جایزه نوبل اقتصاد

جایزهٔ نوبل اقتصاد که نام کامل و اصلی آن جایزهٔ علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد می باشد هر سال به پژوهشگران برجسته در علم اقتصاد اعطا می‌شود.^[1][2][3] برندگان این جایزه توسط فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد انتخاب می‌شوند و هزینهٔ آن توسط بانک مرکزی سوئد تأمین می‌شود. این جایزه در سال ۱۹۶۸ و در سیصدمین سالگرد تأسیس بانک مرکزی سوئد بنیان نهاده شد و برای اولین بار در سال ۱۹۶۹ به دو اقتصاددان آلمانی و نروژی داده شد. این جایزه بخشی از جوایز پنجگانهٔ نوبل که توسط آلفرد نوبل پایه‌گذاری شد نیست.

جایزه نوبل اقتصاد
توصیف	سهم برجسته در علوم اقتصادی
مکان	استکهلم، سوئد
کشور	سوئد
برگزارکننده	فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد
پاداش(ها)	۹ میلیون کرون سوئد (۲۰۱۷)
نخستین دوره	۱۹۶۹
دریافت‌کننده کنونی	رابرت بی. ویلسون و پال میلگروم(۲۰۲۰)
وبگاه	nobelprize.org
وابسته	۲۰۱۹
→ ۲۰۱۸

برندگان جایزه یادبود در اقتصاد توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد انتخاب می‌شوند.^[4][5] این اولین بار در سال ۱۹۶۹ به اقتصاددان هلندی یان تینبرگن و اقتصاددان نروژی راگنار فریش «به دلیل ایجاد و استفاده از مدل‌های پویا برای تحلیل فرایندهای اقتصادی» اهدا شد.^[6][7][8]

به تاریخ ۲۰۱۶، به جز ۷٪ برندگان این جایزه، بقیه از آمریکای شمالی یا اروپای غربی بوده‌اند.^[9] تاکنون سه زن برندهٔ این جایزه شده‌اند.^[10]

در ۱۲ اکتبر ۲۰۲۰ جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی به پال میلگروم و رابرت بی. ویلسون دو اقتصاددان آمریکایی برای کارروی نظریه مزایده اهدا گردید.^[11]

ایجاد و بودجه

یک موقوفه «به‌طور همیشگی» از سوی بانک مرکزی سوئد هزینه‌های اداری بنیاد نوبل مرتبط با جایزه را پرداخت می‌کند و مؤلفه مالی جایزه را تأمین می‌کند.^[4]

از سال ۲۰۱۲، مبلغ پولی جایزه اقتصاد در مجموع ۸ میلیون کرون سوئد بوده است. این معادل مبلغی است که برای جوایز اصلی نوبل داده شده است.^[12][13][14] از سال ۲۰۰۶، بانک مرکزی سوئد به بنیاد نوبل کمک هزینه سالانه ۶٫۵ میلیون کرون سوئد (در ژانویه ۲۰۰۸، تقریباً ۱ میلیون دلار آمریکا معادل ۰٫۷ میلیون یورو) برای هزینه‌های اداری مربوط به جایزه و همچنین ۱ میلیون کرون سوئد (تا پایان سال ۲۰۰۸) برای درج اطلاعات مربوط به جایزه در وب سایت بنیاد نوبل داد.^[15]

ارتباط با جوایز نوبل

جایزه اقتصاد یکی از جوایز نوبل نیست که توسط آلفرد نوبل در وصیت‌نامه خود اهدا شود.^[16][17][18] با این حال، روند نامزدی، معیارهای انتخاب و ارائه جوایز جایزه نوبل اقتصاد به روشی مشابه جوایز اصلی نوبل انجام می‌شود.^[4][13][19]

برندگان با برندگان جایزه نوبل معرفی می‌شوند و در همان مراسم جایزه را دریافت می‌کنند.^[16] آکادمی علوم سلطنتی سوئد «مطابق با قوانین حاکم بر اعطای جوایز نوبل که از طریق وصیت نامه وی (آلفرد نوبل) وضع شده است، جایزه را به کسی اعطا می‌کنند که بیشترین سود را به بشر عطا خواهد کرد».^[20]

مراحل معرفی و انتخاب جایزه

اعلام جایزه جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۰۸

بر اساس وب سایت رسمی آن، آکادمی علوم سلطنتی سوئد «یک تبادل محقق با آکادمی‌های کشورهای دیگر برگزار می‌کند و شش مجله علمی منتشر می‌کند. هر ساله آکادمی جایزه نوبل فیزیک و شیمی، جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی را در خاطره آلفرد نوبل، جایزه کرافورد و تعدادی دیگر از جوایز بزرگ.»^[5]

