گویش‌های پشتو

گویش‌های پشتو (پشتو: د پښتو ګړدودونه da Pax̌to gəṛdodūna) به دو گروه بزرگ پشتوی شمالی و پشتوی جنوبی تقسیم می‌شوند. هر یک از این دو گونه زبان پشتو به گویش‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند. پشتوی شمالی در شرق و شمال شرق افغانستان (شامل کابل) و مرکز، شمال و شرق خیبر پختونخوا (شامل پیشاور) و پشتوی جنوبی در جنوب آن، در جنوب و غرب افغانستان (شامل قندهار), جنوب خیبر پختونخوا و شمال بلوچستان (شامل کویته) گفتگو می‌شود. اتنولوگ پشتو را به گروه‌های شمالی، جنوبی مرکزی و گویش ونتسی نقسیم می‌کند.^[1]

گویش‌ها

۱ گونه جنوبی

• گویش درانی یا قندهاری (یا گویش جنوب غربی)
• گویش کاکار (یا گویش جنوب شرقی)
• گویش شیرانی
• گویش ماندوخل
• گویش مروت-بتانی
• گویش ونتسی
• گروه کرلانی جنوبی یا گویش‌های مرکزی

• گویش ختک
• گویش وزیرولا

• گویش داورولا
• گویش ماسیدولا

• گویش بانوچی

۲ گونه شمالی

• گویش مرکزی گیلجی (یا گویش شمال غربی)

• گویش وردک

• گویش یوسفزی یا یوساپزی (یا گویش شمال شرقی)
• گروه کرلانی شمالی

• گویش تانیولا
• گویش قبیله منگل
• گویش خوستی
• گویش زادران
• گویش بانگاش-اوراکزی-توری-زازی
• گویش آفریدی
• گویش خوگیانی

مقایسه واژگان

جدول زیر واژگان گویش‌های قبیله‌ها و شهرهای مختلف را مقایسه می‌کند.

