شاهنشاهی کوشانی
یک شاهنشاهی ایرانیتبار حاکم بر شرق ایران و شمال هند (۳۰–۳۷۵) / From Wikipedia, the free encyclopedia
شاهنشاهی کوشانی (به زبان باختری: Κυϸανο (لاتیننویسی: Kušāno)، به یونانی باستان: Βασιλεία Κοσσανῶν، به سانسکریت: कुषाण राजवंश، به چینی معیار: 貴霜帝國، به پهلوی اشکانی: 𐭊𐭅𐭔𐭍 𐭇𐭔𐭕𐭓، به پارسی میانه: (؟) (لاتیننویسی: Kušān-šahr[8])) یک شاهنشاهی باستانی به مرکزیت سرزمین باختر (بلخ) در افغانستان امروزی بود که توسط کوجولا کادفیسس در سدهٔ نخست میلادی بنیان گذاشته شد. این شاهنشاهی در اوج گسترهٔ خود در زمان کانیشکا از دریاچه آرال آسیای میانه، ختن، کاشغر و حوضه تاریم چین، تا هریوا، زرنکه، گنداره، بگرام، تخارستان و باختر افغانستان الی تاکسیلا و پاتالیپوترا پاکستان و جلگه سند و گنگ، ماتورا، جبلپور، سارناث و بنارس شمال هند را زیر فرمان خود داشت.کوشانیان خودرا شاهنشاه شاهانشاهان در سکههایشان لقب میدادند و نردیک به ۴۰۰ سال حکمرانی کردند.[9]
شاهنشاهی کوشانی | |||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱ م.–۳۷۵ م. | |||||||||||||||||||||||||||
پرچم | |||||||||||||||||||||||||||
شاهنشاهی کوشانی در اوج شکوه خود در زمان کانیشکا | |||||||||||||||||||||||||||
وضعیت | شاهنشاهی | ||||||||||||||||||||||||||
پایتخت | پیشاور (Puruṣapura) تاکسیلا (Takṣaśilā) ماتورا (Mathurā) | ||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | یونانی کوینه (زبان رسمی تا سال ۱۲۷ میلادی)[persian-alpha 1] باختری (زبان رسمی از سال ۱۲۷ میلادی)[persian-alpha 1] گنداری[2] سانسکریت[2] | ||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | هندوئیسم[3] آیین بودایی[4] مزدیسنا[5] | ||||||||||||||||||||||||||
نام(های) اهلیت | کوشانو (یوئهچی) | ||||||||||||||||||||||||||
حکومت | پادشاهی موروثی | ||||||||||||||||||||||||||
شاهنشاه یا کوشانشاه | |||||||||||||||||||||||||||
• ۱–۳۰ | هرایوس | ||||||||||||||||||||||||||
• ۳۰–۹۰ | کوجولا کادفیسس | ||||||||||||||||||||||||||
• ۹۰–۱۱۳ | ویما تاکتو | ||||||||||||||||||||||||||
• ۱۱۳–۱۲۷ | ویما کادفیسس | ||||||||||||||||||||||||||
• ۱۲۷–۱۵۰ | کانیشکا بزرگ | ||||||||||||||||||||||||||
• ۱۵۰–۱۹۰ | هویشکا بزرگ | ||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۱–۲۳۲ | واسودیوا بزرگ | ||||||||||||||||||||||||||
• ۲۳۲–۲۴۷ | کانیشکا دوم | ||||||||||||||||||||||||||
• ۲۴۷–۲۶۵ | واسیشکا | ||||||||||||||||||||||||||
• ۲۶۵–۲۷۰ | کانیشکا سوم | ||||||||||||||||||||||||||
• ۲۷۰–۳۰۰ | واسودیوا دوم | ||||||||||||||||||||||||||
• ۳۰۰–۳۳۵ | شاکا کوشان | ||||||||||||||||||||||||||
• ۳۳۵–۳۷۵ | کیپونادا | ||||||||||||||||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||||||||||||||||
• بنیانگذاری | ۱ م. | ||||||||||||||||||||||||||
• سقوط آخرین شاه کوشانی | ۳۷۵ م. | ||||||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||||||
۲۰۰ (برآورد کم)[6] | ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۷۷۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||
۲۰۰ (برآورد بالا)[7] | ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۹۷۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||
واحد پول | درهم کوشانی | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | افغانستان ایران چین هند نپال پاکستان تاجیکستان ازبکستان ترکمنستان قرقیزستان |
کوشانها ممکن است یکی از پنج تیره یوئهچی بودند که در جریان مهاجرت از آسیای میانه به سمت مرکز افغانستان امروزی، به ویژه از بلخ تا پیشاور ساکن شدند.
کوشانها در دوران آغازین خود، از زبان یونانی که به دلیل حکومت طولانی یونانیان بر بلخ در منطقه رایج بود به عنوان زبان درباری خود استفاده میکردند. اما پس از گذشت مدتی، احتمالاً در سال ۱۲۷ میلادی، کانیشکا زبان باختری (بلخی) و تخاری را که در این زمان به زبان مادری کوشانها تبدیل شده بود، به عنوان زبان رسمی امپراتوری خود اعلام کرد. شاهنشاه کوشانی (به زبان باختری: ϷΑΟΝΑΝΟϷΑΟ) کانیشکا بزرگ، از مهمترین شخصیتهای تاریخ بوداییگری بود. او نقش بسیار بزرگی در گسترش بودیسم در هند، ایران و چین بازی کرد.[10]
کوشانها با امپراتوری روم، پادشاهی آکسوم و دودمان هان روابط دیپلماتیک داشتند. با وجود اینکه هنر، فلسفه و دانش بلخی در دوران کوشانها دوران طلایی را پشت سر گذاشت، از آثار کوشانی به جز سنگنبشتههای شاهی، منطقه باستان شناسی هده، تندیسهای بودا در بامیان و استوپای کانیشکا در پاکستان و گنجینه باختری طلاتپه چیزی دیگری به دست ما نرسیدهاست و بیشتر تاریخ این امپراتوری را باید در منابع خارجی جست.[11]
شاهنشاهی کوشان در اوایل و میانههای سدهٔ سوم میلادی تحت فشار ساسانیان از غرب، امپراتوری گوپتا از شرق و کیداریان از شمال هم فروپاشید. بخشهای غربی آن شامل بلخ (مرکز امپراتوری)، سغد و گندهارا تحت فرمان ساسانیان درآمد. ساسانیان این مناطق را به پادشاهی نیمهمستقلی به نام کوشانشهر بدل کردند و گروهی از شاهزادگان ساسانی موسوم به کوشانشاهان بر آن فرمان راندند. با این حال، اعضای باقیماندهٔ دودمان کوشانی تا سال ۳۷۵ میلادی بر بخشهای جنوبی و شرقی حکومت سابقشان که پاکستان امروزی در شمال هند واقع بودند، حکومت کردند که در نهایت توسط سامودراگوپتا فتح شد.