فیلسوف، نویسنده، و تاریخنگار ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
حاج میرزا خلیل کَمَرهای (زادهٔ ۱۲۷۷ در دهکده فرنق شهرستان خمین – درگذشتهٔ ۱۹ مهر ۱۳۶۳ در تهران) نویسنده، محقق و فیلسوف الهی معاصر بود که بیشتر به سبب تلاش در جهت اتحاد مذاهب اسلامی شناخته میشود.
تولد | ۱۲۷۷ شمسی دهکده فرنق کمره شهرستان خمین استان مرکزی |
---|---|
ملیت | ایرانی |
مذهب | اسلام - شیعه دوازدهامامی |
تحصیلات | حوزه علمیه اراک، حوزه علمیه قم |
استادان | عبدالکریم حائری یزدی علی اکبر مدرس یزدی شیخ عباس مدرس مشیدی |
حرفه | نویسنده، محقق، مورّخ، محدّث |
عنوان | فقیه شیعه، فیلسوف الهی |
فعالیت شاخص | اتحاد مذاهب اسلامی |
همسران | زهره فردوسی (۱۳۰۹–۱۲۹۹) عذرا جوادیان (۱۳۶۳–۱۳۰۹) |
فرزندان | مجتبی، مقدسه، محسن، حورا، ناصرالدین، ابوالحسن، مولود، محمد، علی، اقدس، امیر حسین، احمدرضا |
درگذشت | ۱۹ مهر ۱۳۶۳- تهران |
میرزا خلیل تحصیلات خود را در حوزههای علمیه اراک و قم نزد عبدالکریم حائری یزدی آغاز نمود و در میان سالی به آموزش دروس مختلف اسلامی و فلسفی در قم و سپس در تهران مشغول گشت. معروفترین کتب وی «افق وحی»، «شرح نهج البلاغه (آسمان و جهان)»، «قبله اسلام»، «هفت جلد کتاب عنصر شجاعت یا هفتاد و دو تن و یک تن» و «بیتالمقدس و تحول قبله» است. پاسخهای وی به دوازده سؤال فلسفی واتیکان به نظم درآمد و به صورت کتابی جداگانه منتشر شد. کمرهای به نمایندگی از طرف سید حسین بروجردی به قاهره عزیمت و از شیخ محمود شلتوت مفتی اعظم و رئیس دانشگاه الازهر مصر بخاطر فتوای تاریخیاش مبنی بر جواز پیروی از مذهب شیعه دوازده امامی تشکر نمود. وی بیش از سه دهه امام جماعت مسجد فخرالدوله در تهران را به عهده داشت و به مدت پنج سال در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در مقطع دکتری به تدریس احادیث وحی مشغول بود.[1][2][3][4][5][6][7][8][9]
خلیل در سال ۱۲۷۷ شمسی در دهکده فرنق از توابع شهرستان خمین در بخش کمره متولد شد. پدرش، مشهدی ابوطالب کشاورز و مادرش بیبی خاتون جان خانهدار بود. وی در حدود شش سالگی خواندن و نوشتن را نزد عموی خود و سپس در مکتب خانه ده فرا گرفت و در حدود دوازده سالگی برای ادامه تحصیلات به سوی جاپلق و خمین و سپس خوانسار رهسپار گردید و علوم ادبی و مقدمات عربی را نزد ملامحمد خوانساری امینی و سایر استادان فراگرفت.[10] خلیل در حدود سال ۱۲۹۶ شمسی برای ادامه تحصیلات به مدرسه سپهدار در حوزه علمیه اراک (سلطان آباد) رفت و علوم فقه و اصول، منطق و مقداری حکمت و فلسفه و نیز درس خارج را نزد حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و سایر استادان آموخت. در سال ۱۲۹۹ شمسی به قم رفت و تا حدود سال ۱۳۱۴ شمسی در حوزه علمیه قم به تحصیل و تعلیم مشغول بود. استادان عمده وی در قم، حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (مؤسس حوزه علمیه قم)، میرزا علی اکبر مدرس یزدی معروف به «حکیم»، میرزا محمد علی شاه آبادی، میر سید علی یثربی کاشانی و میرزا جواد ملکی تبریزی بودند. میرزا خلیل پس از تکمیل تحصیلات، به تدریس سطوح، تفسیر، فلسفه (و نیز علوم هیئت قدیم و تشریح الافلاک و هندسه اقلیدسی و خلاصه الحساب شیخ بهایی) پرداخت. از افرادی که در قم در دروس وی شرکت کردند، میتوان از سید مرتضی عسگری، مرتضی حائری یزدی و سید محمود طالقانی نام برد. میرزا خلیل به نظریات فلاسفه قدیم یونان (سقراط، افلاطون و ارسطو)، فلسفه الهی و فلسفه ملا صدرا شیرازی - صدر المتالهین و مطالعات تطبیقی آنها علاقهمند بود.[11][12]
در سال ۱۳۱۴ شمسی در رابطه با مخالفت حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی با کشف حجاب اجباری رضا شاه، میرزا خلیل که رونوشت نسخهبرداری شده تلگراف استادش به رضا شاه را نزد خود داشت در اراک توقیف و شبانه به تهران منتقل و مستقیماً تحویل بازداشتگاه شهربانی تهران گردید. پس از ۳۱ روز بازداشت انفرادی، با سپردن تعهد و التزام کتبی مبنی بر «عدم خروج از حوزه قضائی تهران (حتی حضرت عبدالعظیم و شمیران)» آزاد شد.[13] در سال ۱۳۲۴ شمسی، اشرف الملوک فخرالدوله (دختر مظفرالدین شاه قاجار) از وی دعوت نمود که امام جماعت مسجد فخرالدوله واقع در دروازه شمیران تهران را بپذیرد که مورد قبول او قرار گرفت.
