پرندهٔ شکاری و گوشتخوار بزرگ From Wikipedia, the free encyclopedia
عقاب یا شَهباز یا اَلّه یا آله[1][2] نام رایج گروهی از پرندگان شکاری عضو خانوادهٔ بازان (Accipitridae) از راستهٔ بازسانان (Accipitriformes) است. بیش از ۷۴ گونه از عقابها شناسایی شدهاند که در ۱۱ سرده از خانوادهٔ بازان قرار میگیرند. بیش از ۶۰ گونه از عقابها بومی اوراسیا و آفریقا هستند و تنها ۱۴ گونه، بومی سایر مناطق دنیا از جمله آمریکای شمالی (۲ گونه)، آمریکای مرکزی و جنوبی (۹ گونه) و استرالیا (۳ گونه) هستند.[3]
عقاب | |
---|---|
عقاب سرسفید | |
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | جانوران |
شاخه: | طنابداران |
رده: | پرندگان |
راسته: | بازسانان |
تیره: | بازان |
معیار دقیقی برای تمایز عقابها از دیگر پرندگان تیرهٔ بازان یعنی سُنقُرها، کرکسها، بازها و کورکورها، وجود ندارد، ولی بهطور کلی عقابها از سایر پرندگان شکاری -به جز برخی از کرکسها- جثهٔ بزرگتری دارند و از پاهایی بزرگتر و نیرومندتر، منقارهایی بزرگ و خمیده و بالهایی پهنتر بهرهمند هستند.
عقابها از نظر آناتومی و ویژگیهای پروازی به کرکسها شبیه هستند، اما سر آنها بر خلاف کرکسها از پر پوشیده شده. عقابها از نظر ظاهری به سنقرها هم شباهت زیادی دارند ولی بزرگترند و فاصلهٔ دو سر بالهایشان طولانیتر است. شیوهٔ معمول تغذیهٔ عقابها هم فرق میکند؛ عقابها معمولاً موجودات زنده را شکار میکنند، اما کرکسها و سنقرها، بیشتر از لاشهها تغذیه میکنند. عقابها سنگینتر از آن هستند که بتوانند مانند شاهینها و پرندههای کوچکتر تیرهٔ بازان (مثل برخی از انواع بازها) در هوا طعمههای خود را شکار کنند، پس معمولاً شکار خود را روی زمین غافلگیر و شکار میکنند. عقابها مثل جغدها در بسیاری از اوقات با کندن سر شکار خود، آن را از پای درمیآورند.[4]
عقابها منقار نیرومند و تیزی دارند و طول منقار عقاب طلایی به پنج سانتیمتر میرسد. عقابها پاهایی نیرومند و به رنگ زرد و روشن دارند و برای درهم شکستن شکار خود، از منقار و چنگالهای نیرومند خود استفاده میکنند.
عقابها چشمانی درشت دارند که هریک از آنها در یک طرف سر قرار دارد. همهٔ عقابها در روز شکار میکنند و بینایی خیلی دقیق و قابلیت پرواز عالی در ارتفاعات بالا دارند. برآورد میشود که قدرت بینایی در عقاب جنگی تا ۸ برابر بیشتر از قدرت بینایی در انسان است. این قدرت بینایی، عقابها را قادر میسازد تا طعمههای احتمالی را از فاصلهٔ بسیار دور، تشخیص دهند.[5] این بینایی دقیق، در درجهٔ اول به مردمکهای بسیار بزرگ آنها نسبت داده میشود که حداقل پراش (پراکندگی) نور ورودی را فراهم میکنند.[6]
عقاب مارخور نیکوبار جنوبی، کوچکترین گونهٔ عقاب است که تنها ۴۵۰ گرم وزن دارد و بومی انحصاری جزایر نیکوبار در هند است. عقاب دریایی استلر با میانگین وزن ۶٫۷ کیلو، عقاب فیلیپینی با طول یک متر، عقاب دریایی دمسفید و عقاب هارپی از بزرگترین انواع عقابها هستند. عقاب ماهیگیر و عقاب ماهیگیر شرقی تنها پرندگان شکاری هستند که با نام عقاب شناخته میشوند، اما جزء خانواده بازان نیستند. این پرندگان که تقریباً فقط از ماهی تغذیه میکند، تنها اعضای بازمانده از خانوادهٔ زیستی خود یعنی عقابماهیگیران (Pandionidae) هستند. جنس مادهٔ همه گونههای شناختهشدهٔ عقابها، بزرگتر از جنس نر است.[7][8]
در این سه جدول پنج گونهٔ اول عقاب از نظر وزن، طول بدن و فاصلهٔ دو سر بال فهرست شدهاند. ارقام جدول بر اساس میانهٔ آماری، یعنی رقمی که نیمی از پرندهها بالاتر از آن و نیمی پایینتر از آن قرار میگیرند، پرندههای اندازهگیری شده، ذکر شدهاست.[9][10]
رتبه | نام | نام علمی | وزن |
---|---|---|---|
۱ | عقاب دریایی استلر | Haliaeetus pelagicus | ۱۴٫۷ کیلوگرم (۳۲ پوند) |
۲ | عقاب فیلیپینی | Pithecophaga jefferyi | ۱۱٫۳۵ کیلوگرم (۲۵٫۰ پوند) |
۳ | عقاب هارپی | Harpia harpyja | ۱۰٫۹۵ کیلوگرم (۲۴٫۱ پوند) |
۴ | عقاب دمسفید | Haliaeetus albicilla | ۸٫۸ کیلوگرم (۱۹ پوند)[11] |
