مغز میانی یا میان مغز یا مزانسفالون (به انگلیسی: mesencephalon یا midbrain) بخشی از مغز است که از بخش میانی سه حفرهٔ اولیهٔ لولهٔ عصبی رویانی تکوین می‌یابد.
مغز میانی در بالای پل مغزی قرار گرفته‌است و ریشه‌های عصب محرک چشم، جسم سیاه، که بعضی اعمال حرکتی را به عهده دارد، در آن قرار دارد. مغز میانی عقب‌تر از هیپوتالاموس و هیپوتالاموس بالاتر از مغز میانی قرار گرفته‌است. برجستگی‌های چهارگانه بخشی از مغز میانی هستند و دو برجستگی بالا انتقال پیام بینایی را به عهده دارند و بزرگ‌تر هستند. دو برجستگی پایین نقش انتقال پیام شنوایی را بر عهده دارند و کوچک‌تر هستند.
کالبدشناسی
مغز میانی، بخش فوقانی ساقهٔ مغزی است و مغز قدامی را به مغز خلفی متصل می‌کند و حاوی مجرایی به نام مجرای مغزی می‌باشد که بطن‌های سوم و چهارم مغز را به هم متصل می‌کند. طول و عرض مغز میانی حدود ۲٫۵ سانتیمتر (یک اینچ) است. میان‌مغز در پیرامون مجرای مغزی سیلویوس قرار گرفته‌است.[1]
مغز میانی در بالای پل مغزی (pons) قرار دارد. مغز میانی از طرف بالا با پیشامغز (forebrain) ونیمکره‌های مغزی و از طرف پایین با پل مغزی مجاور می‌باشد. مجرای مرکزی مغز میانی را مجرای مغزی (cerebral aqueduct) می‌نامند. مغز میانی دارای یک سطح جلویی، یک سطح عقبی و دو سطح طرفی می‌باشد.
در سطح پشتی آن چهار هسته قرار دارد، دو تا در بالا به نام برجستگی‌های دوقلوی فوقانی و دو تا در پایین به نام برجستگی‌های دوقلوی تحتانی. برجستگی‌های بالایی مربوط به راه‌های بینایی و برجستگی‌های پایینی مرتبط با راه‌های شنوایی می‌باشند. این قسمت مغز میانی کلاً بام (تکتوم) نام دارد.
مغز میانی از شکاف چادرینه‌ای (tentorial notch) می‌گذرد و از دو سو در مجاورت با شیار پاراهیپوکامپی و راه بینایی (optic tract)، شریان مغزی خلفی، ورید قاعده‌ای، عصب چهارم مغزی (قرقره‌ای (تروکلئار) و اجسام زانویی می‌باشد. مغز میانی از جلو در مجاورت با چنبره (splenium) جسم سخت، ورید مغزی بزرگ، جسم صنوبری و پولینار می‌باشد.
سطوح مغز میانی
مغز میانی شامل دو بخش قدامی (پایه‌های مغزی) و خلفی تکتوم می‌باشد. تکتوم شامل کالیکولوس‌های فوقانی و تحتانی است.
پایه‌های مغزی در طرفین و جلوی مجرای مغزی قرار می‌گیرند. البته خود پایه‌های مغزی از جلو به عقب به ترتیب از عناصر زیر ساخته شده‌اند:
- پایک‌های مغزی (Crus cerebri)
- تودهٔ سیاه (substantia nigra)
- کلاهک (tegmentum)
سطح پیشین یا شکمی مغز میانی توسط توده سیاه رنگی به نام جسم سیاه به دو بخش تقسیم شده‌اند: پایک‌های مغزی و کلاهک.
بخش جلوی ماده سیاه را پایک‌های مغزی «Crus Cerebri» می‌گویند. راه‌های عصبی که از قشر مخ آغاز شده و به پل، پیاز مغز و نخاع می‌روند از این قسمت می‌گذرند. بخش پشت توده سیاه، کلاهک نامیده می‌شود و موارد زیر را در برمی‌گیرد:
- هسته زوج سوم
- هسته زوج چهارم
- قسمتی از تشکیلات مشبک یا تورینه‌ای
- هسته قرمز
- دسته عصبی مهمی به نام دسته طولی داخلی یا MLF که بین هسته‌های اعصاب مغزی در ساقه مغز ارتباط برقرار می‌کند و به‌طور کلی، در هماهنگی حرکات سر و چشمها بسیار مهم می‌باشد.
هنگام نگاه کردن به یک سمت، برای اینکه دو کره چشم با یکدیگر به جهت مورد نظر بچرخند، هماهنگی بین زوج سوم یک طرف و ششم طرف دیگر لازم است. در آسیبهای MLF علامت بالینی ویژه‌ای به نام «Internuclear Ophthalmoplegia» بروز می‌نماید که در این حالت وقتی بیمار به سمت خارج نگاه می‌کند، چشمی که باید به داخل بیاید ثابت می‌ماند و چشم دیگر که باید به خارج برود، به نیستاگموس دچار می‌شود. مدتها این علامت را ویژگی اختصاصی بیماری مالتیپل اسکلروزیس (M.S) می‌دانستند ولی این حالت در آسیبهای عروقی و انسفالیت ساقه مغز نیز پدید میاید؛ البته باید توجه داشت که ضایعه دو طرفه MLF تقریباً همیشه M.S را مطرح می‌سازد.
کارکرد
این بخش از مغز با بینایی، شنوایی ، کنترل حرکتی، خواب و بیداری، هشیاری و کنترل حرارت بدن مرتبط است.
منابع
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
