امام علی (مجموعه تلویزیونی)

امام علی یک مجموعه تلویزیونی تاریخی ایرانی است که به نویسندگی و کارگردانی داوود میرباقری در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تهیه و ساخته شده است.^[۳] این مجموعه به پنج سال پایانی زندگی علی ابن ابی طالب می‌پردازد.^[۴] ساخت این مجموعه از سال ۱۳۷۰ آغاز شد و تکمیل آن ۱۹ ماه به طول انجامید.^[۲] این مجموعه در سال ۱۳۷۵ پخش شد.

امام علی
دیوارکوب بر روی نسخه لوح فشرده سریال
ژانر	تاریخی
نویسنده	داوود میرباقری حسین پناهی[۱]
کارگردان	داوود میرباقری
بازیگران	جمشید مشایخی داریوش ارجمند مهدی فتحی بهزاد فراهانی محمدرضا شریفی‌نیا سیروس گرجستانی اصغر همت انوشیروان ارجمند چنگیز وثوقی سعید نیک‌پور جواد خدادادی عنایت‌الله شفیعی رضا عمارلوئی عنایت‌الله بخشی منصور والامقام منوچهر لاریجانی پرویز پرستویی سیاوش شاکری حبیب دهقان‌نسب ابوالفضل شاه‌کرم ویشکا آسایش داوود رشیدی رضا کرم‌رضایی اکبر عبدی جهانگیر فروهر عباس امیری مقدم علی آزاد فخری خوروش توران مهرزاد پروانه معصومی فریده سپاه‌منصور اکبر سنگی شهره لرستانی آزیتا حاجیان سرور نجات‌اللهی حسین پناهی رحمان باقریان علی‌اصغر گرمسیری باقر صحرارودی مرتضی ضرابی نعمت‌الله گرجی حسین خانی‌بیک عزیزالله هنرآموز سروش خلیلی احمد قدکچیان آتش تقی‌پور علی زندی نادر رجب‌پور کریم اکبری مبارکه رضا خندان
راوی	خسرو شمشیرگران
آهنگساز	فرهاد فخرالدینی
کشور سازنده	ایران
زبان اصلی	فارسی
شمار قسمت‌ها	۲۲
تهیه‌کننده	محمد بیک‌زاده
فیلم‌برداری	مازیار پرتو
تدوین‌گر	مهرزاد مینویی
مدت	۴۱–۶۰ دقیقه
بودجه	۲۶۹ میلیون تومان[۲]
شبکهٔ اصلی	شبکه یک سیما
انتشار اولیه	۱۳۷۵

امام علی یکی از پربیننده‌ترین آثار تلویزیونی ایران در دهه ۱۳۷۰ بود.^[۵] از این مجموعه تلویزیونی نسخه سینمایی نیز تهیه شده است.^[۶]

داستان

داستان این سریال از اواخر دورهٔ خلافت عثمان بن عفان، سومین خلیفه راشدین شروع و تا پنج سال انتهایی و دوران خلافت و زندگی علی بن ابی‌طالب می‌پردازد.

بازیگران و گویندگان[۷]

