ریبوز

ریبوز(به انگلیسی: Ribose) با فرمول شیمیایی C₅H₁₀O₅، یک قند حلقوی و دارای پنج کربن است.

D-Ribose
نام‌گذاری آیوپاک D-Ribose
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	۵۰–۶۹–۱ Y
پاب‌کم	۵۷۷۹
EC-number	200–059–4
دراگ‌بانک	DB01936
ChEMBL	CHEMBL۱۱۵۹۶۶۲ N
خصوصیات[1][2]
فرمول مولکولی	C5H10O5
جرم مولی	150.13 g/mol
شکل ظاهری	white solid
دمای ذوب	۹۵ درجه سلسیوس (۲۰۳ درجه فارنهایت؛ ۳۶۸ کلوین)
انحلال‌پذیری در آب	very soluble
چرخش ویژه [α]D	-21.5° (H2O)
ترکیبات مرتبط
مرتبط با aldopentoses	آرابینوز گزیلوز لیگزوز
ترکیبات مرتبط	داوکسی‌ریبوز
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
N (بررسی) (چیست: Y/N؟)
Infobox references

ریبوز با شناسه پاب‌کم ۵۷۷۹ است که جرم مولی آن 150.13 g/mol می‌باشد. شکل ظاهری این ترکیب، جامد سفید است.

ساختار

ریبوز نام یک ترکیب آلی است که دارای فرمول شیمیایی C5H10O5 می‌باشد. این ترکیب آلی که نوعی قند و یک مونوساکارید است دارای فرمول خطی H−(C=O)−(CHOH)4−H می‌باشد. در قند ریبوز، تمام هیدروکسیل‌های روی کربن‌ها، در یک سمت قرار دارند. واژهٔ ریبوز به دو انانتیومر ریبوز گفته می‌شود. یکی از آن‌ها D-ریبوز است که به‌طور گسترده در طبیعت وجود دارد و در بدن موجودات زنده به فراوانی یافت می‌شود. تصویر آینه‌ای آن یعنی L-ریبوز به‌طور نادری وجود دارد.

مولکول D-ریبوز اولین بار در ۱۸۹۱ توسط فردریک میشر گزارش شد. ریبوز یک اپیمر C-2 آرابینوز است. هر دوی این قندها نام خود را صمغ عربی گرفته‌اند.

ریبوز به شکل گسترده‌ای در ساختار و در اسکلت اصلی مولکولی به نام RNA یافت می‌شود. مولکول آران‌اِی مولکولی است که به‌طور گسترده در فرایند بیان ژن و رونویسی از ژن‌ها نقش دارد. وقتی ریبوز فسفریله شود، می‌تواند بخشی از مولکول‌های دیگری شود، مانند ATP و NADH که در متابولیسم نقش بسزایی دارند. ریبوز یک قند آلدو پنتوز است؛ زیرا که دارای پنج اتم کربن می‌باشد و در ساختار خطی و باز آن، یک گروه آلدئید در یک انتهای آن دیده می‌شود. در مولکول‌هایی چون DNA و RNA، کربن‌های ریبوز و دئوکسی ریبوز از '۱ تا '۵ نامگذاری می‌شوند (قرار دادی) و شماره گذاری از کربنی که دارای گروه آلدئید است شروع می‌شود (کربن '۱). دئوکسی ریبوز که به عنوان مشتقی از ریبوز شناخته می‌شود، به جای گروه هیدروکسیل، روی کربن شماره '۲، دارای یک اتم هیدروژن است (یک اتم اکسیژن کمتر دارد).

مثل سایر مونوساکاریدها، ریبوز نیز دارای ۵ ایزومر می‌باشد که یکی از آن‌ها فرم خطی ریبوز بوده و ۴ مورد از آن‌ها فرم‌های حلقوی آن هستند. دو حالت برای ریبو فورانوز و دو حالت برای ریبو پیرانوز. فرم بتا ریبوپیرانوز در محلول‌های آبی، حالت غالب را دارا هست.^[3]

مولکول دیگری به نام دئوکسی ریبوز وجود دارد که بسیار شبیه به ریبوز می‌باشد، با این تفاوت که یک گروه هیدروکسیل در بر روی اتم کربن '۲ کم دارد این مولکول به صورت فراوان در دی‌ان‌اِی به کار می‌رود.

جستارهای وابسته

• پنتوز
• آلدوز

منابع

1. The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (11th ed.), Merck, 1989, ISBN 091191028X, 8205.
2. Weast, Robert C., ed. (1981). CRC Handbook of Chemistry and Physics (62nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. C-506. ISBN 0-8493-0462-8..
3. دانشنامه مدرسه - ریبوز بایگانی‌شده در ۲۸ اوت ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine

• «IUPAC GOLD BOOK». دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۲.