پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین
هواپیمای مسافربری ساقط شده توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی / From Wikipedia, the free encyclopedia
پرواز شمارهٔ ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین، پروازی مسافربری متعلق به هواپیمایی بینالمللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کییف بود که در ۱۸ دی ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و ساقط شد. همهٔ ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند.[3][4][5] با وجود شواهد بسیاری که حاکی از حمله موشکی سپاه پاسداران بود، حکومت جمهوری اسلامی و سپاه برای سه روز شلیک موشک را انکار کردند، اما نهایتاً با افشای مدارک و آثار شلیک موشک ضدهوایی تور و فشارهای مجامع بینالملل در ۲۱ دی ۱۳۹۸ مسئولیت آن را برعهده گرفتند.[6][4] این تنها سانحه هوایی ساقط کردن هواپیمای تجاری توسط نیروی نظامی کشور مبدأ یا مقصد است.[7]
تاریخ | ۸ ژانویه ۲۰۲۰ (۲۰۲۰-01-۰۸) |
---|---|
علت | حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
محل حادثه | نزدیکی شهریار، ایران[1] ۳۵°۳۳′۴۰″ شمالی ۵۱°۰۶′۱۴″ شرقی |
هواگرد | |
نوع | بوئینگ ۷۳۷–۸۰۰ |
شرکت هواپیمایی | هواپیمایی بینالمللی اوکراین |
شماره پرواز یاتا | PS752 |
شماره پرواز ایکائو | AUI752 |
شناسه تماس | UKRAINE INTERNATIONAL 752 |
شماره دم | UR-PSR |
مبدا پرواز | فرودگاه بینالمللی امام خمینی، تهران |
مقصد | فرودگاه بینالمللی بوریسپیل، کییف |
مسافرین | ۱۶۷ |
خدمه | ۹ |
کشتهشدگان | ۱۷۶ (همه سرنشینان)[2] |
مفقودین | ۱ |
این هواپیما در ۱۸ دی ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) ساعت ۶:۱۹ صبح، اندکی پس از برخاستن از فرودگاه بینالمللی امام خمینی هدف دو موشک قرار گرفت که به فاصلهٔ ۲۴ ثانیه از سامانهٔ موشکی تور پدافند هوایی سپاه پاسداران شلیک شدند. کمی بعد این هواپیما در نزدیکی شاهدشهر استان تهران سقوط کرد و همهٔ ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند.[4][8][9] در روز بعد، مقامات اطلاعاتی آمریکایی اعلام کردند که تصاویر ماهوارههای شناسایی مادون قرمز مستقر در فضا با اطمینان شلیک و نزدیک شدن دو موشک سطح به هوا به بدنهٔ هواپیما را نشان میدهد.[10][11][12][13][14] مقامات دفاعی انگلیس، ارزیابی آمریکاییها در مورد برخورد موشک را تأیید کردند[11] و نخستوزیر کانادا، جاستین ترودو، اظهار داشت شواهد نشان میدهد که این هواپیما توسط یک موشک ایرانی ساقط شدهاست.[15] نیویورک تایمز با بررسی یکی از فیلمهای منتشر شده در شبکههای مجازی که لحظهٔ برخورد موشک به هواپیما را نشان میداد، صحت آن را با نظر کارشناسان خود تأیید کرد.[16]