بازیگران	نقش‌ها
داریوش ارجمند	مالک اشتر
مهدی فتحی	عمرو عاص
بهزاد فراهانی	معاویه
محمدرضا شریفی‌نیا	ولید
سیروس گرجستانی	اباقطام
اصغر همت	مروان
ویشکا آسایش	قطام
انوشیروان ارجمند	اشعث
چنگیز وثوقی	وردان
سعید نیک‌پور	عمار یاسر
جواد خدادادی	ابوذر
عنایت شفیعی	جُندَب
عنایت بخشی	ابن وهب
منصور والامقام	زُبَیر
منوچهر لاریجانی	طلحه
پرویز پرستویی	محمد بن ابی‌بکر
سیاوش شاکری	ابوزبید
حبیب دهقان‌نسب	حارث
ابوالفضل شاه‌کرم	حرث
جمشید مشایخی	ابن مسعود
داوود رشیدی	حکیم
رضا کرم‌رضایی	طلیحه بن خُویلد
اکبر عبدی	مترجم
جهانگیر فروهر	ابوسفیان
عباس امیری	ابوموسی اشعری
علی آزاد	ابن‌عباس
فخری خوروش	دایهٔ ولید
توران مهرزاد	اسماء
پروانه معصومی	هاجر
فریده سپاه‌منصور	همسر ابوذر
شهره لرستانی	مریم
آزیتا حاجیان	کنیز رومی
سرور نجات‌الهی	همسر ولید
حسین پناهی	ابن خباب
رحمان باقریان	عثمان بن حنیف
علی‌اصغر گرمسیری	ژنده‌پوش
باقر صحرارودی	کعب‌الاحبار
مرتضی ضرابی	ساحر
نعمت‌الله گرجی	پیرمرد
حسین خانی‌بیک	دینار
عزیزالله هنرآموز	عقیل
سروش خلیلی	پیک
احمد قدکچیان	تاجر
آتش تقی‌پور	سعدون
علی زندی	سعد بن ابی‌وقاص
نادر رجب‌پور	ابن عامر
رضا خندان	عدی
کریم اکبری مبارکه	ابن ملجم
فخرالدین صدیق‌شریف	ابن عدیس
اکبر سنگی	عبدالله بن زبیر
محمدرضا حقگو	سعید بن عاص
شهروز ملک‌آرایی	قیس
فرهاد اصلانی	یزید
منوچهر علی‌پور	ابو زینب اسدی
حمید عبدالملکی	ابو مورع
فرید سجادی	مخدوج اعرابی
فرحناز منافی ظاهر	همسر حرث
فرحناز مهر	همسر حارث
اسمعیل بختیاری	زید بن حصین
عباس وفایی	محمد بن طلحه
محمود مقامی	محمد حنفیه
احمد نمازی	نعمان
محمدولی احمدلو	قاصد
محمد کیلانی	یزید بن اسد
محسن قاضی‌مرادی	فاروق
کامران فیوضات	مغیره
حسن میرباقری	ابراهیم اشتر
فریبا غلامی	همسر ابن خباب
حسین کسری	صعصعه
بهمن زرین‌پور	عبدالله بن عمر
امیر باران‌لوئی	عبیدالله بن عمر
پرویز شاهین‌خو	اباالحق
محمدتقی شریفی‌نوری	نیار اسلمی
جهانسوز فولادی	کارگزار قلزم
حسین پرستار	ابان
محمودرضا طاهری	ارشد
قاسم پاکرو	حرقوص بن زهیر
حمید شوقی	سردار سزار
رضا آتشین	ابوالاعور
نرگس رحمان‌نسب	نائله
علی آزادمنش	عماره
مهوش وقاری	همسر عماره
علیرضا شکرآبی	پسر عماره
احمد سرفراز	دروازه‌بان کوفه
حسین کاتبی	حرقوص
محمد آزادی	امیر دزدان
رامین پزشکی	عبدالله
سعید بیدختی	اسماعیل
جواد کیالی	سهل بن حنیف
علی‌اصغر نجات	امیر مصر
اکرم حاج‌حسنی	کنیز ابوسفیان
اکبر بلندی	شریح
عزیز بهرامی	خادم شیخ
محسن خرم‌دره	اعرابی
امیر سلیمانی	جنگاور رومی
محسن موسوی	کرک
محمد نمازی	کاروان‌سالار
ناهید هشیار	زن نقابدار
حسین حسین‌زاده	اعرابی
سلامی	قاصد رومی
فرامرزیان	اعرابی
جهانبخش	آهنگر
غفاری	حمراء
حبیب‌پور	خادم مسجد
مهدی پارسا	اعرابی
دره هلالات	مادر یزید
فقیهه سلطانی	کنیز معاویه
فخری سلطانی	کنیز معاویه
آناهیتا مهر	کنیز معاویه
آرش سجادی	نوجوان جمل
مهراوه شریفی‌نیا	کودکی قطام
روزبه سجادی	کودکی حارث
احسان سجادی	کودکی حرث
مریم توکلی	دختر ابوذر
سیاوش گرجستانی	کودک عرب
حامد میرباقری	کودک عرب

تولید

سال ۱۳۷۰، در زمان ریاست محمد هاشمی رفسنجانی بر سازمان صدا و سیما، داوود میرباقری فیلمنامه سریالی با عنوان «خاری در گلو» را براساس زندگی علی ابن ابی طالب به صدا و سیما ارائه داد. از میرباقری خواسته شد فیلمنامه‌اش را بازنویسی کند و این روند و اعمال اصلاحیه‌ها تا چند بار تکرار می‌شود. سرانجام با تأیید مسؤولان وقت تلویزیون، نخستین سریال مهم تاریخی مذهبی صدا و سیما در چنین ابعادی کلید خورد. «خاری در گلو» که اشاره به خطبه «شقشقیه» علی در نهج البلاغه دارد، در سال ۱۳۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین رفت.

