مریخ
چهارمین سیارۀ منظومۀ خورشیدی / From Wikipedia, the free encyclopedia
مریخ[1] یا بهرام چهارمین سیاره در منظومهٔ شمسی است که در یک مدار طولانیتر و با سرعتی کمتر از زمین به دور خورشید میچرخد. هر یک بار گردش این سیاره به دور خورشید معادل ۶۸۷ شبانهروز زمین طول میکشد و طول شب و روز آن از زمین کمی طولانیتر است.
ویژگیهای مداری | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
مبدأ مبدأ (ستارهشناسی) | |||||||||||||
اوج | ۷۰۱۱۲۴۹۲۳۰۰۵۲۵۸۶۱۹۹♠۱٫۶۶۶۰ AU ۷۰۰۲۲۴۹۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۲۴۹٫۲ million km | ||||||||||||
حضیض | ۷۰۱۱۲۰۶۶۵۴۴۹۸۵۸۴۹۷۹♠۱٫۳۸۱۴ AU ۷۰۰۲۲۰۶۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۲۰۶٫۷ million km | ||||||||||||
۷۰۱۱۲۲۷۹۳۹۱۳۴۰۳۰۳۰۵♠۱٫۵۲۳۶۷۹ AU ۷۰۱۱۲۲۷۹۳۹۱۰۰۰۰۰۰۰۰♠۲۲۷,۹۳۹,۱۰۰ km | |||||||||||||
خروج از مرکز مداری | ۰٫۰۹۳۵±۰٫۰۰۰۱، ۰٫۰۹۳۳۹۴۱۰ | ||||||||||||
۷۰۰۰۱۸۸۰۸۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۱٫۸۸۰۸ سال ژولینی (اخترشناسی) ۷۰۰۷۵۹۳۵۴۲۹۴۴۰۰۰۰۰۰♠۶۸۶٫۹۷۱ d ۷۰۰۲۶۶۸۵۹۹۱۰۰۰۰۰۰۰۰♠۶۶۸٫۵۹۹۱ sols | |||||||||||||
779.96 days 2.135 Julian years | |||||||||||||
میانگین سرعت مداری | ۷۰۰۴۲۴۰۷۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۲۴٫۰۷۷ km/s | ||||||||||||
۶۹۹۹۳۳۷۸۳۲۹۱۱۳۳۳۰۳۱♠۱۹٫۳۵۶۴° | |||||||||||||
انحراف | ۱٫۸۵۰° to دایرةالبروج ۵٫۶۵° to خورشید's استوا ۱٫۶۷° to invariable plane | ||||||||||||
۴۹٫۵۶۲° | |||||||||||||
۲۸۶٫۵۳۷° | |||||||||||||
ماهها | ۲(فوبوس و دیموس) | ||||||||||||
ویژگیهای فیزیکی | |||||||||||||
میانگین شعاع | ۷۰۰۶۳۳۸۹۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳۳۸۹٫۵±۰٫۲ km | ||||||||||||
شعاع استوایی | ۷۰۰۶۳۳۹۶۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳۳۹۶٫۲±۰٫۱ km ۰٫۵۳۳ زمین | ||||||||||||
شعاع قطبی | ۷۰۰۶۳۳۷۶۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳,۳۷۶٫۲±۰٫۱ km ۰٫۵۳۱ زمین | ||||||||||||
تختشدگی | ۶۹۹۷۵۸۹۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۰٫۰۰۵۸۹±۰٫۰۰۰۱۵ | ||||||||||||
۷۰۱۴۱۴۴۷۹۸۵۰۰۰۰۰۰۰۰♠۱۴۴,۷۹۸,۵۰۰ km۲ ۰٫۲۸۴ زمین | |||||||||||||
حجم | ۷۰۲۰۱۶۳۱۸۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۱٫۶۳۱۸×۱۰۱۱ km۳ ۰٫۱۵۱ زمین | ||||||||||||
جرم | ۷۰۲۳۶۴۱۷۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۶٫۴۱۷۱×۱۰۲۳ kg ۰٫۱۰۷ زمین | ||||||||||||
میانگین چگالی | ۷۰۰۰۳۹۳۳۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳٫۹۳۳۵±۰٫۰۰۰۴ g/cm³ | ||||||||||||
۷۰۰۰۳۷۱۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۳٫۷۱۱ m/s² ۰٫۳۷۶ نیروی گرانش | |||||||||||||
ضریب گشتاور لَختی | ۶۹۹۹۳۶۶۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰♠۰٫۳۶۶۲±۰٫۰۰۱۷ | ||||||||||||
5.027 km/s | |||||||||||||
