قرآن کوفی سمرقند (انگلیسی: Samarkand Kufic Quran) (مشهور به قرآن عثمان، نسخه خطی سمرقند و قرآن تاشکند)، یک نسخه خطی قرآن، بازمانده از قرن هشتم میلادی است که در محدوده ی عراق امروزی، به خط کوفی نوشته شده است. مسلمانان ازبک بر این باورند که این مصحف متعلق به خلیفۀ سوم مسلمانان اهل سنت، عثمان بن عفان و قدیمی‌ترین قرآن جهان است.[1] این مصحف اکنون در کتابخانه‌ی «خاست امام» در تاشکند ازبکستان نگهداری می‌شود.
تاریخ‌گذاری
بر اساس مطالعات رسم‌الخطی و کتیبه‌شناسی، این نسخه خطی مربوط به قرن دوم هجری (قرن هشتم میلادی) یا به احتمال دیگر مربوط به آغاز قرن نهم هجری است.[2][3] تاریخ‌گذاری رادیو کربنی با احتمال ۹۵/۴٪ تاریخ‌گذاری بین ۷۷۵ تا ۹۹۵ میلادی را نشان می‌دهد.[3]
تاریخچه
احادیث اشاره دارند که گردآوری و رونویسی از قرآن که به عنوان مصحف عثمان مشهور است یکی از کارهایی بود که به دستور خلیفه سوم، عثمان انجام شده است. درستی این ادعا مورد پرسش است و هنوز هیچ مدرک تاریخی در تأیید آن ارائه نشده‌است. بنا به روایات در سال ۶۵۱ یعنی ۱۹ سال پس از درگذشت محمد پیامبر اسلام، عثمان، کمیته‌ای برای جمع‌آوری یک نسخه واحد و جامع از متن قرآن را تشکیل داد.[1]
پنج نسخه از این قرآن رسمی به شهرهای بزرگ مسلمان در آن دوران فرستاده شد و عثمان یکی را برای استفاده خودش در مدینه نگه داشت. هر چند به احتمال قوی قرآن سمرقند یکی از آن رونوشت ها نیست. گمان می‌رفت تنها نسخه باقی‌مانده نسخه‌ای باشد که در قصر طوپقاپی در ترکیه نگهداری می‌شود،[1][4] اما پژوهش ها نشان داده است که نسخه دستنوشت طوپقاپی نیز از قرن ششم میلادی نبوده و بسیار جدیدتر است.[5][6]
پس از عثمان علی به خلافت رسید، کسی که قرآن عثمان را به کوفه که امروزه در عراق واقع است، برد. سرگذشت تاریخی این نسخه از قرآن، فقط از افسانه‌ها شناخته شده است. طبق یکی از آن‌ها، وقتی تیمور لنگ آن سرزمین را ویران کرد، قرآن را به عنوان گنجی از غنائم جنگی به پایتخت خود، سمرقند برد. طبق حکایتی دیگر، قرآن توسط شیخ خواجه احرار، صوفی بزرگ ترکستانی پس از اینکه خلیفه را درمان کرد، به عنوان هدیه از خلافت به سمرقند آورده شد. با این وجود، دانشمندان بر سر اینکه این مصحف متعلق به عثمان باشد اختلاف نظر دارند.[چه کسی؟]
این قرآن در مسجد خواجه احرار سمرقند برای چهار قرن باقی ماند تا ۱۸۶۹، وقتی که ژنرال روسی آبراموو آن را از ملاهای مسجد خرید و به کنستانتین فن کاوفمن، استاندار ترکستان داد. کسی که آن را به کتابخانه امپراتوری در سن‌پترزبورگ (امروزه همان کتابخانه ملی روسیه) فرستاد.[1] این کتاب مورد توجه شرق‌شناسان قرار گرفت و در پایان در سال ۱۹۰۵ یک نسخه رونوشت دقیق از آن در سن‌پترزبورگ تهیه شد. ۵۰ رونوشت به سرعت کمیاب شد. نخستین شرح و تاریخ گذاری جامع نسخه دستنوشت توسط شرق‌شناس روسی شبونین در ۱۸۹۱ انجام شد.
بعد از انقلاب اکتبر، ولادیمیر لنین در یک حرکت برای حسن نیت نسبت به مسلمانان روسیه، قرآن را به مردم اوفا در باشقیرستان داد. پس از درخواست‌های مکرر مردم جمهوری سوسیالیستی شوروی ترکستان مستقل، قرآن در سال ۱۹۲۴ به آسیای مرکزی به تاشکند برگردانده شد و هم‌اکنون در آنجا است.[1]
وضعیت کنونی
نسخه خطی پوستی هم‌اکنون در کتابخانه مسجد «تل‌یاشایاخ»، در منطقه‌ی قدیمی «خاست امام» (خضرتی امام) نزدیک مقبره‌ی علامه قرن دهم قفال ششی در تاشکند ازبکستان نگهداری می‌شود.
نسخه خطی ناقص است:[1] این مصحف از میان آیه ۷ سوره دوم شروع شده و در پایان سوره‌ی ۴۳ آیه‌ی ۱۰ تمام می‌شود. نسخه‌ی خطی در هر صفحه بین ۸ تا ۱۲ خط دارد که قدمت آن را نشان می‌دهد و متن بدون هیچ گونه نقطه گذاری و حرکت گذاری عربی است.
جستارهای وابسته
منابع
پیوند به بیرون
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
