تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، درجه ارتشبدی، معادل دریابد در نیروی دریایی بودهاست.[1] ترتیب درجات ژاندارمری کل کشور مانند درجات نیروی زمینی است به استثناء سرباز و سرباز یکم که در ژاندارمری، ژاندارم یکم نامیده میشود.[2] واژهٔ خطاب امرا تا اواخر دههٔ ۱۳۷۰ تیمسار بود.
بنا بر بند ب - ماده ۳۲ قانون استخدام نیروهای مسلح مصوبه ۲۹ آبان ۱۳۵۸ حداقل مدت توقف در درجات سربازی تا ستوانی یکمی به شرح زیر بود:[3]
تبصره - حداقل توقف در درجات از سرجوخگی تا گروهبان دومی (داخل در ژاندارمری در صورتی که آموزشگاه دیده نباشند)، یک برابر و نیم مدتهای مذکور در این ماده بود.
در دورهٔ پادشاهی پهلوی با برپایی فرهنگستان زبان فارسی نامهای درجههای ارتشی نیز دگرگون شد. پس از تشکیل قشون متحدالشکل به سال ۱۳۰۰، درجات و مناصب سابق لغو و درجات جدید به این شرح تعیین گردید:[4]
به درجات سرهنگ تمام و بالاتر سردار گویند
تابین اول ارشد بند که دو الی چهار ردیف است.
سرجوقه که رئیس یک جوقهاست و از دو الی چهار بند تشکیل میشود.
وکیل راست و چپ که که اولی رئیس جوقههای اول و دوم (نیم رسد اول) و دومی رئیس جوقههای سوم و چهارم (نیم رسد دوم) است.
وکیل اول کارهای کلی گروهان را عهدهدار است.
نایب که رئیس یک رسد است و از دو الی چهار جوقه تشکیل میشود.
سلطان رئیس گروهان است که از دو الی چهار رسد تشکیل میشود.
یاور فرمانده گردان است که از دو الی چهار گروهان تشکیل میشود.
سرهنگ رئیس فوج است که از دو الی چهار گردان تشکیل میشود.
سرتیپ رئیس تیپ است که از دو الی چهار فوج تشکیل میشود.
امیرلشکر فرمانده لشکر است که حداقل از دو تیپ پیاده، یک تیپ سوار و توپخانه لشکری تشکیل میشود.
سپهبد رئیس سپاه است که مرکب است از دو الی سه لشکر که باهم در عملیات شرکت کنند.
کلیه سپاه ایران تحت امر فرمانده کل قشون قرار میگیرد.
پس از تشکیل فرهنگستان ایران در فروردین ماه ۱۳۱۴، واژههای جدیدی برای ارتش برگزیده شد و از همان سال استعمال آنها در واحدهای نظامی اجباری شد.[5] در جدول زیر برابرهای امروزی و قدیمی این درجات میآید:[6]
اطلاعات بیشتر درجههای جدید و قدیم ارتش ایران, امروزی ...
آریابَد (تلفظِ معمول: آریابُد) بالاترین درجه نظامی ارتش شاهنشاهی ایران که مخصوص محمدرضا پهلوی بوده و افراد دیگر فقط تا ارتشبد ترقی میکردند؛[7] این درجه یک پایه از ارتشبد بالاتر بوده و به شخص محمدرضا پهلوی اختصاص داشتهاست.[8]
درجههای نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نزاجا)
اطلاعات بیشتر درجههای امیران و افسران نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران, ارتشبد ...
درجههای امیران و افسران نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران