زبان تیگرینیا یا تیگرایی (به تیگرینیا: Ge'ez ትግርኛ tigriññā) یکی از زبان‌های سامی رایج در کشور اریتره و منطقه تیگرای در شمال اتیوپی است. بیشتر سخنگویان این زبان از قوم تیگرینیا هستند و شمار آن‌ها به ۹ میلیون نفر می‌رسد.[3]
| تیگرینیا | |
|---|---|
| ትግርኛ tigriññā | |
| بیان | /tɨɡrɨɲa/ |
| زبان بومی در | اریتره، اتیوپی |
| منطقه | منطقه تیگرای در اتیوپی و اریتره |
شمار گویشوران | ۹ میلیون (۲۰۱۱–۲۰۱۲)[1] |
| الفبای گعز (الفبای تیگرینیا) | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در |  اریتره |
زبان اقلیت شناخته‌شده در | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۱–۶۳۹ | ti |
| ایزو ۲–۶۳۹ | tir |
| ایزو ۳–۶۳۹ | tir |
| گلاتولوگ | tigr1271[2] |
تاریخ
کهن‌ترین نوشته به تیگرینیا متنی مربوط به قوانین محلی است که در منطقه لوگوساردا در منطقه جنوبی اریتره یافت شده و قدمت آن به قرن سیزدهم میلادی بازمی‌گردد. در زمان استعمار انگلیس در اریتره، وزارت اطلاعات یک روزنامه هفتگی به تیگرینیا منتشر می‌کرد که ۵ سنت قیمت داشت و هر هفته ۵۰۰۰ نسخه می‌فروخت. در آن زمان گزارش شده بود که آن نخستین روزنامه به تیگرینیا بوده‌است.[4]
تیگرینیا (همراه با عربی) یکی از زبان‌های رسمی اریتره در طول فدراسیون کوتاه مدت خود با اتیوپی بود. تیگرینیا در سال ۱۹۵۸ پیش از انضمام با زبان امهری جایگزین شد. با استقلال اریتره در سال ۱۹۹۱، تیگرینیا وضعیت زبان رسمی خود را در این کشور حفظ کرد و اریتره تا به امروز تنها کشوری در جهان است که تیگرینیا را در سطح ملی به رسمیت شناخته‌است.
گویشوران
تیگرینیا پرسخنگوترین زبان اریتره و چهارمین زیان پرسخنگوی اتیوپی پس از اورومو، امهری و سومالیایی است. تیگرینیا همچنین توسط جوامع بزرگ مهاجر در سراسر جهان، از جمله استرالیا، سودان، عربستان سعودی، اسرائیل، آلمان، ایتالیا، سوئد، بریتانیا، کانادا و ایالات متحده آمریکا گویش می‌شود.[5]
گویش‌های تیگرینیا از نظر آوایی، واژگانی و دستوری متفاوت هستند.[6] به نظر نمی‌رسد هیچ گویشی به عنوان معیار پذیرفته شده باشد.
واج‌شناسی
همخوان‌ها و واکه‌های تیگرینیا در زیر آورده شده‌اند:
| دولبی/ لبی‌دندانی |
دندانی | پسالثوی/ کامی |
نرم‌کامی | گلویی | چاکنایی | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| باز | لبی‌شدگی | |||||||
| خیشومی | m | n | ñ [ɲ] | |||||
| انسدادی | بی‌واک | p | t | č [tʃ] | c [k] | cw [kʷ] | ’ [ʔ] | |
| واک‌دار | b | d | ǧ [dʒ] | g [ɡ] | gw [ɡʷ] | |||
