![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/KhivaWalls.jpg/640px-KhivaWalls.jpg&w=640&q=50)
خیوه
شهری در ولایت خوارزم، ازبکستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
خیوه (به ازبکی: Xiva / Хива)، (به روسی: Хива) نام شهری است با حدود نیم میلیون نفر جمعیت در استان خوارزم ازبکستان، واقع در ۲۵ کیلومتری جنوب گرگانج. شهر خیوه در حدود هزار کیلومتری شمال غرب تاشکند، پایتخت ازبکستان، و در ۶۰۰ کیلومتری شمال بخارا واقع شدهاست و اقتصاد آن برپایه کشاورزی است.[1]
خیوه | |
---|---|
![]() دیوارهای ایچانقلعه | |
مختصات: ۴۱°۲۳′ شمالی ۶۰°۲۲′ شرقی | |
کشور | ![]() |
استان | استان خوارزم |
جمعیت | |
• کل | ۵۰۰ هزار نفر |
خیوه در ساحل چپ آمودریا در کنار نهر پَلوان در واحه خوارزم قرار دارد. این واحه است تنها مکان سبز و خرم در سرزمین وسیعی از بیابان است. در جنوب خیوه، بیابان شنهای سیاه (قرهقوم) با شهر همسایه است. در شمال شرق شهر بیابان شنهای سرخ (قزلقوم) بر کرانه شهر فشار میآورد. امروزه تولید پنبه پایه اصلی اقتصاد است، اما صنایع دستی سنتی مانند قالیبافی، گلدوزی و کندهکاری روی چوب و سنگ باقی ماندهاند.
زمانی خیوه مرکز سرزمین خوارزم بود و امروز در کشور ازبکستان جای گرفتهاست و مرکز استان خوارزم در این کشور است. بازرگانان خاورمیانه در سده دهم میلادی از این شهر نام میبرند هر چند که باستانشناسان پیشینه آن را به سده شش میلادی میرسانند. تا پیش از چیرگی روسها بر خوارزم خانهایی بر این سرزمین با مرکزیت خیوه فرمان میراندند.
خیوه شهری است با مجموعهای از بناهای تاریخی که در حصاری از خشت و گل به نام «ایشانقلعه» یا «ایچانقلعه» قرار گرفتهاند. این بناها که به سبک معماری اسلامی و ایرانی ساخته شده، شامل دروازهها، مسجدها، مدرسهها، آرامگاهها، گرمابهها، کاخها و خانههای سنتی است و همواره مورد توجّه باستانشناسان و تاریخدانان بوده و جهانگردان بسیاری را به خود جذب کردهاست.[2]
مردم ایرانیتبار آسیای میانه طی سدهها در معرض تاخت ترکتباران واردشده از شرق بودند که مردم ایرانی محل را به عنوان برده با خود میبردند. تنها در نیمه اول قرن نوزدهم، حدود هشتاد هزار همچنین تعداد نامعلومی از روسها، قبل از فروش به عنوان برده به خیوه برده شدند. بسیاری از آنها برای ساختن ساختمانهایی در ایچانقلعه (دربار سلطنتی) که برجستهترین ویژگی شهر تاریخی خیوه است، به بیگاری گرفته شدند.[3]
آرامگاه پوریای ولی در میان مجموعه فرهنگی - تاریخی ایچانقلعه قرار دارد. آرامگاه پوریای ولی خود یک مجموعه فرهنگی ـ تاریخی است و در فاصله سدههای هشتم تا چهاردهم هجری (۱۴ تا ۲۰ میلادی)، برای بزرگداشت نام «پهلوان محمود» پسر پوستیندوزی که علاوه بر پهلوانی، شاعر و جوانمرد نیز بود، ساخته شدهاست.[2]
خیوه دو بخش دارد، بخش بیرونی دیجانقلعه نام دارد. این بخش دارای باروی و دیواری بود که ۱۱ دروازه داشت. بخش درونی ایچانقلعه نام دارد. این بخش دیواری خشتی دارد که گرداگردش را فراگرفتهاست. برخی بر این باورند که پی این دیوار در سده ۱۰ میلادی ریخته شدهاست. دیوارهای کنگرهدار آن به بلندای ۱۰ متر به سده هفدهم میلادی بازمیگردد.
این شهر ۵۰ اثر تاریخی و ۲۵۰ خانه کهن - که بیشترشان به سدههای هجدهم و نوزدهم بازمیگردند- دارد. برای نمونه مسجد آدینه این شهر در سده دهم میلادی راهاندازی شد و در سالهای ۱۷۸۸–۸۹ میلادی بازسازی گردید. همچنین سرسرای ستوندار شناخته شده این شهر که دارای ۱۱۲ ستون از مصالح ساختمانی کهن هنوز سرپاست.