حمله ازبک‌ها به ایران (۱۶۳۱–۱۶۳۲)

در ۹ شوال ۱۰۴۰ه‍.ق (۱۱ می ۱۶۳۱ میلادی) حمله جدید ازبکان به بالامرغاب و بادغیس شکست خورد. در نوامبر همان سال ازبکان به غوریان حمله کردند و به سوی تربت جام، خواف و باخزر می‌رفتند که با رسیدن نیروهای صفوی، به غارت بسنده کردند و به سمت قلمرو بخارا برگشتند.^[3] در اواخر سال ۱۰۴۱ ه‍.ق (۱۶۳۲ میلادی) عبدالعزیز خان از پیمانی که صفویان داشت سرباز زد و به تصور تسخیر دوباره خراسان به تجهیز قوا مشغول شد. وی دوباره به خراسان تاخت. خودش به ماروچاق حمله کرد و ندر دیوان بیگی به مرو. با وجود اینکه والی مرو تازه درگذشته بود، اما پانزده هزار سپاهی ازبک نتوانستند مرو را فتح کنند و به بخارا بازگشتند.^[4] عبدالعزیز با (سی هزار^[2] یا بیست هزار^[1] نفر) سپاهی‌اش به خراسان وارد شدند، پیش از آن مردم، منطقه را تخلیه کرده بودند و براساس سنت آن روزگار صفویان، آذوقهٔ مورد احتیاج سپاه مهاجم را از بین برده بودند.^[2] عبدالعزیز و نیروهایش توانستند در نبردی سنگین ماروچاق را فتح کنند.^[1] سپاهی به فرماندهی رستم بیگ و رستم محمدخان حاکم درجزین مأمور ختم غائله شدند،^[2] اما با شنیدن خبر آمدن سربازان خراسان، ناحیه را غارت و ترک نمودند. در مقابل سپاه قزلباش هم به چند شهر خان‌نشین بخارا حمله کردند و عده‌ای را اسیر نمودند که شاه صفی دستور داد ایشان را آزاد کنند. در ۱۶۳۳ م ازبکان سرخس را اشغال کردند و پادگانی را در آن مستقر نمودند.^[1] در بازپس گرفتن سرخس، دویست نفر از ازبک‌ها اسیر شدند.

حمله ازبک‌ها به ایران (۱۶۳۱–۱۶۳۲)
بخشی از حمله ازبک‌ها به ایران در دوران صفویه
تاریخ ۱۰۴۰ ه‍. ق/ ۱۶۳۱ میلادی تا ۱۰۴۱ ه‍. ق/ ۱۶۳۲ میلادی موقعیت بالامرغاب، بادغیس، غوریان، ماروچاق، مرو، بخارا نتایج شکست ازبک‌ها و عقب‌نشینی آن‌ها
طرف‌های درگیر
امپراتوری صفوی	ازبک‌ها
فرماندهان و رهبران
رستم بیگ رستم محمدخان	عبدالعزیزخان ندر دیوان بیگی
قوا
نامعلوم	۳۵۰۰۰[1] یا ۴۵۰۰۰[2]
جنگ‌های شاه صفی → جنگ‌های شاه عباس یکم   ۱۶۲۹ شورش غریب‌شاه گیلانی   ۱۶۲۹ اولین حمله ازبک‌ها به ایران   ۱۶۲۹ اولین جنگ ایران و عثمانی   ۱۶۳۰ شورش خان‌احمدخان اردلان در کردستان   ۱۶۳۱ دومین حمله ازبک‌ها به ایران   ۱۶۳۱ شورش شیرخان افغان   ۱۶۳۲ شورش درویش رضا در قزوین   ۱۶۳۳ شورش داود خان در قراباغ   ۱۶۳۳ شورش طهمورث کاختی در گرجستان   ۱۶۳۴ سومین حمله ازبک‌ها به ایران   ۱۶۳۴ دومین جنگ ایران و عثمانی   ۱۶۳۸ واگذاری قندهار   ۱۶۳۸ سومین جنگ ایران و عثمانی و • ب • ن جنگ‌های شاه عباس دوم ←

پانویس

1. Audrey Burton, “Imam Quli”, The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702, 181.
2. صفاکیش، صفویان در گذرگاه تاریخ، ۱۰۹.
3. Audrey Burton, “Imam Quli”, The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702, 179.
4. Audrey Burton, “Imam Quli”, The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702, 180.

منابع

• صفاکیش، حمیدرضا (۱۳۹۰). صفویان در گذرگاه تاریخ. انتشارات سخن. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۷۲۵۳۸۹.
• Audrey Burton (1997). "Imam Quli". The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702 (به انگلیسی). Palgrave Macmillan. Retrieved October 15, 2012.