| پرانشی | p' [pʼ] | t' [tʼ] | č' [tʃʼ] | c' [kʼ] | cw' [kʷʼ] | |||
| سایشی | بی‌واک | f | s | š [ʃ] | (x) | (xw) [xʷ] | ḥ [ħ] | h |
| واک‌دار | (v) | z | ž [ʒ] | ‘ [ʕ] | ||||
| پرانشی | s' [sʼ] | (x') [xʼ] | (xw') [xʷʼ] | |||||
| ناسوده | l | y [j] | w | |||||
| ر-گونه | r | |||||||
نوشتار
.jpg)
تیگرینیا به الفبای گعز نوشته می‌شود. این الفبا یک آبوگیدا است: هر نماد نشان‌دهنده یک همخوان و یک واکه است و نمادها بر اساس همخوان و واکه در گروه‌هایی از نمادهای مشابه سازمان یافته‌اند. این سامانه نوشتاری در تضاد با الفباهای کامل است که در آن‌ها همخوان و واکه وضعیتی برابر دارند یا یک ابجد که در آن علامت واکه به صورت ناتمام یا اختیاری یا غایب است. نمادهای الفبای تیگرینیا عبارتند از:
| ä | u | i | a | e | (ǝ) | o | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| h | ሀ | ሁ | ሂ | ሃ | ሄ | ህ | ሆ |
| l | ለ | ሉ | ሊ | ላ | ሌ | ል | ሎ |
| ḥ | ሐ | ሑ | ሒ | ሓ | ሔ | ሕ | ሖ |
| m | መ | ሙ | ሚ | ማ | ሜ | ም | ሞ |
| s | ሠ | ሡ | ሢ | ሣ | ሤ | ሥ | ሦ |
| r | ረ | ሩ | ሪ | ራ | ሬ | ር | ሮ |
| s | ሰ | ሱ | ሲ | ሳ | ሴ | ስ | ሶ |
| š | ሸ | ሹ | ሺ | ሻ | ሼ | ሽ | ሾ |
| k' | ቀ | ቁ | ቂ | ቃ | ቄ | ቅ | ቆ |
| kʷ' | ቈ | ቊ | ቋ | ቌ | ቍ | ||
| x' | ቐ | ቑ | ቒ | ቓ | ቔ | ቕ | ቖ |
| xʷ' | ቘ | ቚ | ቛ | ቜ | ቝ | ||
| b | በ | ቡ | ቢ | ባ | ቤ | ብ | ቦ |
| v | ቨ | ቩ | ቪ | ቫ | ቬ | ቭ | ቮ |
| t | ተ | ቱ | ቲ | ታ | ቴ | ት | ቶ |
| č | ቸ | ቹ | ቺ | ቻ | ቼ | ች | ቾ |
| h | ኀ | ኁ | ኂ | ኃ | ኄ | ኅ | ኆ |
| n | ነ | ኑ | ኒ | ና | ኔ | ን | ኖ |
| ñ | ኘ | ኙ | ኚ | ኛ | ኜ | ኝ | ኞ |
| ’ | አ | ኡ | ኢ | ኣ | ኤ | እ | ኦ |
| k | ከ | ኩ | ኪ | ካ | ኬ | ክ | ኮ |
| kʷ | ኰ | ኲ | ኳ | ኴ | ኵ | ||
| x | ኸ | ኹ | ኺ | ኻ | ኼ | ኽ | ኾ |
| xʷ | ዀ | ዂ | ዃ | ዄ | ዅ | ||
| w | ወ | ዉ | ዊ | ዋ | ዌ | ው | ዎ |
| ‘ | ዐ | ዑ | ዒ | ዓ | ዔ | ዕ | ዖ |
| z | ዘ | ዙ | ዚ | ዛ | ዜ | ዝ | ዞ |
| ž | ዠ | ዡ | ዢ | ዣ | ዤ | ዥ | ዦ |
| y | የ | ዩ | ዪ | ያ | ዬ | ይ | ዮ |
| d | ደ | ዱ | ዲ | ዳ | ዴ | ድ | ዶ |
| ǧ | ጀ | ጁ | ጂ | ጃ | ጄ | ጅ | ጆ |
| g | ገ | ጉ | ጊ | ጋ | ጌ | ግ | ጎ |
| gʷ | ጐ | ጒ | ጓ | ጔ | ጕ | ||
| t' | ጠ | ጡ | ጢ | ጣ | ጤ | ጥ | ጦ |
| č' | ጨ | ጩ | ጪ | ጫ | ጬ | ጭ | ጮ |
| p' | ጰ | ጱ | ጲ | ጳ | ጴ | ጵ | ጶ |
| s' | ጸ | ጹ | ጺ | ጻ | ጼ | ጽ | ጾ |
| s' | ፀ | ፁ | ፂ | ፃ | ፄ | ፅ | ፆ |
| f | ፈ | ፉ | ፊ | ፋ | ፌ | ፍ | ፎ |
| p | ፐ | ፑ | ፒ | ፓ | ፔ | ፕ | ፖ |
جستارهای وابسته
منابع
پیوند به بیرون
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
