن فرصت‌های اقتصادی، این افراد می‌توانند از اولویت تحصیلی و آموزشی هم بهره‌مند شوند. در سال ۲۰۱۸ م، گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد بر اساس ماده‌ای مصوب در مجلس شورای اسلامی، سهمیه ورودی، یعنی سهمیهٔ همسران و فرزندان جانبازان زیر ۲۵٪ و همسران و فرزندان رزمندگان ایرانی با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه، از ۵ درصد به ۳۰ درصد افزایش یافته‌است. پس از این، رسانه‌های خارجی، به بررسی نابرابری‌هایی که از طریق دادن امتیازات ویژه به این گروه از افراد ایجاد می‌شود، پرداختند.[۸] بانک‌های ایرانی نیز تسهیلات ویژه خانواده شهدا و ایثارگران را ارائه داده و جهت خرید و احداث واحدهای مسکونی، به آنان یاری می‌رسانند.[۹]
یکی دیگر از سهمیه‌های مؤثر آموزشی که به این گروه از افراد داده شده‌است، در کنکور سراسری و ویژهٔ خانوادهٔ شهدا است.
در سال ۱۴۰۰ معاون تعاون و امور اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران گفت که «وام ازدواج ۷۰ میلیون تومان است که برای ایثارگران دو برابر سایر افراد عادی و معادل ۱۴۰ میلیون تومان است». او همچنین گفت که در این دوران وام ازدواج ایثارگران، هفت‌ساله قسط‌بندی می‌شده‌است.[۱۰]
در ایران واژه شهید پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران نمود یافت و به کسانی که در هنگام انجام انقلاب ۵۷ کشته شدند تا کشته‌شدگان عملیات درگیری با قانون‌شکنان و قاچاقچیان در شرق این کشور، عنوان «شهید» داده می‌شد. بر اساس قانون بنیاد شهید در ایران، همگی کسانی که در جنگ‌ها به دست دشمنان نظام جمهوری اسلامی ایران، چه مستقیم چه غیر مستقیم (همانند مین) حتی اگر قصد درگیری نداشته باشند، کشته می‌شوند، شهید گفته می‌شود و از امتیازهای خاص بهره می‌برند. همچنین کارکنان عضو نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات در یک رده هستند و اگر در هنگام خدمت بوده یا در مأموریت[۱۱] یا در آموزش به هر گونه‌ای که کشته شوند، شهید خواهند بود، افراد این دو گروه اگر در هنگام اسارت هم چنان به آرمان‌های انقلاب اسلامی پایبند باشند و کشته شوند نیز شهید هستند. بر اساس این قوانین، محافظ‌های شخصیت‌ها و جای‌ها و اعضای گارد امنیت پروازی که در حال مأموریت توسط «ضدانقلاب» (اشاره به افراد ضد حکومت جمهوری اسلامی) کشته می‌شوند، نیز «شهید» شمرده می‌شوند؛ همچنین موارد زیر:
مصادیق عملی در حکم شهید عبارتند از:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
