تولیدمثل غیرجنسی

بسیاری از گونه‌های ابتدایی‌تر، تولید مثل غیرجنسی دارند. به این معنا که در این‌گونه‌ها نر و ماده وجود ندارد و اگر هم وجود دارد تولید مثل لزوماً وابسته به آمیزش جنسی نر و ماده با یکدیگر نیست. برای مثال می‌توان به باکتریها یا بسیاری از گونه‌های حشرات یا حتی برخی از خزندگان اشاره کرد.^[۱][۲][۳] این شکل از تولیدمثل در جانوران چند سلولی نادر است. به‌طور کامل مشخص نیست که چرا در روند تکامل این روشی تغییر یافته گرچه فرضیه‌هایی به عنوان اشکالات این شیوهٔ تکامل مطرح هستند.^[۴]

جوانه زدن تک‌سلولی‌ها در مخمر نان نانوایی

بسیاری از جاندارانی که تولید مثل غیرجنسی می‌کنند، توانایی تولید مثل جنسی نیز دارند و انتخاب روش تولید مثلشان به شرایط محیطی بستگی دارد. به‌طور مثال گونهٔ کوسه سرچکشی^[۵] در نبود جنس نر، تنها کوسهٔ ماده قادر به تولید مثل غیرجنسی خواهد بود.

انواع

• شکافت (Fission): در این روش تک‌سلولی پس از رشد به دو تکه تقسیم می‌شود و هر دو تکه جدید رشد کرده و مانند سلف خود می‌شوند و تمامی ویژگی‌های آن را به ارث می‌برند. این روش در برخی باکتری‌ها و جلبک‌ها وجود دارد.
• جوانه‌زنی (Budding): نوعی دیگر از تولید مثل غیرجنسی در مخمرها وجود دارد که در آن تک‌سلولی مادر در کنار خود سلول دختر را تدریجاً بزرگ می‌کند تا تمام ویژگی‌هایش را بدست آورد.
• پخش گیاهی (Vegetative propagation): روشی که در آن اغلب گیاه دختر از تکه‌ای جدا شده از گیاه مادر به دنیا می‌آید.
• اسپوروجنسیس (Spore formation)
• چند پارگی (Fragmentation}
• پارتنوجنسیس (Parthenogenesis): در برخی از حشرات، گیاهان، بی‌مهرگان و حتی مهره‌دارانی از دسته خزندگان، دوزیستان و پرندگان هم رواج دارد که گاه ماده یک تخم را بدون اسپرم جنس نر تولید می‌کند.

جستارهای وابسته

• تولید مثل
• تولید مثل جنسی
• ژن‌شناسی
• زیست‌شناسی

پانویس

1. ژنتیکِ استانسفیلد – الرود – ترجمهٔ رضا پیله چیان، دکتر محمدی، دکتر معتمدی – نشرِ آییژ – صفحهٔ
2. سوسیوبیولوژی - اثر ادوارد ویلسون – ترجمهٔ دکتر وهاب زاده – نشر جهاددانشگاهی مشهد – صفحهٔ 15
3. انسان به روایتِ زیست‌شناسی اثر آنتونی بارنت ترجمهٔ دکتر باطنی – ماه طلعتِ نفرآبادی– نشرِ نو – چاپِ سوم – صفحهٔ 83
4. Dawson, K.J. (October 1995). "The Advantage of Asexual Reproduction: When is it Two-fold؟". Journal of Theoretical Biology. 176 (3): 341–347. doi:10.1006/jtbi.1995.0203.
5. Savage, Juliet Eilperin (23 May 2007). "Female Sharks Can Reproduce Alone, Researchers Find". Washington Post. Retrieved 27 April 2008.