دوره چرخش Sidereal | ۷۰۰۴۸۸۶۴۲۶۸۴۸۰۰۰۰۰۰♠۱٫۰۲۵۹۵۷ d ۲۴h ۳۷m ۲۲s | ||||||||||||
سرعت چرخش استوایی | ۸۶۸٫۲۲ کیلومتر بر ساعت (۲۴۱٫۱۷ متر بر ثانیه) | ||||||||||||
۲۵٫۱۹° به سیاره اقماری | |||||||||||||
بُعدِ قطب شمال | ۲۱h ۱۰m ۴۴s ۷۰۰۰۵۵۴۴۵۸۶۹۲۵۹۴۳۹۰♠۳۱۷٫۶۸۱۴۳° | ||||||||||||
مِیل قطب شمال | ۶۹۹۹۹۲۳۰۴۳۵۵۴۸۵۵۹۸۳♠۵۲٫۸۸۶۵۰° | ||||||||||||
سپیدایی | ۰٫۱۷۰ (geometric) ۰٫۲۵ (Bond) | ||||||||||||
| |||||||||||||
+۱٫۶ تا −۳٫۰ | |||||||||||||
۳٫۵–۲۵٫۱″ | |||||||||||||
جو | |||||||||||||
فشار سطح | ۰٫۶۳۶ اتمسفر (۴۰۰–۸۷۰) پاسکال | ||||||||||||
ترکیب جو |
| ||||||||||||
نام فارسی این سیاره بهرام و نام عربی-یونانی آن مِریخ است. در کتابهای قدیمی فارسی آن را فلک شحنهٔ پنجم و سایس رواق پنجم نیز نامیدهاند.
قطر مریخ نزدیک به یکدوم قطر زمین و برابر ۶٬۷۹۰ کیلومتر است. (قطر زمین: ۱۲٬۷۵۶ کیلومتر).
نوری که از خورشید به مریخ میرسد نصف نوری است که زمین دریافت میکند، اما روز مریخی چهل دقیقه طولانیتر از زمستان زمین است و به این خاطر امکان رشد گیاهان در شرایط گلخانهای در مریخ وجود دارد.[2] روزهای مریخ ۲۴ ساعت و ۳۷ دقیقه طول میکشد. از آنجا که محور سیاره مریخ همانند زمین °۲۴ درجه کج است، در این سیاره نیز فصلهای سال وجود دارند. اما هر سال مریخی کم و بیش دو برابر سال زمینی یعنی ۶۷۸ روز طول میکشد.[3]
اتمسفر مریخ سرخرنگ است و از زمین در آسمان شب نیز سرخی آن دیده میشود. کرهٔ مریخ دو قمر کوچک به نامهای فوبوس و دِیموس دارد که ظاهری نابسامان دارند. این دو قمر شاید شهابسنگ هستند که در مدار مریخ به دام افتادهاند. اگر شخصی در کرهٔ مریخ باشد خواهد دید که فوبوس سه بار در یک روز طلوع و غروب میکند. دیموس نیم فوبوس بوده و چنانچه از مریخ به آن نگاه کنیم این قمر بیشتر همانند یک ستاره خواهد بود تا یک ماه. خورشیدگرفتگی در مریخ به دلیل کوچک بودن قمرهای آن کامل نیست. قمرهای مریخ به سطح آن نزدیک هستند و بزرگترین قمر آن فوبوس است که گردش آن به دور سیارهٔ مریخ نزدیک به ۷ ساعت و ۳۹ دقیقه و ۲۷ ثانیه است. زمان گردش مداری دیموس نیز ۱ روز و ۶ ساعت و ۲۱ دقیقه و ۱۶ ثانیه است.
مریخ، سیاره سرخرنگ سامانهٔ خورشیدی، یکدوم زمین قطر دارد و مساحت سطح آن برابر با مساحت خشکیهای روی زمین است. همانند زمین، یخهای قطبی، درههای عمیق، کوه، غبار، توفان و فصل دارد. در دشتهای آن مانند ماه، گودالهایی برآمده از برخورد سنگهای آسمانی دیده میشود. با وجود اندازهٔ کوچکش، بلندترین قلهٔ سامانهٔ خورشیدی یعنی کوه المپوس و بزرگترین درهٔ منظومهٔ شمسی در این سیاره پیدا شدهاست.
کهنهبودن بیشتر دهانههای برخوردی سیارهٔ مریخ نشاندهندهٔ پرکاری زیاد پدیدههای زمینشناختی در این سیارهاست.[3]
در تاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۲ اولین تصویر و اطلاعات ثبت شده توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب از سیاره مریخ توسط ناسا منتشر شد.[4]