صبح کاذب
From Wikipedia, the free encyclopedia
صبح کاذب، فجر کاذب یا نور منطقةالبروجی یا بامداد دروغین یا بامداد نخستین[1] زمانی در ابتدای روز است که با پدید آمدن سفیدی در سمت مشرق به وقوع میپیوندد. در این لحظه شب به پایان رسیده و برای اولین بار بعد از پایان شب، نور سفیدی در افق (در سمت مشرق) پیدا میشود و این سفیدی به شکل گوش گرگ است.[2]
صبح کاذب روشنایی کمفروغ، نسبتاً سفیدرنگ، و مخروطی شکل است که از نزدیکی خورشید در امتداد منطقةالبروج کشیده شدهاست. این نور بر اثر پراش نور خورشید بهوسیلهٔ غبار موجود در نور منطقةالبروجی پدید میآید.
نور منطقةالبروجی بهمراتب ضعیفتر و کمسوتر از مهتاب و آلودگی نوری است، از اینرو بهسختی و فقط در آسمانهای تاریک قابل مشاهده است. با افزایش فاصلهٔ این نور از خورشید، درخشندگی آن کاهش مییابد؛ بنابراین معمولاً فقط تا فاصلهٔ معینی از خورشید دیده میشود و ادامهٔ آن از نظرها پنهان است. اما در شبهای بسیار تاریک، این نور همچون نواری دیده میشود که در سرتاسر دایرةالبروج کشیده شدهاست. در واقع در آسمانهای بسیار تاریک که صدها کیلومتر با نزدیکترین شهر فاصله دارند، این نور کل آسمان را میپوشاند و اگر ماه در آسمان نباشد عهدهدار شصت درصد نور آسمان است. در نقطهٔ مقابل خورشید، در دورترین نقطهٔ نور منطقةالبروجی، تودهٔ مشابه بسیار کمنور بیضیشکلی دیده میشود که نور مخالف نام دارد.[3] این پدیده برای نخستین بار در سال ۱۶۸۴ توسط جووانی دومنیکو کاسینی بررسی، و یک سال بعد، در سال ۱۶۸۴ توسط نیکلاس فاتیو دو دوئیلیه توضیح دادهشد[3]