کاربر:RousouR/صفحه تمرین ۶
From Wikipedia, the free encyclopedia
آترا-هاسیس (اکدی: 𒀜𒊏𒄩𒋀، آوانگاری: Atra-ḫasīs) (انگلیسی: Atra-Hasis)، آترام-هاسیس و یا بنا به واژگان آغازین «وقتی خدایان انسان بودند»، حماسهای از اواخر ادبیات بابلی باستان است که تاریخ بشریت را از آفرینش تا طوفان بازگو میکند. چهار نسخه از این داستان به دست آمده که قدیمیترین آن به قرن هفده پیشا دوران مشترک تعلق دارد. روایت همین متن از «طوفان» است که شاعر «گیلگمش» به عنوان منبعی برای روایت خودش از اسطوره «طوفان» (روایت اوتَنَپیشتی در لوح XI) به کار برد. علاوه بر آن، الگویی چشمگیر برای داستان «طوفان نوح» در «کتاب مقدس» میشود.
آترا-هاسیس به معنای «بسیار خردمند» است و در حماسه گیلگمش، همان اوتنپیشتی (نجاتیافته از طوفان بزرگ) است. انلیل (خدای اصلی بر روی زمین که معمولا در مواجهه با انسان برخورد خشن و خصمانه دارد) از هیاهوی بیامان آفرینش جدید (انسان) به ستوه میآید. ائا (نام اکدیِ خدای سومری انکی، خدای خرد، جادو و آبهای تازه، چارهگر مشکلات و نیکوکار برای انسان) راه رهایی انسان را به آترا-هاسیس نشان میدهد. در پایان انلیلِ خشمگین راه حل نهایی را برمیگزیند: او «طوفان» را نازل خواهد کرد تا بشریت یکسره نابود شود. راه حل نهایی انلیل به طرز مرگباری دارای نقصان بود و خدایان را به حال مرگ افکند چون دیگر کسی برای آنها قربانی پیشکش نمیکرد. وقتی نجاتیافتگان از طوفان، با کشتیشان بر قله کوهی بلند مینشینند، بوی خوش پیشکش آترا-هاسیس به آسمان میرود و همه خدایان به غذا هجوم میآورند. اما هنوز مشکل سر و صدای بشر چاره نشدهاست. بنابراین، خدایان در بشر تغییراتی میدهند تا دیگر نتواند مانند گذشته زاد و ولد کند. بزرگترین تغییر آن است که خدایان برای طول عمر انسان، پایانی قرار میدهند.
در منابع گوناگون بینالنهرین باستان، به سومری و به اکدی، چنین آمدهاست که بابلیان اعتقاد داشتند هدف نوع بشر، خدمت به خدایان بودهاست. پیش از آفرینش انسان شهرهای بینالنهرین سفلی، توسط تنها ساکنانش، خدایان، پر شده بود و آنها باید با کارِ خود، خوراک و پوشاک را فراهم میکردند. تحت نظارت انلیل، سرور زمین، خدایان خُرد خوراک خدایان را کشت و برداشت میکردند، زمین را شخم میزدند و طاقتفرساتر از همه آنکه زمین را برای ایجاد رود و راهآب میشکافتند تا زمین را آبیاری کنند. در نهایت، کار بیش از حد توانشان شد و سر به شورش گذاشتند. انکی نخستین تکنولوژی را طراحی کرد تا جایگزین نیروی کاری از گِل ایجاد شود و سپس راهی برای این موجود تازه گذاشت تا خود را تکثیر کند. در شعر آترا-هاسیس یوغ و سبد خاک وسیله حمل از محل حفاری است و نماد باری است که انلیل بر بشریت تحمیل کردهاست. زندگانی طولانی این ایدئولوژی (بشر خادم خدایان است)، از حداقل هزاره سوم پیشا دوران مشترک تا آمدن اسلام (مدتها پس از نابودی تمدن بابل)، در سوره ۵۱ قرآن نمایانگر است که مشخصا اعتقاد قدیمی را رد میکند.
به روایت این حماسه، گِلی را که ائا به عنوان ماده خام آفرینش انسان به ایزدبانو مادر میدهد، با آمیخته شدن با خون یک خدا جاندار میشود. آن خدا رهبر شورشگران بود و از این روست که انسان میتواند سرکش باشد. سرشت ذاتا سرکش و نافرمان انسان که در این اسطوره آفرینشِ وی خلاصه شدهاست بر سنتی از تاریخ نخستین انسان نیز اثر گذاشتهاست. اسطوره وحشیگریِ نخستینِ انسان در تضاد با سنتی قرار میگیرد که در آن، بشریت برای به دست گرفتن ابزاری خلق میشود که پیش از آن در اختیار خدایانِ ساکن در شهرها بودهاست. طبق اساطیر بابلی، خدایان تمدن بشریت را ایجاد کردند و پادشاهی را از آسمان فرو فرستادند. در این میان، ائا نقش مهمی دارد که «هفت فرزانه» را به همراه همه هنرها و صنایع زندگی شهری به اریدو و سایر شهرهای نخستین فرستاد. آنها موجوداتی بودند که در سرآغاز حماسه گیلگمش شهر اوروک و دیوار آن را بنیاد گذاشتند: ««هفت فرزانه» پیریزیهایش را بنیاد نریختند؟»