همخوان دولبی

دولبی^[1] (به انگلیسی: Bilabial) اصطلاحی در آواشناسی تولیدی است که به جایگاه تولید یک آوا اشاره دارد. همخوان‌های دولبی در با نزدیک شدن یا تماس دو لب با یکدیگر تولید می‌شوند. نقش لب‌ها در تولید واکه به گرد یا گسترده بودن شکل لب در تولید واکه بازمی‌گردد.^[2]

واجگاه (فعال و غیرفعال): ۱. برون‌لبی، ۲. درون‌لبی، ۳. دندانی، ۴. لثوی، ۵. پس‌لثوی، ۶. پیش‌کامی، ۷. کامی، ۸. نرمکامی، ۹. ملازی، ۱۰. حلقی، ۱۱. چاکنایی، ۱۲. برون‌چاکنایی، ۱۳. ریشه‌ای، ۱۴. پس‌پسینی، ۱۵. پیش‌پسینی، ۱۶. تیغه‌ای، ۱۷. نوکی و ۱۸. زیرنوکی

انواع دولبی

IPA	شرح	نمونه
		زبان	شکل نوشتاری	IPA	معنی
	خیشومی دولبی	انگلیسی	man	[mæn]	مرد
	انسدادی دولبی بیواک	انگلیسی	spin	[spɪn]	چرخش
	انسدادی دولبی واکدار	انگلیسی	bed	[bɛd]	بستر
	سایشی دولبی بیواک	ژاپنی	富士山 (fujisan)	[ɸuʑisaɴ]	کوه فوجی
	سایشی دو لبی واکدار	اوه‌ای	ɛʋɛ	[ɛ̀βɛ̀]	اوه‌ای
	ناسوده دولبی	اسپانیایی	lobo	[loβ̞o]	گرگ
	لرزشی دولبی	نیاسی	simbi	[siʙi]	آرواره
	برونسوی دولبی	آدیغی	пӀэ	[pʼa]	گوشت
	کلیک دولبی	Nǁng	ʘoe	[ʘoe]	گوشت

نزدیک به ۰٫۷ درصد زبان‌های دنیا فاقد حروف صامت دولبی هستند؛ این زبان‌ها عبارتند از: تلینگیت، چیپواین، ویچیتا و اونیدا.

دولبی در زبان فارسی

در زبان فارسی تنها سه همخوان به صورت دولبی تولید می‌شوند:^[3]

IPA	نام	مثال	واج‌نگاری	نویسه
	انسدادی دولبی بیواک	پَر	[pær]	«پ»
	انسدادی دولبی واکدار	بَرگ	[bærɟ]	«ب»
	خیشومی دولبی	مَرد	[mærd]	«م»

پانویس

1. «دولَبی» [زبان‌شناسی] هم‌ارزِ «bilabial, labio-labial»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر ششم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۸۵-۶ (ذیل سرواژهٔ دولَبی)
2. Crystal (2008), 52-3
3. ثمره (1388)، 80

منابع

• ثمره، یدالله (۱۳۸۸). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت هجایی آوا. مرکز نشر دانشگاهی.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Bilabial consonant». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۴.

• Crystal, David (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Blackwell.

پیوند به بیرون

• جدول کامل نشانه‌های الفبای آوانگاری بین‌المللی