هر سپتامبر، کمیته جایزه اقتصاد آکادمی، متشکل از پنج عضو منتخب، دعوت نامه‌هایی را برای هزاران دانشمند، اعضای آکادمی و استادان دانشگاه در کشورهای مختلف ارسال می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد نامزدهای جایزه اقتصاد را برای سال آینده معرفی کنند. آکادمی و برندگان سابق نیز مجاز به معرفی نامزدها هستند. پیشنهادها توسط کمیته جایزه و کارشناسان منصوب ویژه بررسی می‌شوند. قبل از پایان ماه سپتامبر، کمیته برندگان بالقوه را انتخاب می‌کند. در صورت تساوی، رئیس کمیته رأی تصمیم‌گیری را صادر می‌کند. اعضای آکادمی علوم سلطنتی سوئد در اواسط ماه اکتبر برای تعیین برنده بعدی یا برندگان جایزه اقتصاد رأی می‌دهند.^[4][5][21] همانند جوایز نوبل، بیش از سه نفر نمی‌توانند جایزه یک سال خاص را تقسیم کنند. آن‌ها هنوز باید در زمان اعلام جایزه در ماه اکتبر زندگی کنند؛ و اطلاعات مربوط به نامزدهای جایزه را نمی‌توان به مدت ۵۰ سال به صورت عمومی فاش کرد.^[4][5][22]

مانند برندگان جایزه نوبل فیزیک، جایزه نوبل شیمی، جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی و جایزه نوبل ادبیات، هر برنده در رشته اقتصاد یک دیپلم، مدال طلا و سند اعطای کمک مالی از پادشاه سوئد را در مراسم سالانه جایزه نوبل در استکهلم، در سالگرد مرگ نوبل (۱۰ دسامبر) دریافت می‌کند.^[16][23]

برندگان

مقالهٔ اصلی: فهرست برندگان جایزه نوبل اقتصاد

اولین جایزه اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به راگنار فریش و یان تینبرگن به دلیل «ایجاد و استفاده از مدل‌های پویا برای تجزیه و تحلیل فرایندهای اقتصادی» اهدا شد.^[24]

تا کنون سه زن جایزه را دریافت کرده‌اند: الینور اوستروم، که در سال ۲۰۰۹ این جایزه را به‌دست‌آورد، استر دوفلو در سال ۲۰۱۹ برنده آن شد،^[25] و کلودیا گلدن در سال ۲۰۲۳ به تنهایی تصاحبش کرد.^[10]

جوایز به غیر اقتصاددانان

در فوریه ۱۹۹۵، به دنبال رنجش کمیته انتخاب مربوط به اعطای جایزه اقتصاد در سال ۱۹۹۴ به جان فوربز نش، جایزه اقتصاد به عنوان یک جایزه در علوم اجتماعی تعریف شد. این امر آن را در موضوعاتی از قبیل علوم سیاسی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی در دسترس محققان قرار داد.^[26][27] علاوه بر این، ترکیب کمیته جایزه اقتصاد شامل دو غیر اقتصاددان تغییر کرد. این مورد توسط کمیته جایزه اقتصاد تأیید نشده است. اعضای کمیته جایزه اقتصاد ۲۰۰۷ هنوز تحت سلطه اقتصاددانان هستند، زیرا دبیر و چهار عضو از هر ۵ عضو استاد اقتصاد هستند.^[28] در سال ۱۹۷۸، هربرت الکساندر سایمون، که دکترای وی در علوم سیاسی بود، اولین غیر اقتصاددان بود که جایزه را از آن خود کرد، در حالی که دنیل کانمن، استاد روان‌شناسی و امور عمومی در دانشگاه پرینستون اولین غیر اقتصاددان حرفه‌ای است که برنده این جایزه می‌شود.

جنجال و انتقاد

برخی از منتقدان معتقدند که اعتبار این جایزه در اقتصاد تا حدی از ارتباط آن با جوایز نوبل ناشی می‌شود، انجمنی که اغلب محل بحث و مجادله بوده است. در میان آنها وکیل حقوق بشر سوئدی پیتر نوبل، نوه بزرگ لودویگ نوبل است.^[29] نوبل مؤسسه اعطای جایزه را به سوءاستفاده از نام خانواده خود متهم می‌کند و اظهار می‌دارد که هیچ‌یک از اعضای خانواده نوبل هیچگاه قصد ایجاد جایزه در اقتصاد را نداشته است.^[30] وی توضیح داد که نوبل افرادی را که بیش از رفاه جامعه به سودها اهمیت می‌دادند تحقیر می‌کرد، گفت: «هیچ چیزی نشان نمی‌دهد که او چنین جایزه ای را می‌خواست» و ارتباط با جوایز نوبل «یک کودتای روابط عمومی است» توسط اقتصاددانان برای بهبود شهرت خود.^[29]