فارسی	قندهار	کویته	هرنائی[2]	لکی مروت	کرک	بنو میران شاه	وانا	تنی	پاراچنار بنگش	جمرود	کژه خوگیانی	چک وردک[3]	شرن	کابل	پیشاور	واژه‌نامه پشتو
پشتو	Paṣ̌to	Pašto	Pašto	Pašto	Pāštȫ	Pāšte	Pāšte	Pāxte	Pāxtȯ	Pāxtȫ	Pāxtȯ	Pāx̌tȯ	Pax̌to	Puxto	Puxto	پښتو
چهار	tsalor	tsalor	tsalor	čalor	tsālȫr	sāler	tsālwer	tsāler	tsālȯr	tsālwȫr	tsālȯr	tsālȯr	tsalor	tsalor	salor	څلور
شش	špaẓ̌	špaž	špož	špaž	špež	špež	špež	špeg	špeg	špeg	špeg	špeǵ	špaǵ	špag	špag	شپږ
زن	ṣ̌ədza	šədza	šəza	šəǰa	šəzā	šəzā	šəzā	xəzā	x̌əzā	xəzā	x̌əzā	x̌ədzā	x̌ədza	xəza	xəza	ښځه
پدر	plār	plār	pyār	plār	plår	plor	plor	plor	plâr	plår	plâr	plâr	plār	plār	plār	پلار
بسیار	ḍer zyāt	ḍer zyāt	tsaṭ	ḍer zyāt	ḍer zyåt	pirā zyot	rəṭ zyot	rəṭ zyot	ḍer zyât	ḍer zyåt	ḍer zyât	ḍer zyât	ḍer zyāt	ḍer zyāt	ḍer zyāt	ډیر زیات
کم	ləẓ̌	ləž	ləž	ləž	ləž	ləški	ləški	ləg	ləg	ləg	ləg	ləǵ	ləǵ	ləg	ləg	لږ
چگونه	tsənga	tsənga	tsona	čərang	tsərāng	sərāng	tsərāng	tsərge	tsəngā	tsərāng	tsəngā	tsəngā	tsənga	tsənga	singa	څنګه
کی (چه کسی)	tsok	tsok	čok	čok	tsȫk	sek	tsek	tsek	tsȯk	tsȫk	tsȯk	tsȯk	tsok	tsok	sok	څوک
نوشیدن	čṣ̌əl	čšəl	ğwətang	čšəl	tshi	čšəl	čšəl	tsəxəl	tsəxəl	tsəxəl	tsəxəl	čx̌əl	čx̌əl	tskəl	skəl	څښل
پا	pṣ̌a	pša	špa, ğədəi	pša	pšā	pšā	pšā	pxā	pxā	pxā	pxā	px̌ā	px̌a	pxa	xpa	پښه
ما	muẓ̌	muž	moš	muž	muž	miž	miž	mig	mu	mu	mu	muǵ	muǵ	mung	mung	موږ
مال من	zmā	zmā	mā eğē	emā	emå	emo	emo	emo	emâ	emå	emâ	emâ	zmā	zəmā	zamā	زما
مال تو	stā	stā	tāğa	etā	etå	eto	eto	eto	etâ	etå	etâ	etâ	stā	stā	stā	ستا
دختر	nǰiləi	nǰiləi	čwara	ǰinkəi	wȫṛkəi	weṛkye	weṛkye	weṛkye	wȯṛkəi	wȫṛkye	wȯṛkəi	wȯṛkəi	ǰiləi	ǰinəi	ǰinē	نجلی
پسر	halək	halək	čorá	kṛāčay	wȫṛkāi	weṛkā	weṛkāi	weṛkāi	wȯṛkāi	wȫṛkāi	wȯṛkāi	wȯṛkāi	halək	halək	halək	هلک
خورشید	lmar	lmar	mir	nmar	merə stərgā	myēr	ğormə stərgā	myerə stərgā	merə stərgā	merə stərgā	lmerə stərgā	lmer	lmar	nmar	nwar	لمر
تخم مرغ	hagəi	hagəi	hoya	angəi	wȫyā	yeyā	yeyā	yeyā	ȯyā	wȫyā	ȯyā	ȯyā	hagəi	hagəi, hā	hagē, hā	هګی
بله/نه	wo/ya	wo/na	wo/na	ya/na	wȫ	ē/nā	ē/nā	yē/nā	wȯ/nā	ē/nā	wȯ/nā	wȯ/nā	wo/na	wo/na	ao/na	هو\نه
خانه	kor	kor	kor	kor	kȫr	kēr	ker	ker	kȯr	kȫlə	kȯr	kȯr	kor	kor	kor	کور
من هستم	yəm	yəm	ī	yəm	yəm	yə	yə	yə	yəm	yəm	yəm	yəm	yəm	yəm	yəm	یم
من می‌روم	dzəm	dzəm	dramī	ǰəm	tsəm	sə	tsə	tsə	tsəm	tsəm	tsəm	tsəm	dzəm	zəm	zəm	ځم
زبان	žəba	zəba	zbə	zəba	žəbā	žəbā	žəbā	žəbā	žəbā	ǰəbā	žəbā	zəbā	zəba	žəba	ǰəba	ژبه
هست	sta	sta	sta	sta	štā	štā	štā	štā	štā	štā	štā	stā	sta	šta	šta	شته
خرس	yiẓ̌	yiž	yiržá	yiž	yiž	yiž	yiž	yig	yig	yig	yig	yiǵ	yiǵ	yig	yig	ایږ
مورچه	meẓ̌ay	mežay	merža	mežay	mežāi	mežāi	mežāi	megāi	megāi	megāi	megāi	məǵātāi	meǵay	megay	megē	میږی
فارسی	قندهار	کویته	هرنائی	لکی مروت	کرک	بنو میران شاه	وانا	تنی	پاراچنار بنگش	جمرود	کژه خوگیانی	چک وردک	شرن	کابل	پیشاور	واژه‌نامه پشتو

جستارهای وابسته

• زبان‌های ایرانی شرقی
• زبان نیاهندواروپایی
• زبان‌های هندوایرانی

منابع

1. Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Language Family Trees. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International.
2. Hallberg, Daniel G. 1992. Pashto, Waneci, Ormuri. Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan, 4.
3. Coyle, Dennis Walter (August 2014). "Placing Wardak among Pashto varieties" (PDF). University of North Dakota:UND. Archived from the original (PDF) on 26 December 2014. Retrieved 26 December 2014.