کاکنه
گونه‌ای از فیسالیس From Wikipedia, the free encyclopedia
گونه‌ای از فیسالیس From Wikipedia, the free encyclopedia
کاکُنه یا عروسک پشت پرده (Physalis alkekengi) گیاهی علفی و خودرو، با برگ‌های بیضی، گل‌های سفید، و میوه‌ای سرخ‌رنگ است که برگ، پوست، دانه و میوهٔ خشک‌شده کاکنه کاربرد دارویی دارد و جوشانده آن مُدِر (ادرارآور)، مسکن و ضدعفونی کننده‌است.[1]
| کاکنه | |
|---|---|
 | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاه |
| راسته: | بادنجان‌سانان |
| تیره: | بادنجانیان |
| سرده: | کاکنه‌ها |
| گونه: | P. alkekengi |
| نام دوبخشی | |
| Physalis alkekengi | |
کاکنه گیاهی است بوته‌ای، یک‌ساله تا سه‌ساله، بومی شرق و جنوب آسیا و جنوب اروپا. در ایران، این گیاه در جنگل‌های شمال، شمال غربی در ارسباران و همچنین در مرکز ایران، پیرامون تهران، دیده می‌شود. کاکنه معمولاً به‌شکل علف هرز در زمین‌های کشاورزی می‌روید.
کاکُنه را کاکونه، عروسک، عروسک پشت پرده و عروس پس پرده هم گفته‌اند. نام‌های دیگر آن «گیلاس جهودان» و «کچومن» و فانوس چینی و فیسالیس قرمز است. صورت معرب کاکنه، یعنی «کاکِنَج» هم در برخی متون قدیمی به‌کار رفته‌است. به عربی «جوزالمزج» و «حب اللهو» گفته می‌شود و در زبان آذری به آن یِرگیلاسی، در ترکی استانبولی به آن güveyfeneri (فانوس داماد) می‌گویند.
این گیاه از تیره بادنجانیان با زمین‌ساقه‌ای خزنده و ساقه‌ای گوشه‌دار و راست است. برگ‌هایی دم‌دار دارد که در گروه‌های دوتائی قرار گرفته‌اند.
بلندی این گیاه بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است. کاکنه دو نوع ساقه دارد، یکی زیرزمینی که منشعب و افقی است و دیگری ساقه‌های هوایی که ایستاده، زاویه‌دار و پوشیده از کرک است. برگ‌هایش تخم مرغی نوک تیز یا مثلثی شکل و به رنگ سبز تیره است. گل آن بزرگ، تکی و به‌رنگ سفید یا مایل به زرد است و از خرداد تا شهریور ماه می‌شکفد. کاسه گل به‌تدریج رشد می‌کند، به‌هم می‌پیوندد و به‌شکل پرده‌ای نازک و کاغذین دور میوه را می‌گیرد. رنگ کاسه در آغاز سبز روشن است و کم‌کم نارنجی می‌شود. با این ویژگی گیاه را به‌آسانی می‌توان شناخت. میوه گیاه کروی‌شکل، به اندازه گیلاس و به رنگ قرمز است. درون میوه تعدادی دانه ریز سفیدرنگ دیده می‌شود. عروسک پشت پرده را با کاشت دانه زیاد می‌کنند.
گل‌های کاکنه سفید وکوچک هستند. کاسه گل پس از گرده افشانی و لقاح می‌روید، درشت، متورم و رنگین می‌شود و به رنگ نارنجی تند با برگ‌های برجسته در می‌آید. درون آن میوه گیاه به شکل سته نارنجی رنگی تشکیل می‌شود. معمولأ در پاییز پارانشیم کاسه گل تحت تأثیر فعالیت باکتریهای سلولز خوار تجزیه می‌شود، در نتیجه فقط شبکه رگبرگ‌های کاسه به شکل تور سفید رنگ ظریف و نازکی باقی می‌ماند و میوه گرد درون آن نمایان می‌شود. به همین علت است که این گیاه را عروسک پشت پرده می‌نامند.
در سال ۱۹۸۵، کاکنه در کلمبیا از اهمیت تجاری برخوردار شد، این کشور به‌طور گسترده اقدام به کشت آن کرده و میوه آن در طبیعت و به‌صورت بسته‌بندی جهت بازار فروخته می‌شد.
در حال حاضر، کلمبیا بزرگ‌ترین تولیدکننده کاکنه در جهان و پس از آن آفریقای جنوبی است و کاکنه دومین میوه با اهمیت است که ۵۴ درصد از صادرات میوه کلمبیا را به خود اختصاص داده‌است. احتمالاً، کلمبیا بیشترین مساحت کشت فیسالیس را دارد، در حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ هکتار که بین ۱۵ تا ۲۸ تن فیسالیس در هر هکتار تولید می‌کند.[2] در حال حاضر در بعضی از استان‌های ایران به صورت گلخانه‌ای کشت می‌شود.
برای معرفی گونه‌ای در یک منطقه جدید، لازم است ارزیابی از شرایط آب و هوایی و خاک با هدف کمک به انتخاب گونه‌هایی با سازگاری بهتر انجام شود. فیسالیس به دلیل سازگاری با آب‌وهوای مدیترانه‌ای و انواع مختلفی از خاک، می‌تواند در طیف وسیعی از شرایط خاک و آب و هوایی توسعه یابد و به‌عنوان گونه‌ای بسیار تحمل‌پذیر طبقه‌بندی می‌شود.
ارتفاع تأثیر زیادی بر گیاهان و میوه‌های کاکنه دارد. افزایش پرتو فرابنفش و کاهش دمای هوا با افزایش ارتفاع، منجر به تولید گیاهان کوچک‌تر، برگ‌های کوچک و ضخیم می‌شود که باعث تأخیر در اوج باردهی می‌شود. در کلمبیا، فیسالیس در ارتفاعات ۲۰۰۰ تا ۲۶۵۰ متر کشت می‌شود.[4]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
