سارومات

سَلمِستان یا سرمستان، نام سرزمینی است که در آن گروهی از سکاها به نام سرمت‌ها زندگی می‌کردند.^[2]

در جغرافیای بطلمیوس نام بخش پیشین رشته کوه‌های کارپات،^[1] کوهستان سرمت آمده‌است و نام بخش شرقی-غربی کارپات. سرزمین سلمستان اروپایی نیز در غرب سلمستان آسیایی و شرق ژرمانیا در اینجا نگاشته شده‌است

محدوده تقریبی سلمستان، که از غرب هم‌مرز با رود ویستولا تا دهانه دانوب بود و از سمت شرق تا رود ولگا را در بر می‌گرفت و با سواحل دریاهای سیاه و خزر و همچنین قفقاز از جنوب همسایه بود.

منشأ سرمت‌ها بخش‌های مرکزی استپ اوراسیا بود و آن‌ها بخشی مردم سکا بودند.^[3] آن‌ها در حدود قرن چهارم و سوم پ.م شروع به مهاجرت به سمت غرب کردند و تا سال ۲۰۰ پ. م بر سکاهای آن سرزمین تسلط یافتند. بزرگ‌ترین گستره سرزمین آن‌ها، در حدود سال ۱۰۰ پ. م بود، سرزمین آن‌ها از رودخانه ویستولا تا دهانه دانوب و در شرق تا ولگا، در همسایگی سواحل .دریای سیاه و خزر و همچنین سرزمین قفقاز در جنوب، بودند قلمرو آنها که در نزد قوم شناسان یونانی - رومی Sarmatia شناخته می‌شد و شامل بخش غربی سرزمین سکاها (شامل اوکراین مرکزی امروزی، اوکراین جنوب شرقی، روسیه جنوبی، مناطق ولگا و اورال جنوبی، همچنین به میزان کمتری در شمال شرقی بالکان و اطراف مولداوی) بود.^[4]

بر پایه کتاب جغرافی بطلمیوس، جغرافیدان پرآوازه یونانی، دو کشور سلمستان وجود داشت. سلمستان آسیایی و سلمستان اروپایی،^[5] که این یکی تقریباً همان است که در آینده دوک نشین بزرگ لیتوانی نام گرفت.

نقشه امپراتوری روم و سرمتیه (سلمستان) همسایه دولت نوپدید ژرمانیای بزرگ در اوایل سده دوم میلادی

از آنجا که سرمتی‌ها دستاوردهای فرهنگی بزرگی داشتند و نژاد کهن شرق اروپا شناخته شدند، در سده نوزدهم جنبش بزرگی در همین سلمستان اروپایی، لهستان و لیتوانی و دیگر کشورهای اروپای خاوری با نام سلم گرایی ریشه دوانید و تا دیر زمانی نیروبخش انگیزه و پیشرفت در میان مردمان این کشورها بود.

سلمستان در نوشته‌های ایرانی

در نوشته‌های اسطوره‌ای و دینی ایرانی، فریدون که شاه آریاییان بود، سرزمین خویش را میان ۳ فرزند خود سَلم، تور و ایرج بخش کرد نام سلم در نوشته‌های باستان به صورت «سئیریم» و «سرم» نیز خوانده می‌شده‌است و نام سرمان در تاریخ به صورت «سرمت» و در لاتینی «سرمتای» و سرومت آمده‌است یونانیان و رومیان در مورد طوایفی به کار می‌بردند که به تدریج سکاها را از نواحی جنوب روسیه بیرون راندند.^[6]

مردمان سرمتی

مقالهٔ اصلی: سرمتی‌ها

سرزمین سرمت و سکستان در سال ۱۰۰ پ.م. گستره شاهنشاهی پارت نیز در نقشه نشان داده شده.

سلمستان در سده دوم میلادی

سَرمَت یا سلمستانی‌ها یکی از مجموعه اقوام باستانی ساکن استپ‌های جنوب روسیه بودند. سرمت‌ها شاخه غربی از سکاها بشمار می‌آمدند که در قرن ۴ و ۵ پیش از میلاد زندگی می‌کردند.^[7][8] سکاها از اقوام ایرانی نژاد بودند. اقوام و تیره‌های سرمتی از دربرگیرنده چهار نام شناخته شده ترند:

• رخش‌الان‌ها
• یازیگ‌ها
• یاسی‌ها
• آلان‌ها

این قوم پس از قرن چهارم پیش از میلاد رفته رفته با آغاز دوره مهاجرت‌ها(هون‌ها، گات‌ها) از جمعیتش کاسته شد، از میان نوادگان این قوم در آغاز قرون پس از میلاد به آلان‌ها معروف شدند و در قرون جدید آنها را با نام آسی‌ها می‌شناسند که در منطقه اوستیا زندگی می‌کنند.^[9]

گسترده‌ترین ناحیه‌ای که سرمتی‌ها در آن سکونت یافتند از یک سو سرزمین میان رودخانه ویستولا (در لهستان کنونی) تا ریزشگاه رود دانوب (در رومانی و بلغارستان امروزی) و از سوی شرق تا ولگا (در روسیه و قزاقستان فعلی) و از سوی دیگر از منطقه اسرارآمیز فرااپاختریان^[10] در شمال تا دریای سیاه (در اوکراین کنونی) و دریای خزر در جنوب بود. سرزمین‌های میان دریای سیاه و خزر تا کوه‌های قفقاز هم در محدوده آنها بشمار می‌آمد.

