کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹
کودتایی علیه دولت در ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ (۲۲ فوریه ۱۹۲۱ میلادی)، کودتایی نظامی بود که علیه کابینه رئیس الوزرای ایران سپهدار اعظم فتحالله اکبر و نه دودمان قاجار، و الیگارشی زمینداران و مقامات دیوانسالاری که حکومت را در دست داشتند اجرا شد، و بعدها منجر به تأسیس سلسله پهلوی شد. این کودتا توسط رضاخان میرپنج (بعدها رضا شاه)، فرمانده قزاق آتریاد همدان و سیدضیاءالدین طباطبایی[4] و با مشارکت نظامیان بریتانیایی به رهبری ژنرال ادموند آیرونساید، رئیس نیروی شمال ایران انجام شد.[5][6]
کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
طرفهای درگیر | |||||||
![]() |
مورد حمایت:![]() | ||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||
![]() |
![]() ![]() ![]() ![]() | ||||||
قوا | |||||||
۱۵۰۰ قزاق ایرانی | |||||||
تلفات و خسارات | |||||||
در جریان کودتا، چندین پلیس در تهران، کشته یا زخمی شدند. |
بریتانیاییها از طریق کمیته زرگنده در طراحی کودتا یا آنچه بعداً رهبران میبایست انجام میدادند، نقش داشتند.[7][8] [6] و بر همین اساس بنا به نوشته عاقلی جهت اطمینان بازوی نظامی کودتا ۲۳ روز پیش از کودتا رضا خان با ادموند آیرونساید ملاقات کرده که در این دیدار آیرونساید به رضاخان گفته بود اگر شما قدرت را در دست بگیرید ما مخالفتی نداریم.[9] در نتیجه مذاکرات و هماهنگیهای به عمل آمده بین سیدضیاءالدین طباطبایی و رضاخان، در روز سوم اسفند قوای قزاق وارد تهران شده و ادارات دولتی و مراکز نظامی را تحت فرمان خود کردند. نزدیک به صد تن از فعالان سیاسی و رجال سرشناس بازداشت و زندانی شدند. احمدشاه قاجار و محمدحسن میرزا (ولیعهد) به کاخ فرحآباد گریختند و سپهدار رشتی (نخستوزیر) به سفارت انگلستان در تهران پناهنده شد. نتیجه کودتا، رئیسالوزرایی سیدضیاءالدین و وزیر جنگ شدن ماژور مسعود خان کیهان و سپس خود رضاخان بود.