![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/WUL-chi06_04623_%25E5%25AE%25A4%25E7%25A9%258D%25E5%25BE%2582%25E6%2598%25A5%25E4%25BF%25B3%25E5%258F%25A5.pdf/page1-640px-WUL-chi06_04623_%25E5%25AE%25A4%25E7%25A9%258D%25E5%25BE%2582%25E6%2598%25A5%25E4%25BF%25B3%25E5%258F%25A5.pdf.jpg&w=640&q=50)
هایکو
یک گونه شعری بسیار کوتاه / From Wikipedia, the free encyclopedia
هایکو (به ژاپنی: 俳句) کوتاهترین شعر ژاپنی است.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/WUL-chi06_04623_%E5%AE%A4%E7%A9%8D%E5%BE%82%E6%98%A5%E4%BF%B3%E5%8F%A5.pdf/page1-640px-WUL-chi06_04623_%E5%AE%A4%E7%A9%8D%E5%BE%82%E6%98%A5%E4%BF%B3%E5%8F%A5.pdf.jpg)
هایکو 俳句 |
![]() |
مفاهیم وابسته |
تانکو · چوکا |
هایکو |
مهمترین هایکوسرایان |
ماتسوئو باشو یوسا بوسون کوبایاشی ایسا ماسائوکا شیکی |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/A_little_cuckoo_across_a_hydrangea%28Haiga%29_by_Yosa_Buson.jpg/640px-A_little_cuckoo_across_a_hydrangea%28Haiga%29_by_Yosa_Buson.jpg)
آنچه بهعنوان اشعار هایکو میشناسیم، در حقیقت، سه بند آغازین (هوکّو) اشعار زنجیرهای (رنگا) با مضامین طنزآمیز (سبک هایکای) است که در قرن هفدهم به قالبی مستقل در شعر ژاپن تبدیل شد. این قالب، نخست هوکّو یا هایکای خوانده میشد، اما «ماسائوکا شیکی» (۱۹۰۲–۱۸۶۸) در قرن نوزدهم نام هایکو بر آن نهاد.[1]
هایکوها از ۱۷ مورا (Mora) تشکیل شدهاند و به ترتیب به صورت سه واحد پنجتایی، هفتتایی و پنجتایی از پی هم میآیند. هرچند که گاه هایکوها را دارای ۱۷ هجا برمیشمارند[2] اما از لحاظ زبانشناسی، هجا و مورا دو مفهوم متفاوت هستند و یک واکه بلند میتواند از دو مورا تشکیل شود. وزن شعر هایکو بر پایه شمارش موراها تعیین میشود.[3] بهطور معمول هایکوها دارای کیگُو (kigo) یا فصلواژهها و کیرهجی (kireji) یا برشواژهها هستند.
اشعار هایکو، بدون قافیه ولی موزون هستند، اما وزن آنها مانند شعر انگلیسی مبتنی بر توالی و توزیع هجاهای تکیهبر و بیتکیه، و مانند شعر فارسی و عربی مبتنی بر توالی و توزیع هجاهای بلند و کوتاه نیست بلکه آنچه در اشعار این زبان ایجاد موسیقی میکند، تعداد هجاهای بندهای آن است. یعنی ژاپنیزبان با شنیدن بندهای متوالی پنج هجایی و هفت هجایی احساس میکند که با کلامی موزون و آهنگین روبرو است. قالب هایکو، از سه بند تشکیل میشود که بند نخست آن پنج هجا، بند دوم هفت هجا و بند آخر نیز پنج هجا دارند. البته باید توجه داشت که مقصود ما از هجا، مفهوم سنتی آن در ادبیات ژاپن است که با مفهوم هجا در زبانشناسی مدرن اندکی تفاوت دارد. هجا در معنای سنتی ژاپنی، معادل مفهوم «مورا» در واجشناسی مدرن است. مورا به معنی واحدهایی است که کشش یکسان دارند. بنابراین تعریف، هجاهای سنگین، یعنی هجاهایی که واکه مرکب دارند یا هجاهای دارای «پایانه» دو «مورا» محسوب میشوند. در حقیقت، در وزن شعر کلاسیک ژاپنی، موراها شمرده میشوند نه هجاها. مثلاً واژه ژاپنی «رونین» (rōnin) از دو هجا تشکیل شده (rō.nin)، ولی چهار مورا دارد (ro.o.ni.n).[4]