سخنگوی دولت ایران اما بیدرنگ هرگونه برخورد موشک را تکذیب کرد و آن را «عملیات روانی دولت آمریکا» خواند.[17] حسن روحانی، رئیسجمهور وقت، در تماسی تلفنی با ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین برای «رفع اتهامها» از تشکیل تیم مشترکی از کارشناسان دو کشور و سایر کشورهای مرتبط برای بررسی دقیق علت حادثه خبر داد.[18] در پی آن هیئت ملی ایمنی حمل و نقل آمریکا در ۲۰ دی در بیانیهای اعلام کرد که در تحقیقات مربوط به سقوط این هواپیما حضور خواهد داشت.[19][20] با وجود تحلیلها و خبرسازیهای مختلف از سوی جمهوری اسلامی، همچنین پنهانکاریها و تکذیبهای متوالی آنها، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد. دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی غیرعمد در تشخیص شیء پرنده» اعلام شدهاست.[21] با وجود پنهانکاریهای سه روزه، فایل صوتی جواد ظریف، وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی، نشان داد که مقامات سپاه پاسداران بلافاصله پس از واقعه میدانستند که هواپیما در اثر شلیک موشکی سپاه سقوط کردهاست.[22]
تأیید سرنگونی هواپیما توسط سپاه، منجر به اعتراضات دی ۱۳۹۸ ایران شد. در روز شنبه ۲۱ دی ۱۳۹۸، دانشجویان و مردم معترض برابر دانشگاههای امیرکبیر و شریف تهران دست به تجمع و تظاهرات زده و علیه «دروغگویی» و «پنهانکاری» مسئولان حکومت شعار دادند و خواستار استعفا و محاکمه علی خامنهای به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح شدند.[23][24][25] دانشجویان همچنین تصاویر و بنرهای قاسم سلیمانی را پاره کرده یا به آتش کشیدند.[26][27][28][29]
تقریباً ۱ سال بعد از سرنگونی، گزارشگر ویژه سازمان ملل در گزارش خود نوشت که توضیحات مقامات ایرانی در خصوص وقایع سرنگونی این هواپیما «مملو از تناقض است. این توضیحات با واقعیتها، ارزیابیهای فنی بسیاری از کارشناسان، مغایرت دارند.» و «به نظر میرسد برخی مدارک مرتبط با آن واقعه نابود شده باشد.».[30][31] آنها همچنین گفتند، حکومت ایران دربارهٔ علت سقوط هواپیما دروغ میگوید.[32] بر اساس حکم دادگاه عالی انتاریو، شلیک سپاه پاسداران به این هواپیما عامدانه و تروریستی بوده و وزارت خارجه کانادا این حکم را به وزارت خارجه جمهوری اسلامی ابلاغ کردهاست.[33] در تاریخ ۱۳ بهمن، خبرگزاری اطلاعات و اخبار مستقل اوکراین، یونیان، اقدام به انتشار مکالمات برج مراقبت فرودگاه تهران در روز ساقط شدن هواپیمای اوکراینی کرد که براساس آن برج مراقبت فرودگاه امام خمینی از طریق خلبان پرواز «هواپیمایی آسمان» در همان لحظه در جریان شلیک موشک و ساقط شدن هواپیمای اوکراینی قرار گرفته بودهاست.[34][35] جاستین ترودو نخستوزیر کانادا با صدور بیانیهای در تاریخ ۳ دی ۱۳۹۹، اعلام کرد دولت کانادا ۸ام ژانویه هر سال را به عنوان روز ملی بزرگداشت قربانیان حوادث هوایی تعیین میکند.[36]
این سانحه، مرگبارترین سانحه هوایی بوئینگ ۷۳۷ پس از پرواز ۶۱۰ لاینایر، چهارمین سانحه مرگبار حوادث هوایی ساقط کردن هواپیماهای مسافربری پس از پرواز ۱۷ مالزی ایرلاینز، پرواز ۶۵۵ ایران ایر و پرواز ۰۰۷ کورین ایرلاینز و مرگبارترین سانحه هوایی جهان از اکتبر ۲۰۱۸ تاکنون میباشد؛ همچنین تعداد قابل توجهی از مسافران شهروندان کانادا بودند؛ از این حیث این سقوط، بزرگترین تلفات جانی کشور کانادا در صنعت هوانوردی پس از بمبگذاری تروریستی پرواز ۱۸۲ ایر ایندیا (هند) را شامل میشود.[37]