فیلمبرداری امام علی از ۲۱ آبان ۱۳۷۰ کلید خورد.^[۸] امام علی در ۱۹ ماه فیلمبرداری ساخته شد.^[۲]

هزینه

امام علی در اوایل دهه هفتاد با بودجه‌ای در حدود ۲۷ میلیون تومان به عنوان یک تله‌تئاتر مقابل دوربین رفت. این مجموعه در طول مدت ساخت بیش از ۱۰ بار دچار اصلاح برآورد شد و در نهایت با بودجه‌ای معادل ۲۶۹ میلیون تومان به پایان تولید رسید.^[۹] در این مجموعه داریوش ارجمند (در نقش مالک اشتر) ماهانه ۹۵ هزار تومان دستمزد می‌گرفت که در نهایت دستمزد این هنرپیشه به ۱۴٫۵ میلیون تومان رسید.^[۱۰]

موسیقی

امام علی
آلبوم موسیقی متن از فرهاد فخرالدینی
انتشار	۱۳۷۶
ژانر	موسیقی فیلم
ناشر	سروش

موسیقی سریال امام علی توسط فرهاد فخرالدینی ساخته شده است. موسیقی تیتراژ را نیز صدیق تعریف اجرا کرده است.

فهرست آهنگ‌ها

موسیقی همهٔ ترانه‌ها توسط فرهاد فخرالدینی ساخته شده‌است.

شماره	نام	مدت
۱.	«کل صبح»	۶:۲۲
۲.	«مالک اشتر»	۳:۱۹
۳.	«رقص خنجر»	۵:۲۸
۴.	«قطام»	۴:۱۳
۵.	«کاخ سبز»	۴:۴۰
۶.	«تنهایی»	۱۰:۰۷
۷.	«دیدار»	۱:۵۱
۸.	«همای رحمت»	۳:۱۴
۹.	«کاروان عایشه»	۳:۰۸
۱۰.	«سوران ۱»	۳:۱۹
۱۱.	«عروسی ابوذر»	۳:۰۷
۱۲.	«سپاه علی (ع)»	۳:۴۴
۱۳.	«سپاه معاویه»	۱:۵۱
۱۴.	«جنگ صفین»	۳:۴۸
۱۵.	«سواران ۲»	۱:۳۱
۱۶.	«شربت مرگ»	۲:۳۸
۱۷.	«شهادت»	۱:۴۴
مجموع مدت:		۱:۰۴:۰۴

پخش

صدا و سیما تا پیش از سریال امام علی، مجموعه‌ای با این گستردگی و وسعت تولید نکرده بود. به‌ویژه که حساسیت‌های مسلمانان و صدا و سیما همیشه در قبال سوژه‌های مذهبی به‌شدت بالا بوده و این مسئله در دهه ۷۰ نیز بیشتر از همیشه حس می‌شد. گرچه ساخت و پخش این سریال، مسیر را برای تولید آثاری پرهزینه با مایه‌های مذهبی هموار کرد.^{[نیازمند منبع]}

ساخت سریال حدود چهار سال به طول انجامید و به دلیل پیشگام بودن مجموعه در قیاس با دیگر تولیدات صدا و سیما تا آن زمان، سازندگان با مسائل و دغدغه‌های زیادی مواجه شدند، اما سرانجام این سریال که ساخت آن در ۲۱ آبان سال ۷۰ در شهرک سینمایی غزالی آغاز شده بود بعد از پنج سال از مرداد تا بهمن سال ۷۵ روی آنتن شبکه یک سیما رفت.^[۱۱]

پخش 4K

سریال امام علی با همکاری آرشیو مرکزی و امور لابراتور فیلم اداره کل آرشیو صداوسیما به نسخه باکیفیت ۴K تبدیل و آماده‌سازی شد و از ۱۲ اسفندماه سال ۱۴۰۳، همزمان با ایام ماه رمضان پخش شد.^{[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]}

اعتراضات

نمایش بخش‌هایی از امام علی، به‌ویژه صحنه‌های مربوط به کشته شدن خلیفه سوم و آغاز خلافت علی، در میان برخی از ایرانیان اهل سنت مورد انتقاد قرار گرفت. اعتراض امام جمعه اهل سنت کرمانشاه، ملامحمد ربیعی، به این مجموعه، و مرگ او، باعث بروز اعتراضات گسترده خیابانی در کرمانشاه، جوانرود و روانسر شد. این اعتراضات به درگیری‌هایی منجر شد که طی آن بیش از ۱۰ نفر کشته، ده‌ها نفر زخمی و عده‌ای بازداشت شدند.^[۵]