ریشه نام سرمت را همریشه با واژه اوستایی zarema- به معنی «پیر» دانسته‌اند و نظر زبانشناسان بر این است که این نام معنی مهتر و پیشوا را تداعی می‌کرده‌است.

نوشته‌های غربی

سرزمین سلمستان چنان گسترده بود که برای نمونه، جغرافیدان نامدار یونانی، بطلمیوس اسکندرانی، نام سلمستان آسیایی و سلمستان اروپایی^[11] را همچون دو گستره به هم پیوسته در جغرافیای خود یاد نموده‌است. سلمستان اروپایی با آنچه در آینده به دوک نشین بزرگ لیتوانی نام گرفت سازگاری بسیاری دارد.

نقشه تاریخی وابسته به بطلمیوس (به لاتین) چاپ ۱۴۶۷: سلمستان آسیایی و اروپایی

زبان

زبان سَرمَتی: از زبان‌های ایرانی شرقی. زبانی که مردمان سَرمت بدان گفتگو می‌کردند. زبان آسی بازمانده‌ای از این زبان است.^[12]

جستارهای وابسته

• سرمتی گرایی
• سکاها
• یاسی‌ها
• آلان‌ها
• اوستیا
• یازیگ‌ها
• آس‌ها
• داس‌ها
• تراس‌ها
• رخش الان‌ها
• روکسولانی
• سکستان
• سبزدشت اوراسیا
• رودخانه سرسوتی

منابع

1. امروزه در اسلواکی، لهستان، اوکراین و رومانی است.
2. یکی از گویشهای لاتین پایه.
3. (Unterländer et al. 2017، ص. 2). "During the first millennium BCE, nomadic people spread over the Eurasian Steppe from the Altai Mountains over the northern Black Sea area as far as the Carpathian Basin... Greek and Persian historians of the 1st millennium BCE chronicle the existence of the Massagetae and Sauromatians, and later, the Sarmatians and Sacae: cultures possessing artefacts similar to those found in classical Scythian monuments, such as weapons, horse harnesses and a distinctive ‘Animal Style' artistic tradition. Accordingly, these groups are often assigned to the Scythian culture...
4. "Sarmatian | people | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-04-02.
5. «سلمستان آسیایی و سلمستان اروپایی».
6. "در جستجوی ساروماتها". Archived from the original on 26 February 2015.
7. J.Harmatta: "Scythians" in UNESCO Collection of History of Humanity - Volume III: From the Seventh Century BC to the Seventh Century AD. Routledge/UNESCO. 1996. pg. 182
8. (2007). Encyclopædia Britannica, s.v. "Sarmatian". Retrieved May 20, 2007, from [Encyclopædia Britannica Online: http://www.britannica.com/eb/article-9065786]
9. James Minahan, "One Europe, Many Nations", Published by Greenwood Publishing Group, 2000. pg 518: "The Ossetians, calling themselves Iristi and their homeland Iryston are the most northerly Iranian people. … They are descended from a division of Sarmatians, the Alans who were pushed out of the Terek River lowlands and in the Caucasus foothills by invading Huns in the fourth century A.D.
10. hyperborean، آنان بورئاس، خدای باد شمال را ساکن سرزمین تراس (از تیره‌های ایرانی) می‌شناختند، پس فرااپاختریان (فراشمالیان) را که جانوارانی بزرگ پیکر می‌پنداشتند از شمال تراس می‌دانستند.
11. Sarmatia Asiatica and Sarmatia Europea
12. "فرهنگ ایران | زبان سرمتی". Archived from the original on 26 February 2015.

• Brzezinski, R. , et al, The Sarmatians 600 BC-AD 450 (in series Men-At-Arms 373) ISBN 1-84176-485-X
• Davis-Kimball, Jeannine. 2002. Warrior Women: An Archaeologist's Search for History's Hidden Heroines. Warner Books, New York. 1st Trade printing, 2003. ISBN 0-446-67983-6 (pbk).
• تادئوش سولیمیرسکی، The Sarmatians (vol. 73 in series "Ancient People and Places") Praeger Publishers, 1970

پیوند به بیرون

• سرمتی‌ها (به انگلیسی)
• سرمت‌ها
• وضعیت زن میان سکاها و سرمت‌ها