۵ | عقاب جنگی | Polemaetus bellicosus | ۶٫۶ کیلوگرم (۱۵ پوند)[11] |
رتبه | نام | نام علمی | طول |
---|---|---|---|
۱ | عقاب فیلیپینی | Pithecophaga jefferyi | ۱۰۰ سانتیمتر (۳ فوت ۳ اینچ)[12] |
۲ | عقاب هارپی | Harpia harpyja | ۹۵٫۵ سانتیمتر (۳ فوت ۲ اینچ) |
۳ | عقاب دمگوهای | Aquila audax | ۹۵٫۵ سانتیمتر (۳ فوت ۲ اینچ) |
۴ | عقاب دریایی استلر | Haliaeetus pelagicus | ۹۵ سانتیمتر (۳ فوت ۱ اینچ) |
۵ | عقاب تاجدار | Stephanoaetus coronatus | ۸۷٫۵ سانتیمتر (۲ فوت ۱۰ اینچ) |
رتبه | نام | نام علمی | گستردگی دوسرِبال |
---|---|---|---|
۱ | عقاب دمسفید | Haliaeetus albicilla | ۲۱۸٫۵ سانتیمتر (۷ فوت ۲ اینچ) |
۲ | عقاب دریایی استلر | Haliaeetus pelagicus | ۲۱۲٫۵ سانتیمتر (۷ فوت ۰ اینچ) |
۳ | عقاب دمگوهای | Aquila audax | ۲۱۰ سانتیمتر (۶ فوت ۱۱ اینچ)[13][14] |
۴ | عقاب طلایی | Aquila chrysaetos | ۲۰۷ سانتیمتر (۶ فوت ۹ اینچ) |
۵ | عقاب جنگی | Polemaetus bellicosus | ۲۰۶٫۵ سانتیمتر (۶ فوت ۹ اینچ) |
عقابها تکهمسرند و جفت خود را برای زندگی تا پایان عمر انتخاب میکنند و آشیانهٔ خود را با شاخهها و ترکههای چوب در یک نقطهٔ مرتفع بر روی درختهای بلند یا صخرهها در داخل قلمروی تغذیهای خود میسازند و هر سال نیز از همان آشیانهٔ سال قبل استفاده میکنند. به طوریکه آشیانهٔ آنها با افزودهشدن فضولات و اضافه کردن سالانه هر سال، بزرگتر شده و گاهی بیش از ۵۰۰ کیلوگرم وزن و تا سه متر پهنا پیدا میکند. بزرگترین آشیانهٔ درختی پرندهساز را یک جفت عقاب سرسفید در فلوریدای آمریکا ساختهاند. آشیانهٔ آنها ۶٫۱ متر عمق، ۲٫۹ متر عرض و وزن حیرتانگیزی معادل دقیقاً ۲٬۷۲۲ کیلوگرم داشتهاست.[15]
عقابها تمایل دارند در نقاط غیرقابل دسترس آشیانه برپا کنند و حدود شش تا هشت هفته به روی تخمهای خود میخوابند. بیشتر عقابها در هر نوبت، فقط دو تخم میگذارند که بیشتر تنها یکی از آنها زنده میماند. جوجهٔ بزرگتر، اغلب پس از خروج از تخم، خواهر یا برادر کوچکتر خود را میکشد. والدین هیچ اقدامی برای جلوگیری از این اتفاق، انجام نمیدهند.[16][17] جوجهها به آهستگی به بلوغ میرسند و در سه یا چهار سالگی شمایل بزرگسالی را پیدا کرده و از این زمان است که از مراقبت والدین بینیاز شده و بهدنبال جفت و قلمرویی برای خود میروند.[18]
برخی از گونههای عقابها با توجه به جثه بزرگ و نیرویی که دارند به عنوان شکارچی رأس هرم غذایی در دنیای پرندگان شناخته میشوند. عقاب طلایی و عقاب تاجدار توانایی کشتن سمدارانی با ۳۰ کیلوگرم وزن را دارند و حتی شکار یک غزال ۳۷ کیلویی توسط یک عقاب جنگی مشاهده شدهاست. البته آنها به هیچ وجه توانایی بلند کردن چنین طعمههایی را ندارند و آن را در همان محل میخورند یا قطعه قطعه کرده و به آشیانه یا جایگاه در پناهی میبرند. تاکنون سنگینترین شکار و بهطور کلی محمولهای که یک پرنده توانسته با آن از زمین بلند شود یک گوزن ۶ کیلو و ۸۰۰ گرمی بودهاست که یک عقاب سرسفید در آمریکا آن را از جا بلند کردهاست[15]
عقابها بهطور کلی در همهٔ انواع زیستگاهها و تقریباً در تمام نقاط جهان پراکنده هستند. این پرندگان را میتوان از شمال توندرا تا جنگلهای بارانخیز استوایی و بیابانها یافت. عقاب طلایی و عقاب سرسفید پراکندگی بالایی در آمریکای شمالی دارند و ۹ گونه نیز، بومی آمریکای مرکزی و جنوبی هستند. این پرندگان، دارای جمعیت بسیار متمرکزی در آفریقا و نیمکرهٔ شرقی زمین هستند. چندین جزیره در اقیانوس هند و اقیانوس آرام نیز پذیرای گونههای متفاوتی از عقابها هستند.[19]
عقابها به خاطر نیرویی که دارند، در بسیاری از فرهنگها از زمان تمدن بابل گرفته تاکنون به عنوان نماد جنگ و نیروی پادشاهی شناخته شدهاند و تمثال آنها بر روی بسیاری از سکهها، بناها و نشانهای به جا مانده از تمدن یونان و روم باستان دیده میشود.[4] امروزه نیز بسیاری از کشورهای دنیا در نشانهای ملی خود از تصویر عقاب استفاده کردهاند.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.