بیبیسی فارسی در خرداد ۱۳۹۵ ادعا کرد که وی در سال ۱۳۴۲ واسطه انتقال پیام میان روحالله خمینی و سفارت آمریکا بودهاست. این ادعا از سوی منابع مختلفی تکذیب و ترجمه بیبیسی فارسی نیز مجعول خوانده شد.[14][15]
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی به این موضوع، واکنش شدید نشان داد. حمید انصاری قائممقام این مؤسسه، ادعای بیبیسی را مبنی بر تلاش حضرت امام خمینی برای برقراری رابطه با دولت وقت آمریکا، فاقد وجاهت قانونی و سندیت دانست.[16] وی همچنین اعلام کرد:
«بنده صددرصد تمام موضوعاتی که بیبیسی در این زمینه مطرح کرده را سندسازی میدانم و تکذیب میکنم. هرچند این آخرین بار نیز نخواهد بود چراکه از این قبیل افتضاحات قبلاً هم مرتکب شدهاند. آنها به تعبیر خودشان سندی منتشر کردند که حدود ۸ مورد اشتباه فاحش و دروغین در آن سند بود؛ طوری که کسانی که در آن وقایع بودند و بیبیسی انتظار داشت که آنها سندهایش را تأیید کنند، دست به تکذیب زدند و مشخص است که این اقدام برای کمرنگ کردن بُعد حضور مردم در دفاع از انقلاب بودهاست.»[17]
همچنین در خصوص میرزا خلیل کمرهای گفت:
یکی از افرادی که بیبیسی در این سندسازی به آن اشاره کرده روابطی را با دربار داشته و آنها از این طریق خواستهاند چهره انقلاب را از طریق کسی مخدوش کنند که هیچ ارتباطی با آن شخص و آن جریان نداشتهاست؛ بنابراین کسی که کمترین آگاهی نسبت به سابقه انقلاب داشته باشد، این مسئله را متوجه خواهد شد.[17]
از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۵۸، میرزا خلیل هر روز در منزل خود در تهران به تدریس کتب علمی، فلسفی و فقهی برای طلاب علوم دینی در سطوح مختلف مشغول بود. در سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ نیز در دوره دکترا دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران احادیث وحی را تدریس نمود. از افرادی که در دروس تفسیر قرآن وی شرکت نمودند میتوان از سید محمود طالقانی[18] ، مهدی بازرگان، یدالله سحابی و علی اکبر غفاری و نیز زین العابدین رهنما نام برد. از شاگردان وی میتوان، سید محمد حسین کاظمینی بروجردی، محمد خزائلی، ابراهیم بوذری، سید کریم امیری فیروزکوهی و ابوالحسن شریف طبرستانی را ذکر کرد.
تألیفات میرزا خلیل بر حول چهار محور دعوت اسلام یعنی مؤسس دعوت (پیامبر)، کتاب دعوت (قرآن)، خانه دعوت (کعبه) و رهبران دعوت (ائمه) نگاشته شدهاست. معروفترین کتب وی، افق وحی[11] شرح نهج البلاغه (آسمان و جهان)[19] قبله اسلام - کعبه یا مسجد الحرام[20] علی و الزهراء، سرچشمه آب حیات[21] عنصر شجاعت یا هفتاد دو تن و یک تن (در هفت جلد)، بیتالمقدس و تحول قبله[22] و فتاوی صحابی کبیر سلمان فارسی است.[23]
فعالیت شاخص کمرهای تا پایان عمر تلاش در جهت اتحاد مسلمانان جهان و به تعبیر خودش «توحید کلمه برای کلمه توحید» بودهاست:
«امروز هر شیعهای سنی و هر سنی شیعه است.»
میرزا خلیل معتقد بود وظیفه اصلی روحانیت، پرداختن به امور معنوی است. از اینرو، وی را نمیتوان یک سیاستمدار یا فعال سیاسی نامید اگرچه برخی از فعالیتهایش جنبه سیاسی و اجتماعی بخود میگرفت:
میرزا خلیل در غروب روز پنجشنبه ۱۹ مهرماه ۱۳۶۳ پس از دو سال بیماری، در منزل مسکونیش در تهران درگذشت و در قم در جوار حرم فاطمه معصومه بخاک سپرده شد.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.