غشای سلولی
From Wikipedia, the free encyclopedia
غشای پلاسمایی (به انگلیسی: Plasma membrane) یا غشای سلولی یا غشای یاختهای (به انگلیسی: Cell membrane) (از نظر تاریخی به عنوان پلاسمالما نامیده می شود.) دیوار دور سلول، و مرز بین درون سلول و بیرون سلول است که از دو لایه فسفولیپیدی که اسیدچربهای آن رو به روی هم و گلیسرولهای دور از هم است تشکیل شدهاست. در واقع غشای یاخته دیوارهای است که محافظت از یاخته را برعهده دارد و ورود و خروج مواد به یاخته را کنترل میکند. سیتوپلاسم درون غشای یاخته جای دارد. در غشای یاخته پروتئینهایی به صورت سطحی (مرتبط با یک لایه فسفولیپید) یا سراسری از دو نوعِ ترابر و غیر ترابر (مرتبط با هر دو لایه فسفولیپیدی) وجود دارد. بخش اصلی و بیشترین مولکول غشا فسفولیپیدها هستند. همچنین در یاختههای جانوری کلسترول نیز وجود دارد. رفتوآمد مواد به داخل و خارج یاخته به پنج طریق از مجراهای غشای یاخته انجام میشود: انتشار ساده،انتشار تسهیل شده،انتقال فعال، آندوسیتوز و اگزوسیتوز. از بین رفتن این غشای آسیبپذیری یاخته را سبب میشود. غشای یاخته جانوری شامل دو لایه فسفولیپیدی (فسفو لیپیدها یک سر و دم دارند دم آن آب گریز و سر آن آن آب دوست است) همراه با کلسترول و پروتئینهای درون پوستهای یا سطح پوستهای میباشد. لازم است ذکر شود که یاختههای گیاهی کلسترول ندارند.[1]
به بیانی دیگر بخش اعظم اندامکهای یاخته بوسیله پوستههایی مفروش شدهاند که بهطور عمده از لیپیدها و پروتئینها و کربوهیدرات تشکیل شدهاند. این پوستهها شامل غشای یاخته، غشای هسته، غشای شبکهٔ آندوپلاسمی و غشای میتوکندریها، لیزوزومها و دستگاه گلژی هستند. لیپیدهای پوستهها سدی ایجاد میکنند که از حرکت آزاد آب موجود در بافتمانه برونیاختهای و مواد محلول در آب از یک بخش یاخته به یک بخش دیگر جلوگیری میکنند زیرا آب در چربی محلول نیست. اما باید دانست که ملکولهای پروتئینی در پوسته، غالباً در سراسر عرض پوسته نفوذ کرده و به این ترتیب مسیرهای اختصاصی، که غالباً مجراها یا Pores نامیده میشوند برای عبور مواد ویژه از پوسته پدید میآورند. همچنین بسیاری از دیگر پروتئینهای پوسته آنزیمها هستند که شمار فراوانی از واکنشهای شیمیایی مختلف را کاتالیز میکنند