جستارهای وابسته

• فهرست برندگان جایزه نوبل اقتصاد

منابع

1. "Hart and Holmström awarded the Prize in Economic Sciences for 2017". Stockholm: Sveriges Riksbank. 10 October 2016. Archived from the original on 25 August 2018. Retrieved 25 August 2018.
2. "Prize in Economic Sciences". Stockholm: The Royal Swedish Academy of Sciences. Archived from the original on 12 June 2018. Retrieved 25 August 2018.
3. "Beslut om titel på ekonomipriset [Resolution on the economics award's name]" (به سوئدی). Stockholm: Sveriges Riksbank. 6 July 2006. Archived from the original on 20 August 2018. Retrieved 20 August 2018.
4. "Statutes for The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel approved by the Crown on the 19th day of December 1968". The Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 16 November 2007. In celebration of the Tercentenary of Sveriges Riksbank, the Bank has instituted a prize in economic sciences in memory of Alfred Nobel. … The Prize shall be awarded annually to a person who has written a work on economic sciences of the eminent significance expressed in the will of Alfred Nobel drawn up on November 27, 1895. … The Prize shall be awarded by the Royal Academy of Sciences in accordance with the rules governing the award of the Nobel Prizes instituted through his will.
5. "Nominating and awarding" بایگانی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine, in "Prize in Economic Sciences", Royal Swedish Academy of Sciences. Retrieved July 04, 2017.
6. "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel". The Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 7 November 2007. In 1968, Sveriges Riksbank (Sweden's central bank) established this Prize in memory of Alfred Nobel, founder of the Nobel Prize.
7. "Jan Tinbergen" (2007), in Encyclopædia Britannica, accessed November 16, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: <http://www.britannica.com/eb/article-9380801>.
8. "Ragnar Frisch" (2007), in Encyclopædia Britannica, accessed November 16, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: <http://www.britannica.com/eb/article-9364984r>.
9. Labini, F.S. (2016). Science and the Economic Crisis: Impact on Science, Lessons from Science (به انگلیسی). Springer International Publishing. p. 82. Retrieved 2017-05-02.
10. فردا، رادیو (۲۰۲۳-۱۰-۰۹). «اهدای نوبل اقتصاد به اقتصاددان زن آمریکایی برای مطالعات دربارهٔ نقش زنان در بازار کار». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۹.‏
12. "The Nobel Prize Amounts". www.nobelprize.org. Retrieved 2016-04-26.
13. Assar Lindbeck, "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969–2006", nobelprize.org, April 18, 1999. Retrieved November 11, 2007.
14. "The Prize in Economic Sciences 2007" بایگانی‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine, press release, Royal Swedish Academy of Sciences, October 15, 2007. Retrieved November 16, 2007. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۲۰.
15. "Årsredovidning 2006" (PDF). Sveriges Riksbank. 29 March 2007. Retrieved 15 September 2013. I posten ekonomipris ingår prissumman om 10 miljoner kronor samt administrationskostnader för detta pris om 6,5 miljoner kronor. Dessutom har bidrag givits till det interaktiva Internetmuseum som Nobelstiftelsen byggt upp. Bidraget avser täckande av kostnaden för information om ekonomipriset. Bidraget ska enligt avtal utbetalas årligen med 1 miljon kronor till och med 2008.
16. "Nobel Prize". Encyclopædia Britannica. 2007. Retrieved 29 November 2018.
17. Rampell, Catherine (15 October 2012). "2 From U.S. Win Nobel in Economics". New York Times. Retrieved 3 November 2012.
18. "Nomination of the Laureates in Economics". The Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 14 October 2012.
19. "Prize in Economic Sciences", Royal Swedish Academy of Sciences. Retrieved July 4, 2017. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اکتبر ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۲۰.
20. "Excerpt from the Will of Alfred Nobel". The Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 7 November 2007.
21. "Nomination and Selection of the Laureates in Economics". The Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 18 October 2007.
22. "Members". Royal Swedish Academy of Sciences. Archived from the original on May 4, 2008. Retrieved 18 October 2007.
23. "The Nobel Prize Award Ceremonies and Banquets". The Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 7 November 2007.
24. "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969". Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 28 October 2012.
25. Wiseman, Paul; Ljubojevic, Aleksandar; LeBlanc, Steve (14 October 2019). "3 economists who study poverty win Nobel Prize". apnews.com. Associated Press. Retrieved 3 November 2019.
26. Nasar, A Beautiful Mind, p. 372
27. Brittan, Samuel (19 December 2003). "The not so noble Nobel Prize". Financial Times. Archived from the original on 30 June 2009. Retrieved 26 November 2009.
28. "The Economics Prize Committee". Nobel Foundation. Archived from the original on 4 April 2006. Retrieved 8 January 2008.
29. "Nobel descendant slams Economics prize". thelocalsweden. 28 September 2005. Archived from the original on October 14, 2007. Retrieved 3 March 2016.
30. "Alfred Nobels familie tar avstand fra økonomiprisen". Aftenposten. Retrieved 2017-04-21.

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی برندگان جایزهٔ نوبل اقتصاد بایگانی‌شده در ۱۶ دسامبر ۲۰۰۱ توسط Wayback Machine